6. ve 7. Sınıf Öğrencilerinin Doğal Afetler Konusu Üzerine Coğrafi Bilgi Yeterliklerinin Değerlendirilmesi

Okul çatısı altında edinilen bilgilerin sosyal hayata aktarılarak sürdürülebilirliğinin sağlanması ideal eğitimin temel prensiplerinden birini oluşturmaktadır. Bu araştırmada, 6. ve 7. sınıf öğrencilerinin okul içi eğitimleri sürecinde doğal afetler üzerine edindikleri coğrafi bilgi yeterlikleri üzerine bir durum tespiti yapılması amaçlanmıştır. Araştırma nitel bir yaklaşımla ele alınmış ve durum çalışması deseni işe koşulmuştur. Araştırmanın çalışma grubu, basit seçkisiz yöntemle belirlenmiş toplam 32 öğrenciden oluşmaktadır. Öğrencilerin doğal afetler üzerine coğrafi bilgi yeterliklerini tespit edebilmek amacıyla; araştırmacılar tarafından hazırlanmış, 10 açık-uçlu sorudan oluşan, “Doğal Afetlere Yönelik Coğrafi Bilgi Yeterliği Değerlendirme Formu” pandemi süreci sebebiyle çevrimiçi (online) uygulamalar üzerinden öğrencilere uygulanmış ve araştırma verileri betimsel analiz ve içerik analizi yöntemlerinin eş güdümlü kullanımıyla derinlemesine analiz edilmiştir. Araştırma sonucunda 6. ve 7. sınıf öğrencilerinin değerlendirme formundaki sorulara oldukça benzer yanıtlar verdikleri görülmüştür. Her iki sınıf düzeyinde de öğrencilerin çoğunluğunun; doğal afetleri bilimsel tanımlamalara uygun olarak açıklayabildikleri saptanmıştır ancak olayları oluşum biçimlerine göre kategorize etmede yeterli olmadıkları gözlenmiştir. Ayrıca doğal afetleri tamamen beşerî faktörlerin dışında gerçekleşen ve hayvanların herhangi bir etkisinin görülmediği doğal olaylar olarak bildikleri tespit edilmiştir. Öğrencilerin olayları tanımlamadaki başarıları ile olayları oluşumlarına göre kategorize etme yetersizlikleri karşılaştırıldığında, bilgiyi ezber yoluyla öğrendikleri ileri sürülebilir. Bu bağlamda, ezberin önüne geçebilecek, bilginin nedensellik bağı kurularak sağlandığı uygulamalar yoluyla (oyunla öğrenme, okul-içi simülasyon uygulamaları [pratik olarak hazırlanmış], örnek olaylar, video sunumları, grup tartışma etkinlikleri, 3D animasyonların gösterimi, geri bildirimli ödevler [poster/afiş sunumları, projeler], drama etkinlikleri, uzman daveti/brifing vb.) dersin işlenmesi ve tek kaynağa bağlı kalınmaması önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler:

coğrafi bilgi, doğal afetler, öğrenci yeterliği, değerlendirme formu

Evaluation of 6th and 7th Grade Students' Geographical Information Competence Related to Natural Disasters

Transferring the information acquired under the roof of the school to the social life and ensuring its sustainability is one of the basic principles of ideal education. The aim of the study is to determine the geographic information competencies of 6th and 7th grade students during their in-school education process related to natural disasters and to make an evaluation. In order to determine the competencies of students’ geographic information related to natural disasters, "An Evaluation Form of Geographic Information Competence Related to Natural Disasters", consisting of 10 open-ended questions, prepared by researchers was applied to the students on the online programs due to the pandemic, and was analysed depthly by descriptive and content analysis method coordinately. In the end of the study, most of the 6th and 7th grade students stated the natural disasters in accordance with scientific data but it was observed that they did not have enough geographical information in categorizing their occurance. In addition, it was concluded that they knew natural disasters as natural events that occured completely outside of human factors and had no effect on animals. Comparing the ability of students to define events and their inability to categorize events according to their occurrence, it can be said that they learned information through memorization. It is recommended to be taught the course with applications that can prevent memorization (learning with games, simulation applications, case studies, video presentations, group discussion activities, 3D animations, feedbacks with homeworks [poster presentations, projects], drama activities, expert invitation etc.) and not to depend on just a source.

Keywords:

geographical information, natural disasters, student competency, evaluation form,

PDF

___

Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı. (2020). Ormanlarımız kül olmasın. https://www.afad.gov.tr/ormanlarimiz-kul-olmasin
Ardalan, A., Linkov, F., Shubnikov, E., & LaPorte R. E. (2008). Public awareness and disaster risk reduction: Just-in-time networks and learning. Cambridge University Press, 23(3), 286-288. Doi: https://doi.org/10.1017/S1049023X0006502X
Aydıner, T. (2014). Doğal afet yönetişimi: Türkiye’de doğal afet yönetimi uygulamalarının tarihsel bağlamda değerlendirilmesi [Yüksek Lisans Tezi, Pamukkale Üniversitesi). Ulusal Tez Merkezi: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
Başaran, İ. E. (1994). Eğitime giriş. Kadıoğlu Matbaası.
Below, R., Wirtz, A., & Guha-Sapir, D. (2009). Disaster category classification and peril terminology for operational purposes. Digital Access to libraries (DIAL). https://dial.uclouvain.be/pr/boreal/object/boreal:178845
Bozkurt, D. (2011). Doğanın hiddetli süpürgesi: Hortumlar. Bilim ve Teknik (Eylül). https://web.itu.edu.tr/bozkurtd/68_71_hortum.pdf
Can, G., Yaşar, Ş., & Sözer, E. (1998). Sosyal bilgiler programının amaçları, ilkeleri ve temel özellikleri. E. Sözer (Ed.), Sosyal Bilgiler Öğretimi içinde (ss. 17-39). T.C. Anadolu Üniversitesi Yayinlari, No: 1064/Açık Öğretim Fakültesi Yayınları, No: 581.
Cin, M. (2010). Sınıf öğretmeni adaylarının doğal afetler ile ilgili yanılgıları. Marmara Coğrafya Dergisi, 0(22). https://dergipark.org.tr/en/pub/marucog/issue/469/3790
Creswell, W. J. (2017). Araştırma deseni: Nitel, nicel ve karma yöntem yaklaşımları (S. B. Demir, Çev.; 2. bs.). Eğiten Kitap. (Orijinal baskı 1998).
Çelebi, H. (1975). Jeolojik ve hızlandırılmış erozyon süreçleri. Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 6(3). https://dergipark.org.tr
Davis, A. H., Manning, J., Hayes, S., & Pigg, C. (2020). Implementing disaster simulations for baccalaureate nursing students in the gulf-coast region, Clinical Simulation in Nursing, 43, 26-34. https://doi.org/10.1016/j.ecns.2020.02.004
Değirmenci, Y., & İlter, İ. (2013). Coğrafya dersi öğretim programında doğal afetler. Marmara Coğrafya Dergisi, 0(28). https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/3356
Değirmenci, Y., Kuzey, M., & Yetişensoy, O. (2019). Sosyal bilgiler ders kitaplarında afet bilinci ve eğitimi. e-Kafkas Eğtim Araştırmaları Dergisi, 6(2), 34. http://static.dergipark.org.tr/article-download/b122/4ad4/418a/5d8df496b3c37.pdf?
Gençoğlu, S. E. (2019). 6. sınıf öğrencilerinin doğal afetlere yönelik bilişsel yapılarının kelime ilişkilendirme testi (kit) yoluyla incelenmesi [Yüksek lisans tezi, Niğde Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
Gözütok, F. D. (2003). Türkiye’de program geliştirme çalışmaları. Milli Eğitim Dergisi, 160. https://dhgm.meb.gov.tr/yayimlar/dergiler/Milli_Egitim_Dergisi/160/gozutok.htm
Gültekin, G., Akpınar, M., Nohutcu, M., Özerdoğan, P., & Aygün, S. (2018). Sosyal bilgiler 7. sınıf ders kitabı. Netbil Basım ve Yayıncılık.
Kalanlar, B. (2018). Effects of disaster nursing education on nursing students’ knowledge and preparedness for disasters. International Journal of Disaster Risk Reduction, 28, 475–480. https://doi.org/10.1016/j.ijdrr.2017.12.008
Kesim, G. A. (2011). Doğa verileri ile deprem etkileşiminin değerlendirilmesi üzerine Türkiye’den örnekler. Düzce Üniversitesi Ormancılık Dergisi, 7(1). https://dergipark.org.tr/en/pub/duzceod/issue/4823/290871
Kısa, G. (2019). 2018 Sosyal bilgiler öğretim programına uygun (4. 5. ve 7. sınıflara) doğal afetler konusunda etkinlik önerileri [Yüksek lisans tezi, Balıkesir Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
Mata-Lima, H., Alvino-Borba, A., Pinheiro, A., Mata-Lima A., & Almeida J. A. (2013). Impacts of natural disasters on environmental and socio-economic systems: what makes the difference? Ambiente & Sociedade, São Paulo, XVI(3). https://www.scielo.br/pdf/asoc/v16n3/en_v16n3a04.pdf
Merriam, S. B. (2018). Nitel araştırma: Desen ve uygulama için bir rehber (S. Turan, Çev.; 3. bs.). Nobel Akademik Yayıncılık.
Özcan, E. (2006). Sel olayı ve Türkiye. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 26(1). http://www.gefad.gazi.edu.tr/en/issue/6754/90823
Özmen, M. T. (2015). Sel-taşkın Türkiye ve Antalya: Türkiye’de büyük hasar yapan sel ve taşkınlar. http://antalya.imo.org.tr/
Özşahin E., & Kaymaz, Ç. K. (2013, Eylül 25-27). Afet kültürünün değerlendirilmesine bir örnek: Antakya şehri [Tam metin bildiri]. 2. Türkiye Deprem Mühendisliği ve Sismoloji Konferansı (2. TDMSK), Mustafa Kemal Üniversitesi, Hatay.
Sapsağlam, Ö. (2019). Okul öncesi dönem çocuklarında doğal afet farkındalığı. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 38(1). https://dergipark.org.tr/en/pub/omuefd/issue/46119/517081
Shah, A. A., Gong, Z., Ali, M., Sun, R., Naqvi, S. A. A., & Arif, M. (2020). Looking through the lens of schools: Children perception, knowledge, and preparedness of flood disaster risk management in Pakistan, International Journal of Disaster Risk Reduction 50(101907), 1-13. https://doi.org/10.1016/j.ijdrr.2020.101907
Solmaz, F., & Kaymak, F. (2012). İlköğretim altıncı sınıf öğrencilerinin sel kavramıyla ilgili kavram yanılgıları. Uluslararası Sosyal Bilimler Eğitimi Dergisi (USBED), II(III), 137-147. https://dergipark.org.tr/en/pub/issej/issue/26563/279708
Sönmez, V., & Alacapınar, F. G. (2018). Örneklendirilmiş bilimsel araştırma yöntemleri (6. bs.). Anı Yayıncılık.
Sözcü, U. (2019). Doğal afetler ve doğal afet okuryazarlığı (2. bs.). Pegem Akademi.
Sözen, E., & Ada S. (2018). 2005 ve 2018 4. sınıf sosyal bilgiler dersi öğretim programlarının (SBDÖP) karşılaştırılması. Anadolu Eğitim Liderliği ve Öğretim Dergisi, 6(1), 53-71. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/498703
Stethem, C., Jamieson, B., Schaerer, P., Liverman, D., Germain, D., & Walker, S. (2003). Snow avalanche hazard in Canada – a review. Kluwer Academic Publishers 28(2). Doi: 10.1023/A:1022998512227
Şahin, C., & Sipahioğlu Ş. (2002). Doğal afetler ve Türkiye. Gündüz Yayıncılık.
Şahin, E. (2018). Sosyal bilgiler 5. sınıf ders kitabı. Anadol Yayıncılık.
The European Space Agency. (2004). What is an eclipse? https://www.esa.int/Science_Exploration/Space_Science/What_is_an_eclipse
The International Disaster Database. (2020). Glossary: tsunami. https://www.emdat.be/Glossary#letter_t
Tokcan, H., & Yiter, E. (2017). 5. sınıf öğrencilerinin doğal afetlere ilişkin bilişsel yapılarının kelime ilişkilendirme testi (kit) aracılığıyla incelenmesi. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi (KEFAD), 18(1), 115-129. https://dergipark.org.tr/en/pub/kefad/issue/59268/851422
Turan İ, & Kartal, A. (2012). İlköğretim 5. sınıf öğrencilerinin doğal afetler konusu ile ilgili kavram yanılgıları. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi (KEFAD), 13(3), 67-81. https://dergipark.org.tr/en/pub/kefad/issue/59486/854935
Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2018). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (11. bs.). Seçkin Yayıncılık.
Ward, S. N. (2001). Landslide tsunami. Journal of geophysical research, 106(6). https://agupubs.onlinelibrary.wiley.com/doi/epdf/10.1029/2000JB900450
World Health Organization. (2021). Environmental health in emergencies: Natural events. https://www.who.int/environmental_health_emergencies/natural_events/en/
World Health Organization. (2021). Weekly operational update on COVID-19: 19 January 2021. https://www.who.int/publications/m/item/weekly-epidemiological-update---19-january-2021