Eski Anadolu Türkçesi Dönemi Eserlerinden Süheyl ü Nev-bahâr'daki Özdeyişlere Genel Bir Bakış

Atasözleri, geleneksel olup toplumu yansıtan ve çoğu zaman öğüt içerikli kalıp ifadelerdir. Yüzyıllar içinde belli bir sözcük dizimi içinde dondurulmuş olan atasözleri, dilin belli dönemlerinde aynı anlama gelen farklı sözcüklerle ifade edilmişlerdir. Bu çalışmada, özellikle aynı atasözlerinin Eski Anadolu Türkçesindeki kullanımlarıyla Türkiye Türkçesindeki kullanımları arasındaki farka dikkat çekmek ve henüz tespiti yapılmamış olan atasözlerinin tespitine katkıda bulunmak amaçlanmıştır.Çalışmada, Hoca Mes'ûd’un Süheyl ü Nev-bahâr adlı mesnevisiyle ilgili okuma çalışmaları dikkate alınarak bir tercüme olan bu eserde atasözlerine nasıl yer verildiği üzerinde durulmuştur. Eski Anadolu Türkçesinin ses ve şekil bilgisini yansıtan SN’deki örnekler, atasözleri sözlüklerindeki karşılıklarıyla beraber Türkiye Türkçesine aktarılmıştır. Bununla beraber atasözü özelliği taşıyıp sözlüklerde yer almayan örnekler özdeyiş olarak ayrıca incelenmiştir. Ele alınan konuyla ilgili daha önce yapılan çalışmalarda, SN’deki atasözlerinin çok az bir kısmına yer verilmiş ve örnekler, eserde geçen beyitlerle ele alınmayıp yalnızca cümle hâlinde verilmişlerdir. Dolayısıyla söz konusu çalışmalar yetersiz görülmüş ve bu konu tekrardan ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Atasözleri, Eski Anadolu Türkçesi, Hoca Mes’ûd, Özdeyiş

PDF

___

Ciğa, Özkan (2013), Süheyl ü Nev-bahâr (Metin-Aktarma, Art Zamanlı Anlam Değişmeleri, Dizin). Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Diyarbakır: D. Ü. Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
Cin, Ali (2012), Mesud Bin Ahmed Süheyl ü Nev-bahâr (Kenzü’l-Bedâyî’) İnceleme - Metin - Dizin, Eğitim Yayınevi, Konya.
Dilçin, Cem (1991), Mes’ûd Bin Ahmed, Süheyl ü Nev-bahâr, İnceleme - Metin - Sözlük, Atatürk Kültür Merkezi Yayını, Sayı 51, Ankara.
Dilçin, Dehri (2018), Edebiyatımızda Atasözleri, TDK Yayınları, Ankara.
Eyüboğlu, Ertuğrul Kemal (1973), On Üçüncü Yüzyıldan Günümüze Kadar Şiirde ve Halk Dilinde Atasözleri ve Deyimler, Birinci Kitap, Doğan Kardeş Matbaacılık, İstanbul.
Kaymaz, Zeki (2018), “Eski Anadolu Türkçesi Metinlerinde Atasözleri Varlığı: ‘Işk-nâme Örneği”, X. Uluslararası Dünya Dili Türkçe Sempozyumu Bildiri Kitabı, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Yayınları, Eskişehir, s. 1021 - 1033.
Özçelik, Sadettin (2017), “Süheyl ü Nev-bahâr Üzerine Düzeltmeler (2)”, TDAY Belleten, 65/2, s. 233 - 242.
Özkan, Mustafa (2017), Türk Dilinin Gelişme Alanları ve Eski Anadolu Türkçesi, Filiz Kitabevi, İstanbul.
Soysal, Ragıp (1971), Türk Atasözleri, Aynur Matbaası, Ankara.
Taş, İbrahim (2009), Süheyl ü Nev-bahâr’da Eskicil Öğeler, Palet Yayınları, Konya.
Tezcan, Semih (1994), Süheyl Nev-bahâr Üzerine Notlar, Simurg Kitapçılık ve Yayıncılık, Ankara.
Ürek, Ülkü Süheyl ü Nevbahar’da Deyimler, Birleşik Fiiller, Meşhur Sözler, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türkoloji Mezuniyet Tezi 1965 (basılmamış), Türkiyat Enstitüsü.
Yurtbaşı, Metin (2012), Sınıflandırılmış Atasözleri Sözlüğü, Excellence Publishing, İstanbul.