Dr.öğretim Üyesi Serkan DEMİREL, Ayşenur ŞAHİN

Türkiye’de Sağlık Turizminin Finansal Piyasalara Etkisi

Bu araştırmanın amacı, Türkiye’de sağlık turizminin finansal piyasalara olan etkisini analiz etmektir. Bu amaçla çalışmada sağlık turizmi değişkeni olarak Türkiye’nin sağlık turizm gelirleri, finansal piyasa değişkeni olarak dolar/TL kuru ve Bist100 endeksi verileri kullanılmıştır. Değişkenlere ait verilerin 2002-2023 yıllarının çeyrek dönemlerine ait Merkez Bankası ve TÜİK verileri kullanılmıştır. Araştırmada oluşturulan modelde bağımlı ve bağımsız veri setlerine ilişkin yapılan serilerin durağan olup olmadıkları Augmented Dickey–Fuller (ADF) birim kök testi ve Phillips–Perron (PP) birim kök testleri ile sınanmıştır. Farklı mertebelerde durağan değişkenler arasındaki eşbütünleşme ilişkilerinin incelenmesi ARDL Eşbütünleşme analiz yöntemiyle sağlanmıştır. Araştırma bulgularında verilen uzun dönem dengesinin istatistiksel olarak anlamlı olup olmadığının gösterilmesinde kullanılan F sınır testi istatistiği incelendiğinde hesaplanan F istatistiğinin %1 kritik değerlerden büyük olduğu görülmüş ve %1 anlamlılık düzeyinde eş bütünleşme olmadığını ifade eden sıfır hipotezi reddedilmiştir. Daha açık bir ifade ile ele alınan dönem için sağlık turizmi gelirleri ile Bist100 endeksi ve dolar/TL kuru arasında uzun dönemli bir denge ilişkisinin olduğu söylenebilir. Bist100 endeksinin uzun dönem katsayısı incelendiğinde %1 anlamlılık düzeyinde istatistiksel olarak anlamlı ve pozitif bir uzun dönem katsayısının hesaplandığı görülmektedir. Bu durumda ele alınan dönem boyunca uzun dönemde sağlık turizmi gelirlerindeki %1’lik bir artışın/azalışın Bist100 endeksinde %1.21’lik bir artışa/azalışa sebep olduğu söylenebilir. Dolar/TL kuru endeksinin uzun dönem katsayısı incelendiğinde ise %10 anlamlılık düzeyinde istatistiksel olarak anlamlı ve negatif bir uzun dönem katsayısının hesaplandığı görülmektedir. Bu durumda ele alınan dönem boyunca uzun dönemde sağlık turizmi gelirlerindeki %1’lik bir azalışın/artışın dolar/TL endeksinde %4.22’lik bir artışa/azalışa sebep olduğu söylenebilir.

Anahtar Kelimeler:

Sağlık Turizmi, Sermaye Piyasası, Para Piyasası

The Impact of Health Tourism on Financial Markets in Turkey

Abstract The purpose of this research is to analyze the impact of health tourism on financial markets in Turkey. For this purpose, Turkey's health tourism revenues as a health tourism variable, dollar/TL exchange rate and Bist100 index data as a financial market variable were used in the study. The Central Bank and TUIK data of the quarter periods of 2002-2023 were used for the data belonging to the variables. In the model created in the research, whether the series made for dependent and independent data sets are stationary was tested with Augmented Dickey–Fuller (ADF) unit root test and Phillips–Perron (PP) unit root tests. Examination of cointegration relations between stationary variables at different orders was provided by ARDL cointegration analysis method. When the F bounds test statistic, which is used to show whether the long-term balance given in the research findings is statistically significant, is examined, it was observed that the calculated F statistic was higher than the 1% critical values, and the null hypothesis stating that there was no cointegration at the 1% significance level was rejected. More clearly, it can be said that there is a long-term equilibrium relationship between health tourism revenues, Bist100 index and dollar/TL rate for the period discussed. When the long-term coefficient of the Bist100 index is examined, it is seen that a statistically significant and positive long-term coefficient is calculated at the 1% significance level. In this case, it can be said that a 1% increase/decrease in health tourism revenues in the long term during the period under consideration caused an increase/decrease of 1.21% in the Bist100 index. When the long-term coefficient of the USD/TL exchange rate index is examined, it is seen that a statistically significant and negative long-term coefficient is calculated at the 10% significance level. In this case, it can be said that a 1% decrease/increase in health tourism revenues in the long term during the period under consideration caused a 4.22% increase/decrease in the dollar/TL index.

Keywords:

Health Tourism, capital market, Money market,

PDF

___

Aslan, A. (2019). “Türkiye’de Sağlık Turizminin Mevcut Durumu ve Ülke Ekonomisine Katkıları”, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Yeni Yüzyıl Üniversitesi/ Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
Aydın, D. (2008). Türkiye’de Sağlık Turizmi ve Ortadoğu’daki Yeri. Sağlık Turizmi Bülteni, 5: 6-10.
Bay Yılmaz, Ö. (2020). Sağlık Turizminde Atağa Hazırlanıyor, Ekonomist, 05.05.2023, https://www.ekonomist.com.tr/turizm/saglik-turizminde-ataga-hazirlaniyor.
Biri, G. (2021). Türkiye ’nin Sağlık Turizmi Gelirini Etkileyen Faktörlerin Eşbütünleşme Analizi. Anadolu Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 22 (2): 39-58.
Buldukoğlu, S. (2014). “Sağlık Turizminin Türkiye’deki Yeri ve Önemi”, Yüksek Lisans Tezi, Ufuk Üniversitesi/ Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
Dickey, D., & Fuller, W. A. (1979). Distribution of the Estimates for Autoregressive Time Series With a Unit Root. Journal of the American Statistical Association, 427-431.
Doğan, B. B., Aslan, A. (2019). Türkiye'de sağlık turizminin mevcut durumu ve ülke ekonomisine katkilari. Dicle Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 9(18): 390-418.
Ece, N. (2016). Finansal Piyasalar ve Kurumlar: Teori ve Türkiye Uygulamasına Güncel Bakış. Seçkin Yayıncılık, Ankara.
Edinsel, S., Adıgüzel, O. (2014). Türkiye’nin Sağlık Turizmi Açısından Son Beş Yıldaki Dünya Ülkeleri İçindeki Konumu ve Gelişmeleri. Çankırı Karatekin Üniversitesi İİBF Dergisi, 4(2): 167-190.
Eryigit, S. B., Eryigit, K. Y., Selen, U. (2012). The long-run linkages between education, health and defence expenditures and economic growth: Evidence from Turkey. Defence and Peace Economics, 23(6), 559-574.
Granger, C., P. Newbold. (1977). Forecasting Economik Time Series. London: Academik Press.
Hair, F. (2013). Multivariate Data Analysi. Pearson Education Limited.
Hanefeld J., Horsfall D., Lunt N. & Smıth R. (2013). Medical Tourism: A Cost or Benefit to the NHS?, Plos One, 8 (10),
Harris, R., Sollis, R. (2003). Applied Time Series. John Wiley & Sons.
Heydarov, P. (2016). “Azerbaycan–Naftalan Bölgesinin Sağlık Turizmi açısından Elmas Modeliyle İncelenmesi”, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi/ Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya.
Horowitz, M. D., Rosensweig, J. A. Jones, C. A. (2007). Medical tourism: globalization of the healthcare marketplace. Medscape General Medicine, 9(4), 33.
Işık, M., Özsezer, Y., Işık, F. (2021). Türkiye ’de Sağlik Turizmin Pazarının Gelişiminin Cari İşlemler Açığını Giderilmesinde Katkısı. Pearson Journal, 6(11): 220-240.
Kar, M., Taban, S. (2003). Kamu harcama çeşitlerinin ekonomik büyüme üzerine etkileri. Ankara Üniversitesi S.B.F. Dergisi, 58 (3), 145-169.
Karagöz, K. Tetik, N. (2009). Kamu sağlık harcamalarını belirleyen faktörler: Ekonometrik bir değerlendirme. EconAnadolu 2009: Anadolu Uluslararası İktisat Kongresi, 17-19
Kaya, M. (2018). “Türkiye’de Sağlık Turizminin Ekonomik Büyüme Üzerine Etkisi: 2003-2016 Dönemi”, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gaziantep Üniversitesi/Sosyal Bilimler Enstitüsü, Gaziantep.
Kostak, D. (2007). “Turizm Hareketleri Türkiye Örneği Üzerinden Sağlık Turizmi”, Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi/ Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
Kuşat, N., Esen, E. (2022). Sağlık Turizmi Perspektifinden Türk Sağlık Sektörü Rekabet Gücü. Uluslararası Global Turizm Araştırmaları Dergisi, 6(1): 37-50.
Öğüt, K., Yeşilyurt, S., Yurtseven, Ç. . (2018). Kazakistan–Türkiye Sağlık Turizmi: Sağlık Sektörlerine Bakış ve Potansiyeller. Business and Economics Research Journal, 9 (1): 57-74.
Özkurt, H. (2007). Sağlık Turizmi Tahvilleri. Maliye Dergisi, 152 (1): 122- 142.
Öztürk, Y. E., Özcan, M. (2022). Türkiye için uluslararası sağlık turizmi talebinin kantitatif çerçevede değerlendirilmesi. Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi, 13(33), 1-13.
Parasız, İ. (2001). Para Banka ve Finansal Piyasalar, (7. Baskı). Ezgi Kitabevi Yayınları, Bursa
Pesaran, M. H., Shin, Y., Smith, R. J. (2001). Bounds testing approaches to the analysis of level relationships. Journal of applied econometrics, 16(3), 289-326.
Phillips, K. R., Wang, J. (2016). Seasonal adjustment of hybrid time series: An application to US regional jobs data. Journal of Economic and Social Measurement, 41(2), 191-202.
Sağlık Turizmi Daire Başkanlığı. (2023). Yetkili Sağlık Tesisleri ve Aracı Kuruluşlar, 01.03.2023, https://shgmturizmdb.saglik.gov.tr/tr-25360/yetkili-saglik-tesisleri-ve-araci-kuruluslar.htm
Sağlık Turizmi El Kitabı. (2012). Sağlık Bakanliği Sağlık Turizmi El Kitabı. Ankara.
Sarikovanlik, V. (2021). Sermaye Piyasalari ve Finansal Kurumlar Yönetimi. İstanbul Üniversitesi Açık Ve Uzaktan Eğitim Fakültesi Ders Notu, 21.04.2023, https://avys.omu.edu.tr/storage/app/public/damla.aslan/137031/sermaye%20p%c4%b0yasaları%20ve%20f%c4%b0nansal%20kurumlar-%c4%b0stanbul%20%c3%9cn%c4%b0vers%c4%b0tes%c4%b0-e-k%c4%b0tap.pdf
Sevütekin, M., Çınar, M. (2017). Ekonometrik Zaman Serileri Analizi. Dora Basın Yayın Dağıtım Ltd. Şti., Bursa.
Seyidoğlu, H. (2013). Uluslararası Finans. Beta Yayınevi, Isparta.
Somel, A. (2020). Ekonomik kriz ve sağlık turizmi: Uluslararası Sağlık Hizmetleri Anonim Şirketi neden kuruldu? ODTÜ Gelişme Dergisi, 47: 205-255
Şahin, Ü. (2021). Sağlık Turizmi Merkezinde Konaklama ve Sağlık Organizasyonlarında Konukseverlik.
Şit, A., Hacıevliyagil, N., Başar, B. D. (2022). Türkiye’de Sağlık Harcamalarının Turizm Gelirleri ve BIST Sağlık Endeksi Üzerine Etkisi. Journal of Business and Trade, 3(1), 82-93.
Tosun, O. (2019). “Türkiye’de Sağlık Turizminin Ekonomik Potansiyeli ve Vergi Düzenlemeleri”, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Tekirdağ Namık Kemal Üniversitesi/ Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tekirdağ.
Tuncer, D. (2011). Genel İşletmecilik Bilgileri. (4. Baskı). Siyasal Kitabevi, Ankara.
Türk Dil Kurumu. (2006). Türkçe Sözlük. Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
USHAŞ. (2023). Sağlık Turizmi Verileri.: T.C Sağlık Bakanlığı, Ankara:
Uygur, E. (2010). The global crisis and the Turkish economy (No. 2010/3). Discussion Paper.
Vijaya, R. (2010). Medical Tourism: Revenue Generation or International Transfer of Healthcare Problems? Journal of Economic Issues, 44: 53-70.
Zengingönül, O. (2012). Sağlık Turizmi: İstanbul’aYönelik Bir Değerlendirme. Ekonomistler Platformu, İstanbul.