Özlem YORULMAZ, Selay GİRAY YAKUT, Burcu KOCARIK GACAR

Doğrudan Yabancı Yatırımları Etkileyen Faktörlerin Çok Değişkenli İstatistiksel Yöntemler ile İncelenmesi

Yabancı yatırımlar, doğrudan ve dolaylı yabancı yatırımlar olmak üzere iki kısımda incelenmektedir. Dolaylı yabancı yatırımlar, bir ülkeden başka bir ülkeye olan sıcak para ya da portföy yatırımları olarak ifade edilirken; doğrudan yabancı yatırımlar, uluslararası yatırımcıların bir ülkeye fabrika gibi üretim tesisleri kurarak, şube açarak, taşınmaz edinerek veya var olan bir şirketi tamamen ya da kısmen satın alarak yaptıkları yatırımlardır. Küreselleşmenin etkisi ile ülkeler arasında bilgi, hizmet ve sermaye hareketleri hız kazanmış ve bunun bir sonucu olarak da ülkelerin büyüme ve kalkınma süreçlerinde doğrudan yabancı yatırımların etkisi ön plana çıkmıştır. Doğrudan yabancı yatırımlar, yatırım yapılan ülkeye yeni teknoloji getiren, sosyal ve ekonomik fayda sağlayan kalıcı yatırımlardır. Bu çalışmada, literatürde doğrudan yabancı yatırımlar üzerinde etkisi olduğu vurgulanan değişkenler ekonometrik bir bakış açısıyla değerlendirilmek yerine çok değişkenli istatistiksel yöntemler ile değerlendirilmiştir. Dünya Bankası 2014 yılı verilerinden hareketle OECD, Ortadoğu ve Latin Amerika ülkeleri incelemeye alınmıştır. Çalışmanın ilk aşamasında birimler değişkenler olarak alınmış ve doğrudan yabancı sermaye yatırımlarını etkileyen çeşitli makro ekonomik, sosyal ve kurumsal dinamikler arasındaki ilişki dikkate alınarak Ortadoğu, OECD ve Latin Amerika ülkelerinden oluşan bu üç farklı ülke grubu, uzaklıklar matrisine dayanan bir boyut indirgeme tekniği olan çok boyutlu ölçekleme ile kıyaslanmıştır. İkinci aşamada ise ilgilenilen ülke grupları içerisindeki homojen ülke grupları, kümeleme analizi ile belirlenmiş ve bulgular değerlendirilmiştir. Ortadoğu ve Latin Amerika ülkelerinde doğrudan yabancı yatırımları etkileyen değişkenlerin makro ekonomik değişkenler olmadığı, politik istikrar, yolsuzluk düzeyi ve demokrasi gibi değişkenlerin belirleyici olduğu görülmüştür. Türkiye’nin doğrudan yabancı yatırımlar açısından Ortadoğu ülkelerinden Ürdün, Lübnan, İsrail ve Tunus ile benzer yapıda olduğu; OECD ülkelerinden ise Kore ile doğrudan yabancı yatırımlar ve ilişkili faktörler bakımından benzer yapı sergilediği saptanmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Doğrudan Yabancı Yatırımlar, Çok Boyutlu Ölçekleme, Kümeleme Analizi, OECD, Ortadoğu, Latin Amerika

A Research of Factors Affecting Foreign Direct Investments Using Multivariate Statistical Methods

Foreign investments are examined in two parts, namely direct and indirect foreign investments.Indirect foreign investments are expressed as hot money or portfolio investments from one country to another; and also foreign direct investments are investments made by international investors in a country by establishing production facilities such as factories, opening branches, acquiring a building or purchasing an existing company in whole or in part. With the effect of globalization, information, services and capital movements have gained momentum among countries, and as a result of this, the effect of globalization on the growth and development process of countries has become prominent. Foreign direct investments bring new technology and provide permanent social and economic benefits to the investing countries. In this study, the macroeconomic, social and institutional variables, particularly the democracy index and the transparency index that emphasized having an effect on foreign direct investments in the literature were evaluated using multivariate statistical methods instead of an econometric point of view. The study is based on the World Bank 2014 dataset and involves three country groups namely, OECD, Middle East and Latin American countries.In the first phase of the study, the units were taken as variables and the relationship between various macroeconomic, social and institutional variables were investigated considering the three country groups using a multidimensional scaling technique. In the second stage, homogeneous country groups were determined by cluster analysis. According to the findings, variables affecting the foreign direct investment for the Middle East and Latin American countries are institutional variables namely, political stability, level of corruption and democracy. Considering the variables affecting Foreign direct investment, the pattern of Turkey is similar to some of the Middle Eastern countries namely Jordan, Lebanon, Israel and Tunisia as well as OECD country Korea.

Keywords:

Foreign Direct Investments, Multidimensional Scaling, Clustering Analysis, OECD, Middle East, Latin America,

PDF

___

Agiomirgianakis, G. M., Asteriou, D. & Papathoma, K. (2003). The Determinants Of Foreign Direct Investment: A Panel Data Study for the OECD Countries (Report No. 03/06).
Amal vd. (2010). Determinants of Foreign Direct Investment in Latin America. Journal of Globalization, Competitiveness & Governability. 4(3). ss. 116-133.
Arık, Ş. vd. (2014). Doğrudan Yabancı Yatırımları Belirleyen Faktörler: Yükselen Piyasalar Örneği. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 14(2). ss. 97-110.
Avcı, B. S. (2017). Ar-Ge Harcamaları ve İhracat İlişkisi: Avrupa Birliği Ülkeleri için Panel Veri Analizi. V. Anadolu International Conference in Economics, 11-13 Mayıs, Eskişehir, http://2017.econanadolu.com/admin1/dn_content/59061918ce4f3.pdf (03.03.2018).
Bevan, A.A ve Estrin, S. (2000). The Determinants of Foreign Direct Investment in Transition Economies. William Davidson Institute Working Paper, 342.
Bouoiyour, J. (2003), The Determining Factors of Foreign Direct Investment in Morocco,
Dumludağ, D. ve Şükrüoğlu, D. (2007). The Impact of Macroeconomic and Institutional Variables on Foreign Direct Investment Flows in Emerging Market. Marmara Üniversitesi İİBF Dergisi, 13(2). ss. 133-166.
Erdoğan, S. (2017). Doğrudan Yabancı Yatırımların Makroekonomik Belirleyicileri Üzerine Bir Çalışma: Latin Amerika – Türkiye Karşılaştırması. Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi. 39(1). ss. 77-110.
Lebe, F. ve Ersungur, Ş. M (2011). Türkiye’de Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımını Etkileyen Ekonomik Faktörlerin Ampirik Analizi. Atatürk Ü. İİBF Dergisi, 10. Ekonometri ve İstatistik Sempozyumu Özel Sayısı. ss. 321-339.
Love, J.H ve Hidalgo, F.L (2010). Analysing The Determinants of US Direct Investment In Mexico. Applied Economics 35 (15): ss. 1667–1678.
Montero, A. P (2008). Macroeconomic Deeds, Not Reform Words: The Determinants of Foreign Direct Investment in Latin America. Latin American Research Review, Volume 43, Number 1, 2008, ss. 55-83.
Mohiuddin, S. A. ve Abdus Salam. M. (2011). Determinants of Foreign Direct Investment in Pakistan. Journal of Independent Studies and Research. 9(1). ss. 117-124.
Özcan, B. ve Arı, A. (2010). Doğrudan Yabancı Yatırımların Belirleyicileri Üzerine Bir Analiz: OECD Örneği. Ekonometri ve İstatistik. 12, ss. 65-88
Seyidoğlu, H. (2002). Ekonomik Terimler Ansiklopodik Sözlük. Güzem Yay. Geliştirilmiş 3. Baskı, İstanbul.
Silveira, E.M.C vd. (2017). The Determinants Of Foreign Direct İnvestment İn Brazil: Empirical Analysis For 2001-2013. CEPAL Review. 121, ss. 171-184.
Yaylalı, M., Karaca, Z., (2017). Türkiye’de Araştırma Geliştirme Harcamaları ile Doğrudan Yabancı Yatırım İlişkisi: Sınır Testi Yaklaşımı. Çukurova Üniversitesi İİBF Dergisi, Cilt:18. Sayı:1. Haziran 2014 ss.77-87.
Yol, M.A ve Teng, N.T (2009). Estimating the Domestic Determinants of Foreign Direct Investment Flows in Malaysia. Evidence From Cointegration and Error-Collection Model. Jurnal Pengurusan, ss. 3-22.