Fıkhî Hadislerin Rivayet Değeri Bağlamında “Beyyine ve Yemin Hadisi”nin Tahric ve Tenkidi

İslam yargılama hukukunun dayandığı temel prensiplerden biri “delil davacıya, yemin davalıya düşer” kaidesidir. Bu kaide Hz. Peygamber’in sözü olarak nakledilen “beyyine ve yemin hadisi”ne dayanır. Bu makalede söz konusu hadisin çeşitli rivayetleri incelenmektedir. Rivayetler incelenirken temel hadis kitapları çerçevesinde, karşılaştırma metoduyla ravilerin fıkhî anlayış ve birikiminin, rivayetlerin metnine yansıma durumunu tespit amaçlanmaktadır

Anahtar Kelimeler:

Ravi, Rivayet, Delil, Yemin, Davacı Davalı

Fıkhî Hadislerin Rivayet Değeri Bağlamında “Beyyine ve Yemin Hadisi”nin Tahric ve Tenkidi

Keywords:

-,

PDF

___

Aclûnî, İsmâîl b. Muhammed (ö.1162), Keşfü’l-hafâ ve müzîlü’l-ilbâs, I, 3. Baskı, Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-‘Arabî, Beyrut, 1351.
Aydınlı, Abdullah, Hadis Istılahları Sözlüğü, Hadisevi Yayınları, İstanbul, 2006.
Bardakoğlu, Ali, “ Kasâme”, DİA, XXIV, İstanbul, 2001, 528-530.
Beyhakî, el-Celîl b. Ebî Ahmed b. el-Hüseyn İbn Alî, es-Sünenü’l- Kübrâ, X, Dâru’l-Ma‘rife, Beyrut- Lübnan, 1352.
Dârekutnî, Ali b. Ömer, IV, Dâru’l-Mehâsin, Medine, 1386/1966.
Ebû Yûsuf, Yakub b. İbrahim el-Ensârî, el-Âsâr, I, Darul’l-Kütübi’l- ‘İlmiyye, Beyrut ty.
Bu konuyla ilgili yapılmış bazı analitik çalışmalar için bkz. Özafşar, Mehmet
Emin, Hadisi Yeniden Düşünmek, Fıkhî Hadisler Bağlamında Bir İnceleme,
Ankara Okulu Yay., Ankara, 2000; Kahraman, Hüseyin, “Fıkhî Düşünce ve
Mezhepleşme Sürecinin Hadis Metinlerine Etkisi”, İslâmî Araştırmalar, el-Buhârî, et-Târîhu’l-kebir, Ebû Abdillah İsmail b. İbrahim (ö.256/869), IV, Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-‘Arabî, Beyrut-Lübnan, 1377/1958. en-Nüveyrî, Şihâbuddîn Ahmed b. Abdilvehhâb, Nihâyetü'l-ereb fî fünûni'l-edeb, XX, Kahire, ts.
İbn ‘Adiyy, Ebû Ahmed Abdullah b. Adiyy el-Cürcânî, el-Kâmil fî du‘afâi’r-ricâl, VI, 3. Baskı, Dâru’l-Fikr, Beyrut- Lübnan, 1409/1988.
İbn Abdilberr, Ebû Ömer Yusuf b. Abdillah, et-Temhîd limâ fi’l- Muvatta mine’l-me‘ânî ve’l-esânîd, XXIII, Vezâretü ‘Umûmi’l- Evkâf ve’Şuûnü’l-İslâmiyye, Mağrib, 1387.
İbn Ebî Hatim er-Râzî, Ebû Muhammed Muhammed b. İdrîs (ö. 327), el-Cerh ve’t-ta‘dîl, VIII, Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, Beyrut- Lübnan, 1372/1953.
İbn Hacer, Ahmed b. Ali el-Askalânî (ö. 852), Fethu’l-bârî şerhu Sahîhi’l-Buhârî, V, Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, Beyrut- Lübnan, 1410/1989.
……………, Takrîbü’t-Tehzîb, I, 2. Baskı, Dâru’l-Ma‘rife, Beyrut- Lübnan, 1395/1975.
……………, Tehzîbü’t-Tehzîb, VIII, Dâru Sâdır, Beyrut, 1968.
……………, Telhîsü’l-habîr fî ehâdîsi’r-râfi‘i’l-kebîr, IV, Medine, 1384/1964.
İbn Hibbân, Ebû Hâtim Muhammed b. Hibbân (ö.354/965), es-Sikât, VIII, Müessesetü’l-Kütübi’s-Sekâfiyye, 1401/1981.
İbn Kudâme, Ebû Muhammed Abdullah b. Ahmed b. Mahmud (ö. 630), el-Muğnî, X, Dâru’l-Kitâbi’l-‘Arabî, Beyrut, 1392/1972.
İbn Manzûr, Ebü’l-Fadl Cemâlüddin Muhammed b. Mükerrem, Lisânü’l-Arab, XIV, Dâru Sâdır, Beyrut, ts.
İbn Rüşd, Muhammed b. Ahmed b. Muhammed b. Ahmed el-Kurtubî (ö. 595), Bidâyetü’l-müctehid ve nihâyetü’l-muktesid, II,Dâru’l- Kütübi’l-Hadesiyye, Mısır, ts.
İbnü’l-Cevzî, Cemâlüddin Ebü’l-Ferec Abdurrahman b. Ali b. Muhammed, ed-Duafâ’ ve’l-metrûkîn, tahkik: Ebu’l-Fidâ’ Abdullah el-Kâdı, III, Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, Beyrut- Lübnan, 1406/1986.
İbnü'l-Esîr, ‘İzzuddîn Muhammed b. Muhammed, el-Kâmil fi’t-târîh, IV, Beyrut, 1995.
Kahraman, Hüseyin, “Fıkhî Düşünce ve Mezhepleşme Sürecinin Hadis Metinlerine Etkisi”, İslâmî Araştırmalar, 2006/4, 583- 597.
Kâsânî, Ebû Bekr b. Mes‘ûd, Bedâi‘u’s-sanâi‘ fî tertîbi’ş-şerâi‘, VII, 2. Baskı, Dâru’l-Kütübi’l-‘Arabî, Beyrut- Lübnan, 1394/1974.
Koçyiğit, Talat, Hadis Tarihi, 2. Baskı, TDV Yayınları, Ankara, 1998.
Nesâî, Ebû Abdirrahman Ahmed b. Şu‘ayb, Tesmiyetü fukahai’l- emsâr min ashâbi Rasûlillah ve min ba‘dihim, Dâru’l-Ve‘î, Haleb, 1369.
Özafşar, Mehmet Emin, Hadisi Yeniden Düşünmek, Fıkhî Hadisler Bağlamında Bir İnceleme, Ankara Okulu Yay., Ankara, 2000.
Öztürk, Osman, Osmanlı Hukuk Tarihinde Mecelle, İslâmî İlimler Araştırma Vakfı Neşriyatı, İstanbul, 1973.
Serahsî, Şemsüddin, el-Mebsût, XXVI, 2. Baskı, Dâru’l-Ma‘rife, Beyrut- Lübnan, ts.
Şâfiî, Muhammed b. İdrîs, el-Ümm, VI, 2. Baskı, Dâru’l-Ma‘rife, Beyrut- Lübnan, 1393/1973.
Yavuz, Cevdet, “Dava”, DİA, IX, İstanbul, 2001, 12- 16.
Zehebî, Ebî Abdillah Muhammed b. Ahmed b. Osmân (ö. 748/1347), Tezkiretü’l-huffâz, I, Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-‘Arabî, Beyrut, 1376/1956.
………, Mîzânü’l-i‘tidâl fî nakdi’r-ricâl, II, Dâru’l-Ma‘rife, Beyrut- Lübnân,1382/1963.
………, el-Muğnî fi’d-Du‘afâ’, I, Dâru’l-Me‘ârif, Haleb, 1391/1971.
Zeylâ‘î, Ebû Muhammed Abdullah b. Yûsuf (ö. 762), Nasbu’r-râye li ehâdîsi’l-hidâye, IV, Mektebetü’l-İslâmiyye, Riyâd, 1393/ 1973.