___

• Bağdâdî, Abdülkâhir b. Tâhir b. Muhammed el-; Kitâbu Usûli’d-Dîn, Beyrut; Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1981.
• ––––––––––; el-Fark beyne’l-Fırak (nşr. M. M. Abdülhamîd), Beyrut; el- Mektebetü’l-Asriyye, 1993.
• Bâkıllânî, Ebû Bekr Muhammed b. Tayyib el-; Kitâbü Temhîdi’l-Evâil ve Telhîsi’d-Delâil (nşr. İ. A. Haydar), Beyrut; Müessesetü’l- Kütübi’s-Sakâfiyye, 1993.
• Câbirî, M. Âbid el-; Arap-İslâm Kültürünün Akıl Yapısı (çev. B. Köroğlu, H. Hacak & E. Demirli), İstanbul; Kitabevi, 1999.
• Courtenay, William J.; “The Critique on Natural Causality in the Mutakallimun and Nominalism”, Harvard Theological Review, 66/1 (1973), ss. 77–94.
• Cüveynî, Ebû’l-Meâlî Abdülmelik b. Abdullah el-; eş-Şâmil fî Usûli’d- Dîn (nşr. A. S. en-Neşşâr, F. B. Avn & S. M. Muhtâr), İskenderiye; Münşeâtü’l-Maârif, 1969.
• Dağ, Mehmet; “Kelâm ve İslâm Felsefesinde Hareket Kuramı”, Ankara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, XXIV (1981), ss. 221– 248.
• Dhanani, Alnoor; The Physical Theory of Kalām: Atoms, Space, and Void in Basrian Mu‘tazilī Cosmology, Leiden, New York & Köln; E.J. Brill, 1994.
• Ebû Reşîd, Saîd b. Muhammed en-Nîsâbûrî; el-Mesâil fî’l-Hilâf beyne’l-Basriyyîn ve’l-Bağdâdiyyîn (nşr. M. Ziyâde & R. es- Seyyid), Beyrut; Ma‘hedü’l-İnmâi’l-Arabî, 1979.
• anlayışıyla, Nazzâm’ın kümûn teorisini zikredebiliriz. İbn Hazm gibi bir
• düşünürün maddenin ezeliliğini öngören bir anlayışı kabul etmesi zaten
• beklenemez. Öte yandan o, kümûn teorisinin dile getirdiği bir takım
• önermeleri kabul eder gibi gözükse de, bu teoriyi bir âlem tasavvuru olarak kabul etmemiştir.
• Ebû Rîde, M. Abdülhâdî; İbrahim en-Nazzâm’da Tabiat Anlayışı (Takdim ve notlarla çev. Hüseyin Aydın), Malatya; Nehir Yayınevi, 2003.
• Ebû Zeyd, Münâ Ahmed; et-Tasavvurü’z-Zerrî fî’l-Fikri’l-Felsefiyyi’l- İslâmî, Beyrut; el-Müessesetü’l-Câmi‘iyye, 1994.
• Endress, Gerhard; “Yahyā ibn ‘Adī’s Critique of Atomism, Three Treatises on the Indivisible Part, Edited with an Introduction and Notes”, Zeitschrift für Geschichte der Arabisch-Islamischen Wissenschaften, 1 (1984), ss. 155–179.
• Eşarî, Ebû’l-Hasan Ali b. İsmail el-; Makâlâtü’l-İslâmiyyîn ve İhtilâfü’l-Musallîn, I–II (nşr. M. M. Abdülhamîd), Beyrut; el- Mektebetü’l-Asriyye, 1995.
• Fakhry, Majid; Islamic Occasionalism and its Critique by Averroës and Aquinas, London; George Allen & Unwin Ltd., 1958.
• Farrukh, Omar A.; “Zāhirism”, A History of Muslim Philosophy, vol. I, (ed. M. M. Sharif), Wiesbaden; Otto Harrassowitz, 1963, ss. 274–289.
• Frank, Richard M.; “Bodies and Atoms: The Ash‘arite Analysis”, Islamic Theology and Philosophy: Studies in Honor of George F. Hourani, (ed. Michael E. Marmura), Albany; State University of New York Press, 1984, ss. 39–53, 287–293.
• Hayyât, Ebû’l-Hüseyin Abdürrahîm b. Muhammed el-; el-İntisâr ve’r- Redd ‘alâ İbni’r-Ravendî el-Mülhid (nşr.; S. Nyberg), Beyrut; el- Matba‘atü’l-Kâtûlikiyye, 1957.
• İbn Hazm, Ebû Muhammed Ali b. Ahmed; el-Fasl fî’l-Milel ve’l-Ehvâ ve’n-Nihal, I–V (3 mücellet halde), Beyrut; Dârü’l-Ma‘rife, 1975.
• ––––––––––; el-Usûl ve’l-Furû‘, I–II (nşr. M. A. el-Irâkî, S. F. Ebû Vâfiye & İ. İ. Hilâl), Kahire; Dârü’n-Nahdati’l-Arabiyye, 1978.
• ––––––––––; Resâilü İbn Hazm el-Endelüsî, I–IV (nşr. İ. Abbâs), Beyrut; el-Müessesetü’l-Arabiyye, 1983.
• İbn Metteveyh, Ebû Muhammed el-Hasan b. Ahmed en-Necrânî; et- Tezkire fî Ahkâmi’l-Cevâhir ve’l-A‘râz (nşr. S. N. Lutf & F. B. Avn), Kahire; Dârü’s-Sakâfe li’t-Tıbâa ve’n-Neşr, 1975.
• İbn Sînâ, Ebû Ali el-Hüseyin b. Abdullah; eş-Şifâ et-Tabi‘iyyât, I: es- Semâü’t-Tabi‘î (nşr. S. Zâyed), Kahire; Merkezü Tahkîki’t- Türâsi İbn Sînâ, ts.
• İbnü’l-Murtazâ, Ahmed b. Yahyâ; Kitâbü’l-Münye ve’l-Emel fî Şerhi’l- Milel ve’n-Nihal (nşr. M. Cevâd Meşkûr), Beyrut; Dârü’l-Fikr, 1979.
• Karadaş, Cağfer; “Atomcu Düşünceler ve Kelâm Atomculuğu”, Kelam Araştırmaları Dergisi, 2/1 (2004), ss. 55–72.
• Karlığa, H. Bekir; “Cisim”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, VIII, ss. 28–31.
• Koloğlu, O. Şener; Cübbâîler’in Kelâm Sistemi, (Doktora Tezi), Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bursa, 2005.
• Kılavuz, U. Murat; İslâm Kelâmında Kozmolojik Delil (Hudûs-İmkân), (Doktora Tezi), Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bursa, 2007.
• Kutluer, İlhan; “Cevher”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, VII, ss. 450–455.
• Macdonald, Duncan B.; “Continuous re-Creation and Atomic Time in Muslim Scholastic Theology”, Isis, 9 (1927), ss. 326–344.
• Nesefî, Ebû’l-Muîn Meymûn b. Muhammed en-; Tebsıratü’l-Edille fî Usûli’d-Dîn, I–II (nşr. C. Salamé), Dımaşk; Institut Français de Damas, 1990–1993.
• Pines, Shlomo; Mezhebü’z-Zerre ‘inde’l-Müslimîn (çev. M. A. Ebû Rîde), Kahire; Mektebetü’n-Nahdati’l-Mısriyye, 1946.
• Pretzl, Otto; “Mezhebü’l-Cevheri’l-Ferd ‘inde’l-Mütekellimîne’l-Evvelîn fî’l-İslâm”, (çev. M. A. Ebû Rîde), S. Pines’ın Mezhebü’z-Zerre ‘inde’l-Müslimîn’i ile birlikte, Kahire; Mektebetü’n-Nahdati’l- Mısriyye, 1946, ss. 131–147.
• Şehristânî, Ebû’l-Feth Muhammed b. Abdülkerîm eş-; el-Milel ve’n- Nihal, I–II (nşr. M. S. Kîlânî), Beyrut; Daru Sa‘b, 1986.
• Van Ess, Josef; The Flowering of Muslim Theology (çev.; J. M. Todd), Cambridge, Massachusetts & London; Harvard University Press, 2006.
• Yavuz, Y, Şevki; “İbn Hazm (İtikadî Görüşleri)”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, XX, ss. 52–56.
• Yefût, Sâlim, İbn Hazm ve’l-Fikrü’l-Felsefî bi’l-Mağrib ve’l-Endelüs, Mağrib; ed-Dârü’l-Beyzâ, 1986.