Etnosentrizm ve Biz-Öteki Karşıtlığı Arakesitinde Seçim Gecesi (1998) Filminin Mizansen Eleştirisi

Ayrımcılığın bir ifadesi olan etnosentrizm kavramı, “benzer olmayanlardan hoşlanmama”ya işaret eden kültürel bir fenomendir. Kelime anlamı, ‘ırk-merkezcilik’ olan etnosentrizm, ‘bireyin kendi kültürünü ve yaşam tarzını diğer insanlardan üstün görme eğilimi’ olarak tanımlanmaktadır. Etnosentrizm, bir olay ya da durumun diğer toplumlardaki yapılma biçiminin, kendi toplumundaki yapılma biçiminden daha geri olduğunu varsaymaktadır. Bu çalışma, Danimarkalı senarist-yönetmen Anders Thomas Jensen’in seçim günü oy kullanmakta geciken bir adamın seçim merkezine ulaşma sürecinde bindiği taksilerde, farklı etnik kökenlerdeki taksi şoförleriyle yaşadığı etnosentrik tartışmaları odağına taşıyan Seçim Gecesi (Valgaften [Election Night], 1998) filmini, mizansen eleştirisi bağlamında incelemektedir. Sahneye koymak anlamına gelen ve bir tiyatro kavramı olan mizansen, sinemada ise kameranın görüş alanındaki mekanın yönetmen tarafından film anlatısına göre organize edilmesi olarak değerlendirilebilir. Bu organizasyon, senaryo metninin görsel-işitsel bir anlatıya dönüşmesi sürecinde yönetmenin stilini açığa çıkaran tercihler bütünüdür. 1999 Akademi Ödülleri’nde En İyi Kısa Film Oscarı’nı kazanan Seçim Gecesi’nde Jensen’in kullandığı mizansen; oyunculuk, mekan, kamera açısı, aydınlatma ve ses tasarımı ögeleri, sistematik bir yaklaşım dahilinde ele alınmış; mizanseni oluşturan ögelerin işlevleri ile film anlatısına hangi açılardan katkı sundukları irdelenmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Etnosentrizm, Irkçılık, Mizansen Eleştirisi, Seçim Gecesi (Valgaften), Anders Thomas Jensen

Mise-en-Scene Criticism of Election Night (1998) at the Intersection of Ethnocentrism and the Opposition to Us and the Other

The concept of ethnocentrism, which is an expression of discrimination, is a cultural phenomenon that refers to the dislike. Ethnocentrism, which literally means 'race-centrism', is defined as 'the tendency of the individual to see her/his own culture and lifestyle superior to other people'. Ethnocentrism assumes that the way an event or situation is done in other societies is more backward than the way it is done in its own society. This study analyzes the Danish screenwriter-director Anders Thomas Jensen's movie Election Night (Valgaften, 1998), which focuses on ethnocentric discussions with taxi drivers of different ethnic origins, in the taxis of a man who is delayed in voting on the election day, in the context of mise-en-scene criticism. Mise-en-scene, which means putting on stage and is a theater concept, can be considered as the organization of the space in the camera's field of view by the director according to the film narrative in cinema. This organization is a set of preferences that reveal the director's style in the process of transforming the script text into an audio-visual narrative. The mise-en-scene Jensen used on Election Night, which won the Best Short Film Oscar at the 1999 Academy Awards; acting, location, camera angle, lighting and sound design elements were handled within a systematic approach; The functions of the elements that make up the mise-en-scene and how they contribute to the narrative of the film are examined.

Keywords:

Ethnocentrism, Racism, Mise-en-Scene Criticism, Election Night (Valgaften), Anders Thomas Jensen,

PDF

___

Adorno, W. T. (2011). Otoritaryen Kişilik Üstüne Niteliksel ideoloji incelemeleri. (D. Şahiner, Çev.). İstanbul: Say Yayınları.
Auestad, L. (2014). Nationalism and the Body Politic: Psychoanalysis and the Rise of Ethnocentrism and Xenophobia. London: Karnac Books Ltd.
Booth, K. (1979). Strategy and Ethnocentrism. New York: Holmes & Meier Publishers Inc.
Bordwell, D. (1997). On the History of Film Style. London: Harward University Press.
Bordwell, D. & Thompson, K. (2012). Film Sanatı (E. Yılmaz & E. S. Onat, Çev.). Ankara: De Ki Basım Yayım.
Capucao, D. D. (2010). Religion and Ethnocentrism An Empirical-theological Study. Leiden: Brill.
Demoğlu, M. E. (2014). Sinemada Yakın-Plan Körleştirir mi Netleştirir mi: 'Rosetta' ve 'Mavi En Sıcak Renktir' Filmlerinde Yüz’ün Farklı Etkileri. İntermedya Uluslararası Hakemli İletişim Bilimleri E-Dergisi , vol.1. ss. 8-21.
Dutton, E. (2019). Race Differences in Ethnocentrism. London: Arktos.
Elsaesser, T. & Buckland, W. (2002). Studying Contemporary American Film A Guide to Movie Analysis. London: Arnold Publishers.
Gibbs, J. (2002). Mise-en-Scène Film Style and Interpretation. New York: Colombia University Press.
Hall, S. (1989). Cultural Identity And Cinematıc Representation. Framework: The Journal of Cinema and Media. Drake Stutesman (Ed.). No: 36, ss. 68-81.
Kabadayı, L. (2013). Film Eleştirisi Kuramsal Çerçeve ve Sinemamızdan Örnek Çözümlemeler. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
Kovacs, A. B. (2010). Modernizmi Seyretmek Avrupa Sanat Sineması 1950-1980 (E. Yılmaz, Çev.). Ankara: De Ki Basım Yayım.
Loewen, J. W. (2015). Öğretmenimin Söylediği Yalanlar: Amerikan Tarih Ders Kitaplanın Yanlış Anlattığı Her Şey (L. T. Basmacı, Çev.). İstanbul: Alfa Basım Yayın.
Marshall, G. (1999). Sosyoloji Sözlüğü. (O. Akınhay & D. Kömürcü, Çev.). Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.
Monaco, J. (2001). Bir Film Nasıl Okunur? Sinema Dili, Tarihi ve Kuramı (E. Yılmaz, Çev.). İstanbul: Oğlak Yayıncılık.
Özkalp, E. (2012). Davranış Bilimleri-I (Ç. Kırel & Z. Sungur, Ed.). içinde Kültür ve Kültürel Değişme. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayını.
Ryan, M. (2013). Eleştiriye Giriş Edebiyat / Sinema / Kültür (E. S. Onat, Çev.). Ankara: De Ki Basım Yayım.
Stam, R. (2014). Sinema Teorisine Giriş (S. Salman & Ç. Asatekin, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.