Emine ÜNAL EVREN, Ayşın ZEYTİNOĞLU, Hakan EVREN

Kan ve Vücut Sıvıları ile Bulaşan Enfeksiyonlar Açısından Hasta Güvenliği

Enfekte kan ve vücut sıvıları ile bulaşan hastalık etkenlerinden hepatit B, hepatit C ve insan immun yetmezlik (HIV) virüsleri sağlık kurumlarında hem sağlık çalışanı hem de hasta biyogüvenliğini tehdit eden enfeksiyonlara neden olmaktadır. Sağlık merkezlerinde kesici delici alet yaralanmaları sonucunda kan ve vücut sıvılarına direkt temasla bulaşabilen patojenler arasında bu üç virüs, oluşturdukları enfeksiyonların ciddiyeti, halk sağlığını tehdit etmeleri ve bulaş gerçekleştiğinde ortaya çıkabilecek etik ve hukuki boyut nedeniyle de ön plana çıkmaktadır. Tıbbi girişimler sırasında perkutan yaralanmalar sonrasında gerek hastadan sağlık çalışanına gerekse çalışandan hastaya bu virüslerin bulaşma riskleri; patojenin tipi, kaynak vakanın viral yükü, yaralanmanın şekli ve bulaşan kan volümü gibi faktörlerden etkilenmektedir. Sağlık çalışanları arasındaki hepatit B virüs enfeksiyonlarının %37’ sinin, hepatit C virüs enfeksiyonlarının %39’unun, HIV enfeksiyonlarının ise yaklaşık %5’inin peruktan yaralanmalar sonucunda geliştiği bildirilmektedir. Öte yandan sağlık çalışanından uyguladığı invaziv girişimler sırasında bu enfeksiyonların hastalara da bulaşıyor olması tüm dünyada daha az irdelenmiş bir konudur. Amerika Birleşik Devletleri, Kanada, İngiltere ve Avustralya enfekte sağlık çalışanından hastaya olası bulaşmaların önlenmesine yönelik önlemleri ve denetimle ilgili adımları içeren rehberleri yazılı hale getiren ülkelerdendir. Bu rehberlerde bulaş açısından riskli invaziv girişimlerin tanımları yapılmış, enfekte çalışanın bu girişimleri yapabilmesi için sağlanması gereken kriterler belirlenmiştir. Yapılan çalışmalar ülkemizde mesleki yaralanma bildirimindeki yetersizlikleri ortaya koymaktadır. Bununla birlikte her üç etkenin klinik olarak sessiz seyredebiliyor olması ve sağlık personelinde düzenli serolojik taramalar için yasal bir zorunluluk olmayışı ülkemizde de sağlık çalışanından hastalara bulaşma ihtimalinin dikkate alınması gereken bir konu olduğunu düşündürmektedir. Biz bu derlemede sağlık çalışanından hastalara hepatit B, hepatit C ve HIV bulaşı ile ilgili uluslararası rehberleri ve ülkemiz verilerini inceleyerek, konuyu tıbbi, etik ve hukuki boyutuyla ele alırken çalışanın hak ve mahremiyetini de gözeten ulusal bir kılavuz oluşturulması gereksinimine dikkat çekmek istedik. İlgili meslek örgütlerimizin ortak görüşünü içeren bir rehberin hazırlanması gerek sağlık çalışanlarının gerekse hastaların riskini azaltarak Türkiye’de sağlık hizmetinin kalitesini de arttıracaktır.

Anahtar Kelimeler:

hasta güvenliği, HİV, HBV, HCV, sağlık çalışanı

Patient Safety in Terms of Infections Transmitted by Blood and Body Fluids

The hepatitis B, hepatitis C and human immunodeficiency viruses that spread through infected blood and body fluids result in infections that threaten the biosafety of health care workers and patients. These three viruses can spread through pathogens via direct contact with blood and body fluids with of sharp object wounds in health care settings. They are also at the forefront due to the severity of the infections they cause, their risks to public health, ethical and legal problems that they cause. The risks of this virus spreading from patients to health care workers or vice versa because of percutaneous wounds during medical interventions are affected by various factors including the type of the pathogen, the viral load of the source, the type of wound, and the volume of the blood. It is reported that 37% of hepatitis B virus infections, 39% of hepatitis C virus infections and 5% of human immunodeficiency virus infections in health care workers are caused by percutaneous wounds. Furthermore, the fact that these infections spread to patients through the invasive interventions conducted by health care workers is an under-examined topic worldwide. The United States, United Kingdom, and Australia are amongst the countries that have established guidelines to prevent the possible spread of diseases from health care workers to patients and to supervise this. These guidelines define the risky interventions concerning contamination, and the necessary criteria for the infected individual to carry out these interventions. Studies have revealed the insufficiencies of the occupational injury reporting process in our country. Additionally, the fact that all three viruses can be clinically silent and that there are no legal requirements for health personnel to have regular serologic screenings, shows that the risk of health care workers contaminating patients must be investigated in our country. In this study, we evaluated the international guidelines and the data in our country with regard to the transmission of hepatitis B, hepatitis C and human immunodeficiency virus from health care workers to patients. We aimed to draw attention to the need for national guidelines that protect the rights and privacy of health care workers by looking at the topic from medical, ethical, and legal perspectives. The preparation of guidelines that take into account the views of all related occupational organizations will both reduce the risk of health care workers contaminating patients during medical interventions and increase the health service quality in Turkey.

Keywords:

patient safety, HIV, HBV, HCV, healthcare workers,

PDF

___

1. Deuffic-Burban S, Delarocque-Astagneau E, Abiteboul D, Bouvet E, Yazdanpanah Y. Blood-borne viruses in health care workers: prevention and management. Journal of Clinical Virology. 2011;52(1):4-10.
2. Mengistu DA, Tolera ST, Demmu YM. Worldwide prevalence of occupational exposure to needle stick injury among healthcare workers: a systematic review and meta-analysis. Canadian Journal of Infectious Diseases and Medical Microbiology. 2021;2021.
3. Henderson DK, Dembry L, Fishman NO, Grady C, Lundstrom T, Palmore TN, et al. SHEA guideline for management of healthcare workers who are infected with hepatitis B virus, hepatitis C virus, and/or human immunodeficiency virus. Infection Control & Hospital Epidemiology. 2010;31(3):203-32.
4. Rapiti E, Prüss-Üstün A, Hutin YJ. Sharps injuries: assessing the burden of disease from sharps injuries to health-care workers at national and local levels: Geneva:; 2005.
5. Derya K. Sağlık Çalışanlarından Hastalara Bulaşan Enfeksiyonlar ve Korunma. Turkiye Klinikleri. 2015; J Inf Dis-Special Topics(8):69-80.
6. Thomas D, Zoulim F. New challenges in viral hepatitis. Gut. 2012;61(Suppl 1):i1-i5.
7. Organization WH. Prevention and control of viral hepatitis infection: framework for global action. World Health Organization; 2012.
8. Ott J, Stevens G, Groeger J, Wiersma S. Global epidemiology of hepatitis B virus infection: new estimates of age-specific HBsAg seroprevalence and endemicity. Vaccine. 2012;30(12):2212-9.
9. UYSAL A, UYSAL S. Bir Hepatit B Çerçevesi. Ortadogu Medical Journal/Ortadogu Tip Dergisi. 2014;6(1).
10. Boşnak VK, Karaoğlan İ, Namıduru M, Şahin A. Gaziantep Üniversitesi Şahinbey Araştırma ve Uygulama Hastanesi sağlık çalışanlarında hepatit B, hepatit C ve HIV seroprevalansı. Viral Hepatitis Journal. 2013;19(1):11-4.
11. Barut HŞ, Günal Ö. Dünyada ve ülkemizde hepatit C epidemiyolojisi. Klimik Dergisi. 2009;22(2):38-43.
12. Şengöz G, Pehlivanoğlu F. İnsan Bağışıklık Eksikliği Virüsü/Edinsel İmmün Yetmezlik Sendromu: Dünyada ve Türkiye'de Epidemiyolojik değişimler. Medical Bulletin of Haseki/Haseki Tip Bulteni. 2017;55(4).
13. Mermut G, Erdem HA, YILDIRIM Ç, Yamazhan T, TAŞBAKAN MI, Altuğlu İ, et al. Diş Hekimliği Fakültesi çalışanlarının hepatit A, hepatit B, hepatit C ve HIV enfeksiyonu yönünden değerlendirilmesi. Ege Tıp Dergisi. 2020;59(1):22-7.
14. BEKÇİBAŞI M, ÜZEL A. SAĞLIK ÇALIŞANLARINDA HEPATİT A, HEPATİT B, HEPATİT C VE HIV İNFEKSİYONU SEROPREVALANSI. Ankem Derg. 2016;30(3):97-101.
15. Ogunremi T, Defalco K, Johnston B, Vearncombe M, Joffe A, Cleghorn B, et al. HIV: Preventing transmission of bloodborne viruses from infected healthcare workers to patients: Summary of a new Canadian Guideline. Canada Communicable Disease Report. 2019;45(12):317.
16. Mallolas J, Arnedo M, Pumarola T, Erice A, Blanco JL, Martínez E, et al. Transmission of HIV-1 from an obstetrician to a patient during a caesarean section. AIDS. 2006;20(2):285-7.
17. Ross RS, Viazov S, Roggendorf M. Phylogenetic analysis indicates transmission of hepatitis C virus from an infected orthopedic surgeon to a patient. Journal of medical virology. 2002;66(4):461-7.
18. Enfield KB, Sharapov U, Hall KK, Leiner J, Berg CL, Xia G-l, et al. Transmission of hepatitis B virus from an orthopedic surgeon with a high viral load. Clinical infectious diseases. 2013;56(2):218-24.
19. Perry JL, Pearson RD, Jagger J. Infected health care workers and patient safety: a double standard. American journal of infection control. 2006;34(5):313-9.
20. Altıok M, Kuyurtar F, Karaçorlu S, Ersöz G, Erdoğan S. Sağlık çalışanlarının delici kesici aletlerle yaralanma deneyimleri ve yaralanmaya yönelik alınan önlemler. 2009.
21. SUNTUR BM, UĞURBEKLER A. Üçüncü basamak bir hastanede sağlık çalışanlarında kesici-delici alet yaralanmalarının değerlendirilmesi. Mersin Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi.13(1):1-7.
22. Schillie SF, Murphy TV, Sawyer M, Ly K, Hughes E, Jiles R, et al. CDC guidance for evaluating health-care personnel for hepatitis B virus protection and for administering postexposure management. 2013.
23. Control CfD, Prevention. Updated CDC recommendations for the management of hepatitis B virus-infected health-care providers and students. MMWR Recommendations and reports: Morbidity and mortality weekly report Recommendations and reports. 2012;61(RR-3):1-12.
24. Henderson DK, Dembry L-M, Sifri CD, Palmore TN, Dellinger EP, Yokoe DS, et al. Management of healthcare personnel living with hepatitis B, hepatitis C, or human immunodeficiency virus in US healthcare institutions. Infection Control & Hospital Epidemiology. 2022;43(2):147-55.
25. Lewis JD, Enfield KB, Sifri CD. Hepatitis B in healthcare workers: Transmission events and guidance for management. World J Hepatol. 2015;7(3):488-97.
26. Statement on the Surgeon and Hepatitis. American College of Surgeons. April 1, 2004. https://www.facs.org/about-acs/statements/the-surgeon-and-hepatitis (erişim 22.05.2022).
27. Integrated guidance on health clearance of healthcare workers and the management of healthcare workers living with bloodborne viruses (hepatitis B, hepatitis C and HIV). UK Advisory Panel for Healthcare Workers Living with Bloodborne Viruses (UKAP). UK Health Security Agency, November 2021. https://assets.publishing.service.gov.uk/government/uploads/system/uploads/attachment_data/file/1033571/Integrated_guidance_for_management_of_BBV_in_HCW_November_2021.pdf (erişim 22.05.2022)
28. Gunson RN, Shouval D, Roggendorf M, Zaaijer H, Nicholas H, Holzmann H, de Schryver A, Reynders D, Connell J, Gerlich WH, Marinho RT, Tsantoulas D, Rigopoulou E, Rosenheim M, Valla D, Puro V, Struwe J, Tedder R, Aitken C, Alter M, Schalm SW, Carman WF; European Consensus Group. Hepatitis B virus (HBV) and hepatitis C virus (HCV) infections in health care workers (HCWs): guidelines for prevention of transmission of HBV and HCV from HCW to patients. J Clin Virol 2003;27(3):213-30. doi: 10.1016/s1386-6532(03)00087-8. PMID: 12878084.
29. FitzSimons D, François G, De Carli G, Shouval D, Prüss-Ustün A, Puro V, Williams I, Lavanchy D, De Schryver A, Kopka A, Ncube F, Ippolito G, Van Damme P. Hepatitis B virus, hepatitis C virus and other blood-borne infections in healthcare workers: guidelines for prevention and management in industrialised countries. Occup Environ Med 2008;65(7):446-51. doi: 10.1136/oem.2006.032334. PMID: 18562683.
30. Australian national guidelines for the management of healthcare workers living with bloodborne viruses and healthcare workers who perform exposure-prone procedures at risk of exposure to bloodborne viruses. Australian Department of Health website. https://www1.health.gov.au/internet/main/publishing.nsf/Content/cda-cdna-bloodborne.htm . Published 2018, updated 2019. (erişim 22.05.2022).