Türk Folklor Araştırma Tarihinde Millî Talim ve Terbiye Cemiyeti ve Baha Said Bey’in Yeri

Memleketimizde Türk folklor araştırmalarının tarihi ile ilgili olarak bugüne kadar pek çok çalışma yapılmış olmasına rağmen konunun ayrıntılarıyla ortaya konulamamış olduğu bilinen bir gerçektir. Bunda, geçmişe ait folklorla ilgili kaynakların azlığı veya yokluğu, kaynaklara ulaşma güçlükleri gibi hususlar önemli rol oynamış olsa gerektir. Bugün memleketimizde folklor konusunda ulaşılan noktanın ortaya konulması, geçmişte yapılan pek çok çalışmanın gün ışığına çıkarılmasıyla mümkün olacaktır. Bu makalede Türk folklor araştırmalarının tarihi açısından önemli olduğuna inandığımız Millî Talim ve Terbiye Cemiyeti ve bu cemiyetin Anadolu’ya 6 Ağustos 1333’te (19 Ağustos 1917) düzenlediği derleme gezisi ile Baha Said Bey’in bu husustaki çalışmalarından söz edilecektir. Konunun tarihî bir zemine oturtulabilmesi için memleketimizdeki folklor araştırmalarının Tanzimat’ın ilânından gezinin düzenlendiği tarihe kadar olan kısmını kısaca gözden geçirmek faydalı olacaktır.

Anahtar Kelimeler:

Millî Talim ve Terbiye Cemiyeti, Baha Said Bey, Türk Yurdu, Türkçülük hareketi, Türk Folklor tarihi

Altough there are vast amount of studies has been carried out on the history of Turkish folklore researches , It is fairly known truth that the number of detailed studies on this subject are insufficient. This is because of rareness or absence or challenging conditions to reach the resources. Nowadays the level of folklore studies could be evaluated truly by means of former studies had revealed. In this study it has been asserted by the writer through collection travel carried out by Millî Talim ve Terbiye Cemiyeti at August 19th, 1917 and the Baha Said Bey’s works which has significant importance about history of Turkish folklore research. In order to clearify historical background, It should be useful to make brief review the studies on folklore researches between the period of Tanzimat announcement to beginning of collection trip period.

Keywords:

Millî Talim ve Terbiye Cemiyeti, Baha Said Bey, Türk Yurdu, Turkish nationalism, History of Turkish folklore,

PDF

___

Ahmed Cemaleddin (1328/1912) Bektaşi Sırrı Nam Risaleyi Müdafaa, İstanbul: Manzume-i Efkar Matbaası.
Baha Said (1926a) “Türkiye’de Alevi Zümreleri: Tekke Alevliği-İçtimai Alevilik”, Türk Yurdu, c. IV, S. 21 (Teşrin-i evvel), 193-210.
Baha Said (1926b) “Sûfiyan Süreği/ Kızılbaş Meydanı”, Türk Yurdu, c. IV, nr. 22 (Teşrin-i evvel/Ekim 1926), s. 325-360.
A. Rıfkı (1325/1909) Bektaşî Sırrı, c. I, İstanbul: Bekir Efendi Matbaası.
A. Rıfkı (1328/1912) Bektaşî Sırrı, c. II, İstanbul: Karabet Matbaası.
A. Rıfkı (??) Bektaşi Sırrı’nın Müdafaasına Mukabele, İstanbul: Asır Matbaası ve Kitaphanesi.
Ahmed Rıfkı (2014), Bektaşi Sırrı III-IV, (Derleyen: Hür Mahmut Yücer), İstanbul: Kesit Yayınları.
[Bölükbaşı], R. T. (1329/1914) "Folk-lor: 'Folk Lore'", Peyam Edebî İlave, S. 20 (20 Şubat 1329/5 Mart 1914).
Dizdaroğlu, H. (1974) “Folklorcu Ziya Gökalp”, I.Uluslararası Türk Folklor Semineri Bildirileri, Ankara: Millî Folklor Araştırma Dairesi Yayınları, 3-18.
Doğan, D. M. (1981) "Halka Doğru Mecmuası", Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi, c. IV, İstanbul: Dergâh Yayınları, s. 66.
Filizok, R. (1991) Ziya Gökalp’in Edebi Eserlerinde Halk Edebiyatı Tesirleri Üzerine Bir Araştırma, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
Görkem, İ. (1993) “Milli Talim ve Terbiye Cemiyeti’nin Anadolu’ya Düzenlediği İlk Derleme Gezisi ve Baha Said Bey”, Doğumunun 50. ve Hizmetinin 10. Yılında Prof. Dr. Bayram Kodaman’a Armağan, Samsun, 73-88.
Görkem, İ. (2000a) “Millî Talim ve Terbiye Cemiyeti’nin Türk Eğitim Tarihindeki Yeri”, Türk Yurdu (700. Yılda Osmanlı), c. XIX-XX, S.148-149, 229-237.
Baha Said Bey (2000) Türkiye'de Alevi-Bektaşi, Ahi ve Nusayri Zümreleri, (‘Giriş’i yazan ve yayına hazırlayan: İsmail Görkem), Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
Baha Said Bey (2006) Türkiye’de Alevî-Bektaşî, Ahî ve Nusayrî Zümreleri, (‘Giriş’i yazan ve yayına hazırlayan: İsmail Görkem), İstanbul: Kitabevi Yayınları.
Gözaydın, N. (1991) “Türkiye’de İlk Folklor Derleme Yönetmenliği”, Folklor Dünyasından, Ankara: Yargı Yayınları, 252-254.
Levend, A. S. (1960) Türk Dilinde Gelişme ve Sadeleşme Evreleri, Ankara: Türk Dil Kurumu.
Musa Süreyya (1915) “Çanakkale Fevkalâde Nüshası”, Yeni Mecmua, Çanakkale Özel Sayısı.
Noyan, B. (1987) Bektaşilik Alevilik Nedir?, Ankara: Sanat Kitabevi.
Sakaoğlu, S. (1989) Sahada Derleme Metodları (teksir), Erzurum.
Tansel, F. A. (1972) “Memleketimizde Folklor İlim Kolu Hakkında Yazılan İlk Makale: Yeni Bir İlim: Halkıyat/Folklore”, Kubbealtı Akademi Mecmuası, c. I, S. 3 (Temmuz), 20-31.
Tevetoğlu, F. (1989) “Millî Mücadele Kahramanlarından Baha Said Bey”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, c. VI, S. 16 (Kasım), 207-221.
Uçman, A. (1983) “Rıza Tevfik ve Türk Halk Edebiyatı”, Şükrü Elçin Armağanı, Ankara: Hacettepe Üniversitesi Yayınları, 251-258.
Ülken, H. Z. (1966) Türkiye’de Çağdaş Düşünce Tarihi, c. I-II, İstanbul: Selçuk Yayınları.
Ülken, H. Z. (1969) “Anadolu Örf ve Adetlerinde Eski Kültürün İzleri”, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, c. XVII, 1-28.
Ülkütaşır, M. Ş. (1973) Cumhuriyetle Birlikte Türkiye’de Folklor ve Etnoğrafya Çalışmaları, Ankara: Başbakanlık Kültür Müsteşarlığı Cumhuriyet’ifn 50. Yıldönümü Yayınları.
White, G. E. (?) Bir Amerikan Misyonerinin Merzifon Koleji Hatıraları, (çev. Cem Tarık Yüksel), İstanbul: Enderun Kitabevi.
Yıldırım, D. (1983) “Türkiye’de Folklor Araştırmalarının Gelişme Devreleri”, Şükrü Elçin Armağanı, Ankara: Hacettepe Üniversitesi Yayınları, 115-127.
Yıldırım, D. (1985) “Türk Folklor Araştırmalarının Problemleri”, Erdem/Atatürk Kültür Merkezi Dergisi, S. 1-2, 545-557.
Yıldırım, D. (1998a) “Türkiye’de Folklor Araştırmalarının Gelişme Devreleri”, Türk Bitiği: Araştırma/İnceleme Yazıları, Ankara: Akçağ Yayınları, 43-60.
Yıldırım, D. (1998b) “Türk Folklor Araştırmalarının Problemleri”, Türk Bitiği: Araştırma/İnceleme Yazıları, Ankara: Akçağ Yayınları, 65-75.
(Yazar Yok) (1329/1914) “Türk Şarkıları”, Halka Doğru, S. 43.
(Yazar Yok) (1333/1917) “Daimi Konferanslar”, Türk Yurdu, c. XIII (yıl: 6), S. 7, 6 Kânun-ı evvel 1333/19 Aralık 1917, 128.
Yeni Mecmua Çanakkale Özel Sayısı (2006) (Hzl. Muzaffer Albayrak- Ayhan Özyurt), İstanbul: Yeditepe Yayınları.
Ziya Gökalp (1329/1913) “Halk Medeniyeti-1 Başlangıç”, Halka Doğru, S.14 (10 Temmuz 1329/23 Temmuz 1913), 107-108.
Ziya Gökalp (1981) Makaleler VIII, (Hzl.: Ferit Ragıp Tuncor), Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
İsmail Hakkı (1332/1916) “Millî Talim ve Terbiye Tetkikatına Medhal”, MTTM, S. 1 (Eylül 1332/1916), 33-59.
(Yazar Yok) (1333/1917) "Tetkikat ve Tenkidat", MTTM, S. 2 (Nisan 1333/1917), s. 73-96.
(Yazar Yok) (1334/1918) “Anadolu’ya İ’zam Edilen [=Gönderilen] Heyet”, MTTM. S. 3 (Mart 1334/1918), 61-62.
(Yazar Yok) (1334/1918) "İkinci Aile Müsameresi", MTTM, S. 3 (Mart 1334/1918), s. 62-63.
(Yazar Yok) (1333/1918)“Serbest Dersler Küşadı”, MTTM, S. 3 (Mart 1334 / 1918), 63-64.
(Yazar Yok) (1334/1918) “Cemiyetin Âzâdan Ricası”, MTTM, S. 3 (Mart 1334/1918), 64.
Baha Said (1334/1918) "Anadolu’da İçtimâî Zümreler ve Anadolu İçtimâiyatı", MTTM, S. 5 (Ağustos 1334/1918), s. 18-32.
Haydar Rıfat (1334/1918) "Millî Talim ve Terbiye Cemiyeti Şuunu", MTTM, S. 5 (Ağustos 1334/1918), s. 61-63.