Havva KAÇAN, İsmail KARAKULLE, Eray AYDIN

ÖRGÜTSEL VATANDAŞLIK DAVRANIŞIN YORDACILARI OLARAK DUYGUSAL ZEKA VE KİŞİLİK ÖZELLİKLERİ: HEMŞİRELER ÜZERİNDE KESİTSEL BİR ÇALIŞMA

Bu araştırma, hemşirelerin duygusal zeka ve kişilik özelliklerinin örgütsel vatandaşlık davranışı üzerinde etkisini belirlemeye yönelik olarak yapılmıştır. Araştırma evrenini Kastamonu Eğitim ve Araştırma Hastanesinde görev yapan 150 hemşire oluşturmaktadır. Araştırmada veri toplama aracı olarak anket yönteminden yararlanılmıştır. Araştırmada “Rotterdam Duygusal Zeka Ölçeği”, “ A ve B Tipi Kişilik Özellikleri Ölçeği” ve “Örgütsel Vatandaşlık Davranışı Ölçeği” kullanılmıştır. Araştırma sonucunda hemşirelerin Örgütsel Vatandaşlık Davranışı ile Duygusal Zeka düzeyleri arasında pozitif yönlü zayıf bir ilişki bir varken kişilik tipolojilerinin gerek duygusal zeka gerekse örgütsel vatandaşlık davranışı ile anlamlı bir ilişki içinde olmadığı görülmektedir. Bununla beraber hemşirelerin kişilik tipolojilerinin duygusal zeka ölçeğinin alt boyutlarından Kendi-odaklı duygu değerlendirme ile pozitif, Diğerleri-odaklı duygu değerlendirme ile negatif ilişki içinde olduğu görülmektedir.

Anahtar Kelimeler:

Örgütsel Vatandaşlık Davranışı, Duygusal Zeka, Kişilik, Hemşire

EMOTIONAL INTELLIGENCE AND PERSONAL CHARACTERISTICS AS ANTICIDENTS OF ORGANIZATIONAL CITIZENSHIP BEHAVIOR: A SECTIONAL STUDY ON NURSES

This research was conducted to determine the effect of emotional intelligence and personality traits of nurses on organizational citizenship behavior. The research universe consists of 150 nurses working at Kastamonu Training and Research Hospital. The survey method was used as a data collection tool in the research. In the study, "Rotterdam Emotional Intelligence Scale", "A and B Type Personality Characteristics Scale" and "Organizational Citizenship Behavior Scale" were used. When examined as a result of the research, it is seen that while there is a weak positive relationship between Organizational Citizenship Behavior and Emotional Intelligence of nurses, personality typologies are not in a significant relationship with both emotional intelligence and organizational citizenship behavior. However, it is seen that the personality typologies of nurses are in a positive relationship with self-oriented emotion evaluation and negative with others-oriented emotion evaluation, which is one of the sub-dimensions of the emotional intelligence scale.

Keywords:

Organizational Citizenship Behavior, Emotional Intelligence, Personality, Nurse,

PDF

___

Acaroğlu, R. ve Duman, D. (2014). Hemşirelik Yüksekokulu Birinci Sınıf Öğrencilerinin Duygusal Zekâ Düzeyleri İle Empati Becerileri Arasındaki İlişki. Florence Nightingale Journal of Nursing, 22(1), 25-32.
Akbaş, T. (2011). Algılanan kişi-örgüt uyumunun örgütsel vatandaşlık davranışları üzerindeki etkisi: Görgül bir araştırma. Yönetim Bilimleri Dergisi, 9(1), 57-81.
Akıncı, Z., Güven, M. ve Demirel, O. (2015). Öğrencilerin a ve b tipi kişilik yapısı ile psikoşiddet (mobbing) ve depresyon arasındaki ilişki üzerine bir araştırma. Finans Politik & Ekonomik Yorumlar, 52(604), 55-74.
Altuntaş, S. ve Baykal, Ü. (2011). Örgütsel Vatandaşlık Düzeyi Ölçeğinin Hemşirelikte Geçerlik Güvenirliği. Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi, 13(3), 7-16.
Anari, N. N. (2012). Teachers: emotional intelligence job satisfaction, and organizational commitment. Journal of Workplace Learning, 24(4), 256-269.
Annamalia, P. ve Annamalia, N. (2014). Personality in Relation to Emotional Intelligence among the Professionals. International Journal of Management and Innovation, 6(2), 1-13.
Antony, J. (2013). “The Influence Of Emotional Intelligence on Organizational Commitment And Organizational Citizenship Behavior. International Journal of Social Science & Interdisciplinary Research IJSSIR, 2(3), 110-115.
Arıkan, Ç. ve Aktaş, A. (1988). Kişilik Özellikleri İle Aile ve Çevre Yaşantısının Kalp Hastalığının Oluşumuna Etkisi. XXIV. Ulusal Psikiyatri ve Nörolojik Bilimler Kongresi (s. 725-736.). Ankara: GATA.
Armağan, V., Karakulle, İ. ve Karademir, Ö. (2020). Sağlık Çalışanlarının İş Tatmininin Sağlanmasında Duygusal Zekanın Aracılık Rolü. V. Yavuz içinde, Güncel İletişim Çalışmaları (s. 127-145). İstanbul: Efe Akademi Yayınevi.
Aslan, Ş. (2008). Örgütsel vatandaşlık davranışı ile örgütsel bağlılık ve mesleğe bağlılık arasındaki ilişkilerin araştırılması. Yönetim ve Ekonomi: Celal Bayar Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 15(2), 163-178.
Avcı, U. ve Kaya, U. (2010). Yıldırma (Mobbing) ve kişilik ilişkisi: Hizmet sektörü çalışanları üzerinde bir araştırma. Afyon Kocatepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 12(2), 51-79.
Bağcı, Z. (2014). Duygusal Zeka ve Örgütsel Vatandaşlık İlişkisi. Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2, 259-279.
Baltaş, Z. ve Baltaş, A. (2008). Stres ve Başa Çıkma Yolları. İstanbul: Remzi Kitabevi.
Basım, H. N. ve Şeşen, H. (2006). Örgütsel Vatandaşlık Davranışı Ölçeği Uyarlama ve Karşılaştırma Çalışması. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 61(4), 83-101.
Bastian, V. A., Burns, N. ve Nettelbeck, T. (2005). Emotional intelligence predicts life skills, but not as well as personality and cognitive abilities. Personality and Individual Differences, 39, 1135–1145.
Bateman, T. S. ve Organ, D. (1983). Job satisfaction and good soldier: the relationship between affect and employee “citizenship”. Academy of Management Journal, 26(4), 587-595.
Baykara G, Z. (2010). Hemşirelik bakımında hemşirenin mesleki özerkliğinin değerlendirilmesi: niteliksel bir çalışma. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Tıp Tarihi ve Etiği Anabilim Dalı, Ankara.
Büyükyılmaz, O. ve Fidan, Y. (2017). Algılanan Örgütsel Desteğin Örgütsel Vatandaşlık Davranışı Üzerindeki Etkisinde Örgütsel Güvenin Aracılık Rolü. BMIJ, 5(3), 500-524.
Champoux, J. (2006). Organizational Behaviour: Integrating Individuals, Groups and Organizations. USA: Thomson South Western.
Chin, S. T., Anantharaman, R. ve Tong, D. (2011). Emotional Intelligence and Organizational Citizenship Behavi-our of Manufacturing Sector Employees: An Analysis. Management, 6(2), 107-125.
Ciarrochi, J. V., Chan, A. ve Caputi, P. (2000). A critical evaluation of the emotional intelligence construct. Personality and Individual Differences, 28, 539-561.
Cote, S. ve Miners, T. (2006). Emotional intelligence, cognitive intelligence and job performance. Administrative Science Quarterly(51), 1-28.
Cüceloğlu, D. (2018). İnsan ve Davranışı . İstanbul: Remzi Kitabevi.
Çankaya, M. ve Çiftçi, G. (2019). Hemşirelerin Stresle Başa Çıkma Tarzlarında Duygusal Zekanın Etkisi: Çorum İlinde Bir Uygulama. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 19(2), 391-414.
Çankaya, M. ve Eriş, H. (2020). Hemşire ve ebelerin duygusal zeka düzeylerinin tespitine yönelik bir çalışma. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 19(74), 656-664.
Çarıkçı, İ., Kanten, S. ve Kanten, P. (2010). Kişilik, Duygusal Zeka ve Örgütsel Vatandaşlık Davranışları Arasındaki İlişkileri Belirlemeye Yönelik Bir Araştırma. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi(11), 41-65.
Çelik, M., Tutcu, A. ve Arıkan , V. (2023). Covid-19 Pandemi Sürecinde İş Yeri Güvenliği Yönetimi Uygulamaları ile İş Güvencesizliğinin Çalışanların Örgütsel Vatandaşlık Davranışlarına Etkisi. Al Farabi Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 8(1), 37-58.
Çer, K. ve Eyel, C. (2021). Kişilik Özelliklerinin Örgütsel Vatandaşlık Davranışı Üzerindeki Etkisi Özel Bir Eğitim Kurumunda Bir Araştırma. Uluslararası Akademik Yönetim Bilimleri Dergisi, 7(10), 92-106.
Çetin, F. ve Basım, N. (2014). Örgütte bireysel farklıklar, kişilik ve değerler. Ü. Sığrı, & S. Gürbüz içinde, Örgütsel Davranış. İstanbul: Beta Yayınları.
Day, A. ve Carroll, S. (2004). Using an Ability-Based Measure of Emotional Intelligence to Predict Individual Performance, Group Performance and Group Citizenship Behaviours. Personality and Individual Differences, 36(6), 1443-1458.
Dede, N. P. (2019). Örgütsel vatandaşlık davranışı: Kuramsal bir çalışma. Ekonomi, İşletme ve Maliye Araştırmaları Dergisi, 1(3), 294-304.
Demirel, Y. ve Özçınar, M. F. (2009). Örgütsel Vatandaşlık Davranışının İş Tatmini Üzerine Etkisi: Farklı Sektörlere Yönelik Bir Araştırma. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 23(1), 129-145.
Durna, U. (2005). A tipi ve b tipi kişilik yapıları ve bu kişilik yapılarını etkileyen faktörlerle ilgili bir araştırma. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 19(1), 275-290.
Fassina, N. E., Jones, D. A. ve Uggerslev, K. L. (2008). Meta-Analytic Tests of Relationships Between Organizational Justice and Citizenship Behavior: Testing Agent-System and Shared-Variance Models. Journal of Organizational Behavior, 29(6), 805-828.
Freeland, E. M. (2007). A Comparison Of Emotional Intelligence and Personality Factors: Two Concepts Or One. Doctoral Thesis: University of Oklahoma, USA.
Friedman, M. ve Rosenman, M. (1974). Type A Behavior and Your Heart. New York: Alfred A. Knopf.
George, D. ve Mallery, P. (2011). SPSS for Windows Step by Step: A Simple Guide and ReferenceFourth Edition (11.0 update). India: Pearson Education.
Goleman, D. (2021). Duygusal Zeka Neden IQ’dan daha Önemlidir? (Çev. B, Seçkin-Yüksel). İstanbul: Varlık Yayınları.
Gürbüz, S. ve Yüksel, M. (2008). Çalışma Ortamında Duygusal Zeka: İş Performansı, İş Tatmini, Örgütsel Vatandaşlık Davranışı ve Bazı Demografik Değişkenlerle İlişkisi. Doğuş Üniversitesi Dergisi,, 9(2), 174-190.
İşsever, H., Söyük, S. ve Şengün, H. (2016). Kamu Hastanelerinde Çalışan Hemşirelerde Örgütsel Vatandaşlık Davranışı. Nobel Medicus, 12(3), 29-38.
Kanten, P. (2014). Narsistik kişilik özelliğinin örgütsel vatandaşlık davranışı üzerindeki etkisinde örgüt ikliminin düzenleyici rolü. İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi İşletme İktisadı Enstitüsü Yönetim Dergisi, 25(76), 0-0.
Karakulle, İ. ve Aydın, E. (2022). Etik Liderlik Davranışının Örgütsel Vatandaşlık Davranışına Etkileri Üzerine Bir Araştırma: Kastamonu ve Sinop Otel İşletmeleri Örneği. The International New Issues in Social Sciences, 10(1), 103-132.
Kılıç Fırat, H., Çağlıyan, S. ve Dağ, G. (2017). Hemsirelik Ögrencilerinin Duygusal Zeka Düzeyleri ve Etkileyen Faktörler. Journal of Education and Research in Nursing, 14, 275-282.
Kline, R. B. (2016). Principles and practice of structural equation modeling (4th ed.). New York: The Guilford Press.
Koçel, T. (2020). İşletme Yöneticiliği. İstanbul: Beta Yayınevi.
Koçyiğit, M. (2018). Etkili İletişim ve Duygusal Zeka. Konya: Eğitim Yayınevi.
Koçyiğit, M., Erdoğdu, M., Uyar, M. ve Çınar, M. (2018a). Üniversite Öğrencilerinin Rekreatif Etkinliklerle Sosyalleşme Düzeylerinin İletişim Becerileri Ve Duygusal Zekâları Üzerine Etkisi. Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi ,, 6(2), 966-988.
Koçyiğit, M., Koçyiğit, A. ve Özsoy, E. (2018b). Kişilerarası İletişim Bağlamında Bireylerin İletişim Becerileri ile Stresle Başa Çıkma Düzeyleri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi: Milli Sporcular Üzerinde Bir Araştırma. Türk Spor Bilimleri Dergisi, 1(1), 11-19.
Korkmaz, C. ve Arabacı, İ. (2013). Primary and high schools teachers' perceptions of organizational citizenship. Elementary Education Online, 12(3), 770-783.
Korkmaz, T. ve Arpacı, E. (2009). Relationship of Organizational Citizenship Behavior with Emotional Intelligence. Procedia Social and Behavioral Sciences(1), 2432–2435.
Kuruşcu, M. ve Yenilmez, Ö. (2020). Duygusal zeka ve örgütsel vatandaşlık davranışı ilişkisinde liderliğin aracılık rolü. BMIJ, 8(3), 3183-3220.
Leary, M. M., Reilly, M. ve Brown, F. (2009). A study of personality preferences and emotional intelligence. Leadership & Organization Development Journal, 30(5), 421–434.
Lyusın, D. (2006). Emotional Intelligence as a Mixed Construct: Its Relation to Personality and Gender. Journal of Russian and East European Psychology, 44(6), 54-68.
McQueen, A. C. (2004). Emotional intelligence in nursing work. Journal of Advanced Nursing, 47(1), 101-108.
Meydan, C. H. ve Basım, H. (2015). Örgütsel Vatandaşlık Davranışında Kontrol Odağı, Örgütsel Adalet Algısı ve Örgütsel Bağlılığın Etkisi. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 15(1), 99-116.
Mohamadkhani, K. ve Lalardi, M. (2012). Emotional intelligence and organizational commitment between the hotel staff in Tehran. American Journal of Business and Management, 1(2), 54-59.
Nikolaou, I. ve Tsaousis, I. (2002). Emotional intelligence in the workplace: Exploring its effects on occupational stress and organizational commitment. The International Journal of Organizational Analysis, 10(4), 327-342.
Nunnally, J. ve Bernstein, I. (1994). Psychometric Theory (3rd ed.). New York: McGraw-Hill Inc.
Onay, M. ve Uğur, B. (2011). Sağlıktaki memnuniyetin sessiz sihri: Duygusal zeka. Organizasyon ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 3(2), 23-34.
Organ, D. W. (1988). Organizational Citizenship Behavior: The Good Soldier Syndrome. Lexington, MA: Lexington Books.
Organ, D. W. ve Lingl, A. (1995). Personality, Satisfaction, and Organizational Citizenship Behavior. The Journal of Social Psychology, 135(3), 339-350.
Orgun, F., Özkütük, N. ve Sezer, H. (2019). Türkiye’deki Akademisyen Hemşirelerin Örgütsel Vatandaşlık Davranışlarının İncelenmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 27(5), 1947-1954.
Özçelik, M. (2017). Kişilik, duygusal zeka ve örgütsel vatandaşlık ilişkileri: Özel eğitim kurumlarında bir uygulama. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Gelişim Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Özkalp, E. (2015). Örgütsel davranışa giriş ve yöntem. A. Ç. Kırel, & O. Ağlargöz içinde, Örgütsel Davranış (s. 2-27). Ankara: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
Özkütük, N., Orgun, F., Sezer, H. ve Güneysu Çakan, A. (2012). Hastanede Çalışan Hemşirelerin Örgütsel Vatandaşlık Düzeylerinin İncelenmesi. Ege Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi, 28(3), 1-12.
Özler, D. E. (2010). Örgütsel vatandaşlık davranışı. D. E. Özler içinde, Örgütsel davranışta güncel konular (s. 101-132). Bursa: Ekin.
Özsoy, E. (2013). A Tipi ve B Tipi kişilik ile iş tatmini arasındaki ilişkinin belirlenmesine yönelik bir araştırma. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya.
Özsoy, E., Erol, E., Korkutata, A. ve Şeker, M. (2014). Kişilik modelleri boyutlarının karşılaştırılması: A tipi ve B tipi kişilik ve beş faktör kişilik modeli. Uluslararası Hakemli Beşeri ve Akademik Bilimler Dergisi, 3(9), 1-12.
Özyer, K. ve Alıcı, İ. (2015). Duygusal Zeka ile Örgütsel Bağlılık ve Örgütsel Vatandaşlık Davranışı İlişkisi Üzerine Ampirik Bir Araştırma. Zeitschrift für die Welt der Türken-ZfWT, 7(1), 69-85.
Pekaar, K. A., Bakker, A., van der Linden, D. ve Born, M. (2018). Self- and other-focused emotional intelligence: Development and validation of the Rotterdam Emotional Intelligence Scale (REIS). Personality and Individual Differences, 120, 222-233.
Podsakoff, P. M. ve MacKenzie, S. (1997). Impact of organizational citizenship Behavior on Organizational Performance: A Review and Suggestion for Future Research. Human Performance, 10(2), 133-151.
Podsakoff, P. M., MacKenzie, S., Paine, J. ve Bachrach, D. (2000). Organizational Citizenship Behaviors: A Critical Review of the Theoretical and Empirical Literature and Suggestions for Future Research. Journal of Management, 26(3), 513-563.
Rayburn, J. ve Rayburn, L. (1996). Relationship between machiavellianism and type a personality and ethical-orientation. Journal of Business Ethics, 15, 1209-1219.
Salovey, P. ve Mayer, J. (1990). Emotional Intelligence. Imagination, Cognition and Personality, 9(3), 185-211.
Sarıçam, H. ve Çelik, İ. (2018). Rotterdam Duygusal Zekâ Ölçeğinin Türkçe Versiyonunun Geçerlik ve Güvenirliğine İlişkin Bir Ön Çalışma. 27th International Conference on Educational Sciences (s. 937-943). Antalya: Türkiye.
Schulte, M. J., Ree, M. ve Carretta, T. (2004). Emotional intelligence: not much more than g and personality. Personality and Individual Differences, 37, 1059–1068.
Singh, A. K. ve Singh, A. (2009). Does Personality Predict Organisational Citizenship Behaviour among Managerial Personnel. Journal of The Indian Academy of Applied Psychology, 35(2), 291-298.
Singh, S. (2004). Development of a measure of emotional intelligence. Psychological Studies(49), 136-141.
Smith, E. V. ve Smith, R. (2004). Introduction to Rasch Measurement: Theory, Models and Applications. Minnesota: Jam Press.
Sung, H. S., Hwang, M., Kim, K. ve Chun, N. (2010). Influence of clinical nurse specialists’ emotional intelligence on their organizational commitment and turnover intention. Korean Academy of Nursing Administration, 16(3), 259-266.
Şimşek, M. Ş., Çelik, A. ve Akgemci, T. (2016). Davranış Bilimlerine Giriş ve Örgütlerde Davranış. Konya: Eğitim Yayınevi.
Tambe, S. ve Shanker, M. (2014). A study of organizational citizenship behaviour (OCB) and its dimensions: A literature review. International Research Journal of Business and Management, 1, 67-73.
Tamunomiebi, M. D. ve Onah, G. (2019). Organizational citizenship behaviour: A critical review of its development in a diversity driven workplace. The Strategic Journal of Business & Change Management, 6(1), 41-60.
Tanrıverdi, H. (2017). Hemşirelerin Profesyonel Değerleri ile Örgütsel Vatandaşlık Davranış Düzeyleri Arasındaki İlişkilerin İncelenmesi. Ulakbilge, 5(13), 1183-1204.
Thiruvenkadam, T. ve Durairaj, I. (2017). Organizational citizenship behavior: Its definitions and dimensions. International Journal of Management Research, 5(5), 46-55.
Titrek, O., Bayrakçı, M. ve Zafer, D. (2009). Öğretmenlerinin örgütsel vatandaşlık davranışlarına ilişkin görüşleri. Akademik Bakış Dergisi(17), 1-28.
Tunç, B. (2018). Sağlık Kurumlarında Örgütsel Vatandaşlık Davranışı, İş Özerkliği,Örgüt Güvenlik İklimi, Duygusal Zeka, Sinizm ve Tükenmişlik Arasındaki İlişkiler ve Bir Araştırma. (Yayınlanmamış Yüksel Lisans Tezi). İstanbul Arel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Turnipseed, D. L. ve Vandewaa, E. (2012). Relationship between Emotional Intelligence and Organizational Citizenship Behavior. Psychological Reports, 110(3), 899-914.
Urbina, S. (2014). Essentials of Psychological Testing (2nd ed.). Wiley.
Yancı, F. ve Ç. Sağlam, A. (2014). Ortaöğretim Okulu Öğretmenlerinin Duygusal Zekâları İle Örgütsel Vatandaşlık Davranışları Arasındaki İlişki. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(1), 298-313.
Yener, M. ve Akyol, S. (2009). Girişimcilik Değerleri ve Örgütsel Vatandaşlık Davranışı Üzerine Bir Araştırma. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 14(1), 255-271.
Yiğit, B. (2019). Örgütsel İmajın Örgütsel Vatandaşlık Davranışına Etkisinde Kurum Kültürünün Düzenleyici Rolü: Sağlık Sektöründe Bir Araştırma. Turkish Studies-Social Sciences, 6, 3549-3570.
Yıldız, S. (2014). Örgütsel adaletin örgütsel vatandaşlık davranışına etkisinde iş tatmininin aracı rolü. Ege Akademik Bakış, 14(2), 199-210.
Yunus, N. H. (2012). Displaying Employees’ Organizational Citizenship Behaviour: The Impact of Emotional Intelligence and Leader-Member Exchange in Development Bank in Malaysia. International Journal of Social Science and Humanity, 2(4), 344-349.
Yücel, C. ve Taşçı, S. (2008). Öğretmenlerin Kişilik Özellikleri ve Örgütsel Vatandaşlık Davranışı. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi(20), 685-706.