İmparatorluk döneminin ardından duraklama ve gerileme devrine giren Osmanlı’nın bu durumu birçok düşünürü duraklamanın ve gerilemenin sebepleri üzerine düşünmeye ve bu sebeplerin ortadan kaldırılması için çözüm önerileri sunmaya sevk etmiştir. Sabri Fehmi Ülgener’de bu düşünürler arasında gerek toplumsal yapının gerekse iktisadi yapının analizi konularında ön plana çıkmış bir isimdir. Ülgener’in Osmanlı’nın Batı karşısında geri kalmışlığı konusundaki analizinin temelinde yer alan kavram “zihniyet analizidir.” Buna göre Ülgener için Osmanlı’nın toplumsal ve iktisadi geri kalmışlığının ana nedeni Batı’ya nazaran sahip olduğu “zihniyet” farklılığıdır. Bu bağlamda Ülgener bu farklılıkları ortaya çıkarmak için Osmanlı toplumunu iktisadi, kültürel, sosyal, sosyo-psikolojik, dini ve hatta edebi yönden ‘anlamaya’ gayret ederek bir zihniyet analizi ortaya koymaya çalışmıştır. Bu makale boyunca Ülgener’in Osmanlı’nın toplumsal ve iktisadi yapısını nasıl çözümlediği, gerilemenin sebeplerini nasıl belirlediği ve getirdiği çözüm önerileri serimlenmiştir.