Ulusal Hava Kalitesi Gözlemleri Bağlamında Türkiye'de Hava Kirliliğinin Yerel Durum ve Eğilim Görünümlerinin Belirlenmesi

Hava kalitesi, insan sağlığı ve etkinliğini etkileyen en önemli etmenlerden birisidir. Havanın kalitesini belirlemede dikkate alınan hava kirletici değişkenlerine yönelik olarak Türkiye'de düzenli gözlemler gerçekleştirilip toplanan veriler ilgili veri tabanlarında saklanmakta ve paylaşılmaktadır. Hava kalitesinin anlık değerlendirmesinin yanı sıra, uzun dönem istatistiksel görünümlerinin ve eğilim varlığının ortaya koyulması, kalite ile ilgili yaşanan problemlerin çözümünde önemli rol oynamaktadır. Bu çalışmada, hava kalitesi gözlem istasyonlarından derlenen değişkenler istasyonlar özelinde istatistiksel yaklaşımlarla incelenmiş, dönemsel eğilim analizleri gerçekleştirilerek dönemler kapsamı ve arası görünümler ortaya koyularak detaylı çalışma gerektiren sıcak noktaların ortaya çıkarılması hedeflenmiştir. Bulgular inceleme dönemleri kapsamında değerlendirildiğinde, PM10 açısından bazı illerdeki nisbi artışlara rağmen Türkiye genelinde dönem ortalama değerlerinde genelde azalma, SO2 açısından ise Orta ve Doğu Karadeniz ile Akdeniz'in doğusu ve Ege civarı dönem artışlarına rağmen genel itibarla azalma yönünde değişimler olduğu belirlenmiştir. Eğilim analizleri sonucunda ise eğilim görünümlerinin istasyonlar bazında farklılaştığı belirlenerek özellikle olumsuz görünüme sahip konumlarda daha detaylı inceleme gereği ortaya koyulmuştur.

Anahtar Kelimeler:

hava kirliliği, çevre yönetim, çevre politikası

Determination of Local Status and Trend Views of Air Pollution in Turkey in the Context of National Air Quality Monitoring

Air quality is one of the most important factors affecting human health and effectiveness. In determining the air quality through air pollutant variables considered, regular observations are performed and the data are stored in databases and disseminated in Turkey. In addition to any immediate evaluation of air quality, unfolding long-term statistical views and trends play an important role in the solution of quality problems. In this study, variables compiled from the air quality monitoring stations were examined by statistical approaches within the individual contexts of observation stations, seasonal trend analysis were performed and it was aimed to reveal hot spots that require further attention. When the findings are examined with respect to the investigated periods, general decreases in the average values of PM10 at the scale of Turkey, against relative increases in some provinces, and again decreases in SO2 in a wider scale, excluding the central and eastern parts of the Black Sea region, east Mediterranean and some parts in Aegean, were basically identified. As a result of the trend analysis, the trend views appeared to differ at the stations level and the need for more detailed analysis was revealed especially in the areas with negative outlook.

Keywords:

Air Quality, Time Series,

PDF

___

Akyürek, Ö., Arslan, O. ve Karademir, A. (2013). SO2 ve PM10 Hava Kirliliği Parametrelerinin CBS ile Konumsal Analizi: Kocaeli Örneği. TMMOB Coğrafi Bilgi Sistemleri Kongresi, Ankara.
ÇŞB, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı. (2019a). Hava Kalitesi İndeksi. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, Marmara Temiz Hava Merkezi Müdürlüğü, http://mthm.havaizleme.gov.tr/secure/HAVA%20KAL%DDTES%DD%20%DDNDEKS%DD.htm (Erişim: 15.02.2019).
ÇŞB, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı. (2019b). Ulusal Hava Kalitesi İzleme Ağı, Haritalar - Tüm İstasyonlar. http://index.havaizleme.gov.tr/Map (Erişim: 17.02.2019).
ÇŞB, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı. (2019c). Sürekli İzleme Merkezi (SİM). Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, https://www.havaizleme.gov.tr/Services/AirQuality (Erişim: 15.02.2019).
İskender, S., Bolu, F., Yılmaz, M. ve Mayda, A.S. (2016). Düzce Hava Kalitesi İzleme İstasyonu 1 Ekim 2011 - 31 Mart 2015 Tarihleri Arasındaki Verilerinin İncelenmesi. Düzce Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 6(3): 161-167.
Mayda, A.S. ve Yılmaz, M. (2013) Düzce Hava Kalitesi İzleme İstasyonu 2007-2011 Yılları Arası Verilerinin Değerlendirilmesi. TAF Preventive Medicine Bulletin, 12(1): 11-18.
Oğuz, K. ve Pekin, M.A. (2015) Meteorolojik Koşulların Hava Kirliliği Üzerine Etkilerinin İncelenmesi: Keçiören İlçesi Örneği. VII. Uluslararası Katılımlı Atmosfer Bilimleri Sempozyumu, İstanbul.
Resmî Gazete (2008) Hava Kalitesi Değerlendirme ve Yönetimi Yönetmeliği. Tarih: 06.06.2008, Sayı: 26898.
Şişman, E. (2019) Türkiye’de Seçilen Hava Kalitesi İzleme İstasyonları için Eğilim (Trend) Değerlendirmeleri. Doğal Afetler ve Çevre Dergisi, 5(1): 134-152.
Theil, H. (1950) A rank-invariant method of linear and polynomial regression analysis. I, II, III. Nederl. Akad. Wetensch., Proc., 53: 386–392, 521–525, 1397-1412.