Diyanet Personelinin Faiz Hassasiyeti Üzerine Bir Araştırma
Bu çalışmanın amacı Sakarya ilinde görev yapan bayan ve erkek diyanet personelinin faiz konusundaki hassasiyetinin ve davranışlarının tespit edilmesidir. Çalışma Sakarya ili sınırları içinde 16 ilçede görev yapan 368 diyanet personeli ile yüz yüze görüşme şeklinde anket yöntemi ile yapılmıştır. “Diyanet Personelinin faiz hassasiyeti var mıdır?” sorusu bu çalışmanın araştırma sorusudur. Çalışmada beklenildiği gibi diyanet personeli günlük yaşamda faiz ile ilgili konularla sık sık karşılaşmaktadır ve faizin haram olduğu konusunda farkındalıkları yüksektir. Diyanet personeli katılım bankacılığı dendiğinde bundan islami bankacılığın anlaşıldığını düşünmektedirler. Katılım bankalarının işlemleri hakkında genel olarak bilgi sahibidirler ve katılımcıların yarısına yakını katılım bankaları ile ticari bankalar arasında fark olduğunu düşünmektedir. Ancak diyanet personelinin yarısına yakını faizli ticari bankalar tarafından verilen kredi kartlarını kullanmakta, dörtte biri faizli ticari bankalar tarafından verilen kredileri kullanmaktadırlar. Katılımcıların üçte biri kredi maliyetine bakmaksızın katılım bankalarını tercih edeceğini belirtirken, üçte biri kredi maliyetine bakarak ticari bankayı tercih edeceğini, kalan üçte biri ise kararsız olduğunu söylemiştir. Katılımcılara paralarını nerede değerlendirecekleri sorulduğunda her ne kadar faizsiz devlet bankasında diyenlerin oranı yüksek olsa da bu kişilerin dörtte üçünün herhangi bir katılım bankasında hesabı yoktur. Genel olarak değerlendirildiğinde diyanet personelinin neredeyse üçte birinin hiç faiz hassasiyeti olmadığı, üçte birinin kararsız olduğu ve sadece üçte birinin faiz hassasiyeti olduğu görülmektedir. Faiz hassasiyeti olmama ve kararsız olma oranları beklenenin oldukça üzerindedir.
___
- —. «İslam Hukukunda İllet Kavramı ve Faizin İlleti.» Yüksek Lisans Tezi.
Bursa: Uludağ Üniversitesi, 2006.
—. «Vatikan İslâmi Finansı Öneriyor, İslâmi Finans Neyi Öneriyor?,
2.Bölgesel Sorunlar ve Türkiye Sempozyumu.» Vatikan İslâmi
Finansı Öneriyor, İslâmi Finans Neyi Öneriyor?, 2.Bölgesel Sorunlar
ve Türkiye Sempozyumu. 2012. 7.
—. Modern Faizsiz Finansman Araçlarından GES ve Teverruk’un Fıkhi
Tahlili”, Fıkhi Açıdan Finans ve Altın İşlemleri: Tebliğler ve
Müzakereler. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2012.
—. Sorularla Katılım Bankacılığı. İstanbul: Türkiye Katılım Bankaları Birliği
Yayın No:4, 2013.
—. Türkiye'de Katılım Bankacılığı. İstanbul: Türkiye Katılım Bankaları
Birliği, 2009.
Ahmad, Norafifah ve Haron, Sudin (2002), “Perceptions of Malaysian
Corporate Customers towards Islamic Banking Products and
Services”, International Journal of Islamic Financial Services, 3(4), 13-
29.
Akgüç, Öztin. 100 Soruda Türkiye’de Bankacılık. İstanbul: Gerçek Yayınevi,
1992.
Akın, Cihangir. Faizsiz Bankacılık ve Kalkınma. İstanbul, 1986.
Aktepe, İshak Emin. İslam Hukuku Çerçevesinde Finansman ve Bankacılık.
İstanbul: Erkam Matbası, 2010.
Al-Ajmi, Jasim , Hussain, Hameeda Aboo ve Al-Saleh, Nadhem (2009),
“Clients of Conventional and Islamic Banks in Bahrain: How they
choose which bank to patronize”, International Journal of Social
Economics, 36(11), 1086-1112.
Âl-i İmrân suresi, ayet; 130
Altener, Serkan. Türkiye'de Özel Finans Kurumlarının Bankacılık Sektörü
İçindeki Yeri. İstanbul: Yüksek Lisans Tezi, 2002.
Amin, Hanudin (2008), “Choice Criteria for Islamic Home Financing:
Empirical Investigation Among Malaysian Bank Customers”,
International Journal of Housing Markets and Analysis, 1(3), 256-
274.
Apak, Sudi. Uluslararası Finansal Teknikler. İstanbul: Bilim ve Teknik
Yayınevi, 2. Baskı, 1995.
Apil, Ali Rıza (2009), Türkiye Örneğinde Katılım Bankacılığına Müşteri
Yaklaşımları [Customer Approach to Participatory Banking in the
Case of Turkey ] (TKBB No. Katılım Bankacılığının Finans
Sektörüne Getirdiği Yenilik ve Açılımlar Başlıklı Bilimsel Araştırma
Yarışması). Retrieved 2012,June 21.
Atay, Serdar. Banka Muhasebesi. Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi,
2003.
Bakara suresi, ayet; 275-276.
Bakara suresi, ayet; 278-279.
Bayındır, Servet. İslam Hukuku Penceresinden Faizsiz Bankacılık. İstanbul:
Rağbet Yayınları, 2005.
Beyzâvî. «Envârü't-tenzîl.» İstanbul, 1324. 585.
Bhatti, Ghulam Ali, Hussain, Haroon ve Akbar, Zahid Ali (2010),
“Determinants of Customer Satisfaction and Bank Selection in
Pakistan”, Interdisciplinary Journal of Contemporary Research in
Business, 2(6), 536-554.
Bilmen, Ömer Nasuhi. Hukukı İslâmiyye ve Istılahatı Fıkhiyye Kamusu
içinde. İstanbul: Bilmen Basım ve Yayınevi, tarih yok.
Bulut, Halil İbrahim ve Bünyamin Er. Katılım Bankacılığında İki Yeni
Finansal Teknik Önerisi: Mudaraba-Risk Sermayesi Yatırım
Ortaklıkları ve Mudaraba-Risk Sermayesi Yatırım Fonları. İstanbul:
Türkiye Katılım Bankaları Birliği, 2009.
Çizakça, Murat. İslam Dünyasında ve Batı’da İş Ortaklıkları Tarihi. İstanbul:
Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 1999.
Çürük, Suna Akten. İslami Finansın Türkiye'Deki Gelişimi,Mevcut Sorunlar
ve Çözüm Önerileri. KONYA: Doktora Tezi, 2013.
Diyanet. diyanet.gov.tr. 2016.
http://www.diyanet.gov.tr/tr/kategori/istatistikler/136.
Dusuki, Asyraf Wajdi ve Abdullah, Nurdianawati Irwani (2007), “Why do
Malaysian Customers Patronise Islamic Banks”, International Journal
of Bank Marketing, 25(3), 142-160.
En-Neccar, Ahmed. İslam Ülkelerinde İktisadi ve İçtimai Kalkınma Stratejisi
Olarak Bankalar. İstanbul: Çeriri Hayreddin Karaman, 1976.
Erol, Cengiz ve El-Bdour, Radi (1989). “Attitudes, Behaviour, and Patronage
Factors of Bank Customers towards Islamic Banks”, International
Journal of Bank Marketing, 7(6), 31-37.
Ersoy, Arif. Faizsiz Yeni Bir Banka Modeli. Fatih-İstanbul: İslami İlimler
Araştırma Vakfı Yayınları, 1987.
Ertürk, Ahmet. Bankalar Kanunu’nda Özel Finans Kurumları : Değişikliğin
Kamuoyundaki Yansımaları. İstanbul: Özel Finans Kurumları Birliği
Vakfı, 2000.
Es-Sadr, Muhammed Bakır. İslâm Ekonomi Sistemi, Çevinren; Beşir
Eryarsoy. Cilt 3. Ankara: Rehber Yayıncılık, 1993.
Fatma Tuba Çobankaya, Katılım Bankalarının Tur̈kiye’deki Farkındalık
Duz̈eyinin Tespiti: Batı Akdeniz Bölgesinde Bir Araştırma,
(Sul̈eyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitus̈u ̈
Yayınlanmamış Yuk̈sek Lisans Tezi), Isparta, 2014
Fussilet suresi, ayet;39
Gait, Alsadek ve Andrew, C. Worthington (2009a), Attitudes, Perceptions
and Motivations of Libyan Retail Consumers Toward Islamic
Methods of Finance (Griffith University No. Çalışma Notları Serisi
).Retrieved 2012, June 21.
Gait, Alsadek ve Andrew, C. Worthington (2009b), Libyan Business Firm
Attitudes towards İslamic Methods of Finance (Griffith University
No. Çalışma Notları Serisi). Retrieved 2012, June 21.
Gerrard, Philip ve Cunningham, J. Barton (1997), “Islamic Banking: A Study
in Singapore” , International Journal of Bank Marketing, 15(6), 204-
216.
Gerrard, Philip ve Cunningham, J. Barton (1997), “Islamic Banking: A Study
in Singapore” , International Journal of Bank Marketing, 15(6), 204-
216.
Gerrard, Philip, ve J. Barton Cunningham. Islamic Banking: A Study in
Singapore. 15 (6) cilt. International Journal of Bank Marketing, 15(6),
204-216., 1997.
Gökalp, Mehmet Faysal ve Turan Güngör. İslam Toplumunun Ekonomik
Yapısı. İstanbul: Faisal Eğitim ve Yardımlaşma Vakfı, 1993.
Günal, Vural. Özel Finans Kurumları. Ankara: Türkiye Bankalar Birliği,
1984.
Hac suresi, ayet;5.
Haron, Sudin , Norafifah, Ahmad ve Planisek, Sandra L. (1994), “Bank
Patronage Factors of Muslim and Non-Muslim Customers”,
International Journal of Bank Marketing, 12(1), 32-40.
Hatice Nermin Yılmaz, “Türkiye’de Katılım Bankaları Alanında Yaşanan
Gelişmeler ve Katılım Bankalarında Müşteri Memnuniyeti: Türkiye
Finans Katılım Bankası Örneği” (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi),
Dumlupınar Üniv. Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2010
Hegazy, Ibrahim A. (1995), “An Empirical Comparative Study between
Islamic and Commercial Banks’Selection Criteria in Egypt”,
International Journal of Commerce and Management, 5(3), 46-61.
Hezekiel 18:8. http://www.bursakilisesi.com/kutsalkitap/?q=hez%2018:8.
İlmihal. II Cilt. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı, 2009.
İsra suresi, ayet;101
İzmirli, İsmail Hakkı. «Usûl-i Fıkıh Dersleri.» İstanbul, 1329. 160.
Karakaş, Salih. İslami Bankacılık. İstanbul, 2002.
Karakaya, Aykut ve Karamustafa, Osman (2004), “Bankalarda Teknoloji
Yoğun Finansal Ürünlerin Kullanılmasında Müşteri Özelliklerinin
Rolü” [The Role of Customer Features on the use of Technology
Intensive Financial Products in Banks], Active Bankacılık ve Finans
Dergisi, 38:1-6.
Karakaya, Aykut, ve Osman Karamustafa. Bankalarda Teknoloji Yoğun
Finansal Ürünlerin Kullanılmasında Müşteri Özelliklerinin Rolü. Cilt
38. [The Role of Customer Features on the use of Technology
Intensive Financial Products in Banks] Active Bankacılık ve Finansal
Dergisi, 2004.
Karakuş, Abdil. İslam Hukuk Kaynaklarındaki Faiz Kavramının Modern
Ekonomi Baglamına Yeniden Degerlendirilmesi. Yüksek lisans Tezi.
Kahramanmaraş: Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler, 2006.
Karaman, Hayrettin. Mukayeseli İslam Hukuku. Nesil Yayınları, İstanbul,
1991
Karapınar, Aydın. Özel Finans Kurumları ve Muhasebe Uygulamaları.
Ankara: Gazi Kitapevi, 2003.
Kaynak, Erdener (1986), “How to Measure Your Bank’s Personality: Some
Insights from Canada”, International Journal of Bank Marketing,
4(3), 54-68.
Kaynak, Erdener. How to Measure Your Bank’s Personality: Some Insights
from Canada. Cilt 4(3). Canada: International Journal of Bank
Marketing, 1986.
Kur'an Yolu. Türkçe Meal ve Tefsiri. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı, 2012.
Laroche, Michel , Rosenblatt, Jerry A. ve Manning, Terrill (1986), “Services
Used and Factors Considered Important in Selecting a Bank: An
Investigation across Diverse Demographic Segments”, International
Journal of Bank Marketing, 4(1), 35-55.
Lee, Kun-ho ve Ullah, Shakir (2011), “Customers’ attitude toward Islamic
Banking in Pakistan”, International Journal of Islamic and Middle
Eastern Finance and Management, 4(2), 131- 145.
Marimuthu, Maran , Chan, Wai Jing , Lim, Phei Gie , Low, Pey Mun ve
Tan, Yew Ping (2010), “Islamic Banking: Selection Criteria and
Implications”, Global Journal of Human Social Science, 10(4:1), 52-
62.
Metawa, Saad A. ve Almossawi, Mohammed (1998), “Banking Behaviour of
Islamic Bank Customers:Perspectives and Implications”,
International Journal of Bank Marketing, 16(7), 299-313.
Metwally, M. (1996), “Attitudes of Muslims towards Islamic Banks in a Dual-
banking System”, American Journal of Islamic Finance, 6(1), 11-17.
Mustafa Mur̈sel Eskici, Tur̈kiye’de Katılım Bankacılığı Uygulaması ve
Katılım Bankaları’nın Muş̈teri Özellikleri (Sul̈eyman Demirel
Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitus̈u,̈ Yayınlanmamış Yuk̈sek Lisans
Tezi), Isparta, 2007.
Müslim Musakat. 82.
Nahl suresi, ayet;92
Narin, Rasül. Ada'dan Pazara Sakarya. Sakarya: Sakarya Ticaret ve Sanayi
Odası Yayınları, 2015.
Naser, Kamal , Jamal, Ahmad ve Al-Khatib, Khalid (1999), “Islamic banking:
a study of customer satisfaction and preferences in Jordan”,
International Journal of Bank Marketing, 17(3), 135-151.
Nisa suresi, ayet;160-161
Okumuş, H. Şaduman (2005), “Interest-Free Banking in Turkey: A Study of
Customer Satisfaction and Bank Selection Criteria”, Journal of
Economic Cooperation, 26(4): 51-86.
Omer, Hussein Sharif Hussein (1992), The Implication of Islamic Beliefs and
Practice on Islamic Financial Institutions in the UK (Loughborough
Üniversitesi, Loughborough No. Doktora Tezi). Retrieved 2012, June
21.
Othman, AbdulQawi ve Owen, Lynn (2012), “Adopting and Measuring
Customer Service Quality (SQ) in Islamic Banks: A Case Study in
Kuwait Finance House”, International Journal of Islamic Financial
Services, 3(1), 1-26.
Özgür, Ersan. Katılım Bankalarının Finansal Etkinliği ve Mevduat Bankaları
ile Rekabet Edebilirliği. Afyon: Dottora Tezi Afyonkarahisar
Kocatepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2007.
Özsoy, İsmail, Birol Görmez ve Seden Mekik, “Türkiye’de Katılım
Bankalarının Tercih Edilme Sebepleri: Ampirik Bir Tetkik”, Yönetim
ve Ekonomi Dergisi, XX, 1, Manisa, 2013
Özsoy, İsmail. İslam Ansiklopedisi, Cilt 12, Faiz Maddesi, 110-126. İstanbul:
Türkiye Diyanet Vakfı, 1995.
Özsoy, İsmail. Faiz ve Problemleri. İstanbul: Nil Yayınları, 1994.
Parlakkaya, Raif, ve Suna Akten Çürük. Finansal Rasyoların Katılım
Bankaları ve Geleneksel Bankalar Arasında Bir Tasnif Aracı Olarak
Kullanımı: Türkiye Örneği. Ege Akademik Bakış Dergisi 3, no. 3
(2011): 398.
Resmi Gazete. 20.09.2001, Sayı 24529. Başbakanlık, 2001.
Rum suresi, ayet 39
Taberî; XXI, 29-31. Câmi'ul-beyan. 29,31.
Takan, Mehmet ve Boyacıoğlu Melek Acar. Bankacılık Teori, Uygulama ve
Yöntem. Nobel Akademik Yayıncılık Eğitim Danışmanlık Tic. Ldt.
Şti.: Erek Ofset, 2011.
TBMM. 633 sayılı Diyanet İşleri Başkanlığı Kuruluş ve Görevleri Hakkında
Kanun. Kanun, Ankara: Resmi Gazete, 22.06.1965.
Tirmizi, "Tefsir"18. Tefsir, 18. tarih yok.
TKBB. Türkiye Katılım Bankacılığı Strateji Belgesi 2015-2025. İstanbul:
Türkiye Katılım Bankaları Birliği, 2015.
Tunç, Hüseyin. Katılım Bankacılığı Felsefesi, Teorisi ve Türkiye Uygulaması.
İstanbul: Nesil Yayınları, 2010.
Türkiye Finans. 2014 Finansal Raporu. İstanbul: Türkiye Finans, 2014.
Türkiye'de katılım bankacılığı ve müşteri tercih kriterleri üzerine bir
uygulama: Isparta ili örneği / Participation banking in turkey and a
study of customers selection criteria: The case of Isparta Yazar: Ömer
Faruk Kılınç. Danışman: Prof. Dr. Levent Kösekahyaoğlu. Süleyman
Demirel Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü / İktisat Anabilim
Dalı
Uçar, Mustafa. Türkiye’de–Dünyada Faizsiz Bankacılık ve Hesap. İstanbul:
Faisal Eğitim Yardımlaşma Vakfı, 2001.
Wakhid, S. C. ve Efrita, S. (2007), “Adapting Islamic Banks’ Carter Model:
An Empirical Study in Riau’s Syariah Banks, Indonesia”, Proceeding
Pesat, Sayı: 2, 120-127.
Yavuz Atlı - Atilla Yuc̈el, Bankacılık Sektörun̈de E-Pazarlama Uygulamaları
Elazığ İlindeki Katılım Bankaları Müşterileri Üzerine Bir Araştırma,
( Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitus̈u,̈ Yayınlanmamış Yuk̈sek
Lisans Tezi), Elazığ, 2014
Yılmaz, Osman Nihat. Faizsiz Bankacılık İlkeleri ve Katılım Bankacılığı.
İstanbul: Türkiye Katılım Bankaları Birliği, 2010.
Zainuddin, Yuserrie, Jahya, Noresma ve Ramayah, T. (2004), “Perception of
Islamic Banking: Does It Differ among Users and Non-users”, Jurnal
Manajement and Bisnis, 6(3), 221-232.
Zeytinoğlu, Erol. Para, Faiz ve İslam. Tartışmalı İlmi Toplantı. İstanbul 2015