XIX. Yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu'nda İmamlar Muhtarlar ve Köylüler: Balıkesir Örneği

Osmanlı tarih yazımında kırsal alanlar tarihi, son yıllarda oldukça ilgi çeken bir alandır. Bu bağlamda, XIX. yüzyıl Osmanlı kırsalına ait elimizdeki en önemli birinci elden kaynaklar arasında; kırsal hayatın sosyo-ekonomik, demografik ve kültürel hemen hemen bütün karakteristiğini bulabileceğimiz kadı sicilleri ve temettüat kayıtları sayılabilir. Çalışmamızda, Balıkesir şer’iye sicilleri ve temettüat defterlerini kullanmak suretiyle Balıkesir köyleri örneğinde köy ve köylü hayatında devleti temsil eden kurumlar olan imamlık ve muhtarlıkların fonksiyonu ortaya konulmaya çalışılacaktır. Ayrıca, Tanzimat öncesi ve sonrasında köy hayatındaki sosyo-ekonomik, kültürel ve demografik değişiklikler üzerinde durulacaktır. Özellikle kurumsal anlamda köylerde muhtarlık teşkilatının kurulması, imamların bazı yetkilerinin muhtarlara devredilmesi ve sonrasında yaşanan değişmelere dikkatler çekilecektir.

Imams, Muhtars and Peasants in Ottoman Empire in 19th Century: In the Case of Balıkesir

In Ottoman Historiography, rural history has been an interesting field recently. In this context, among the most important sources for the 19th century Ottoman rural history can be considered kadı records and temettuat registers in which we may find socio-economic, demographic and cultural characteristics of rural life. In this study, imams and muhtars as the functionaries who were the representatives of government in a village will be analyzed using the Balıkesir kadı records and temettuat registers. Moreover, socio-economical, cultural and demographical changes in rural life before and after Tanzimat will be focused on. The main attention will be paid on the foundation of muhtarship as a government institution and transferring some of authorities of the imams to the muhtars, and the socio-political aspects of the on going changes.

PDF

___

1. Arşiv Kaynakları Başbakanlık Osmanlı Arşivi Temettüat Defterleri: ML.VRD.TMT., nr. 7227; nr.8388. Balıkesir Şer’iye Sicilleri BŞS, nr. 699; nr. 739, nr. 746. 2. Kitap ve Makaleler
Ahmet Lütfi Efendi, 1999, Vakanüvîs Ahmet Lûtfî Efendi Tarihi II-III, Yeni Yazıya Aktaran: Yücel Demirel-Tamer Erdoğan, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Mustafa Akdağ, 1999, Türkiye’nin İktisadi ve İçtimai Tarihi, II, Ankara: Barış Kitabevi.
Tacettin Akkuş, 2001, Tanzimat Başlarında Balıkesir Kazası (1840-1845), Balıkesir: Zağnos Kültür ve Eğitim Vakfı Yayınları Nr. 8.
Yahya Akyüz, 2001, Türk Eğitim Tarihi, (8. Baskı), İstanbul: Alfa Yayınları.
Metin And, 1986, “19. Yüzyılda Anadolu Köyü Üzerine Bir Yabancının Gözlemleri”, Tarih ve Toplum, VI/32, İstanbul, s.18-23.
İsmail Arslan, 2004, “Osmanlı İmparatorluğu’nda Müslümanlarla Gayri Müslimlerin Birlikte Yaşama Tecrübesine Anadolu’dan Bir Örnek: Balıkesir”, Bitek Kent: Balıkesir, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, s.91-111.
Fethi Aytaç, 2004, Açıklamalı Köy Kanunu, Köy İdaresi Hakkında Bilgiler, Ankara: Seçkin Yayıncılık.
Ömer Lütfü Barkan, 1953, “Tarihi Demografi Araştırmaları ve Osmanlı Tarihi”, Türkiyat Mecmuası, C. X, İstanbul, s.1-26.
Kemal Beydilli, 2001, Osmanlı Döneminde İmamlar ve Bir İmamın Günlüğü, İstanbul: TATAV Yayınları.
____________, 2000, “İmam”, DİA, XXII, İstanbul, s.178-186.
Musa Çadırcı, 1991, Tanzimat Döneminde Anadolu Kentlerinin Sosyo- Ekonomik Yapıları, Ankara: TTK Yayınları.
Musa Çadırcı, 1970, “Türkiye’de Muhtarlık Teşkilatının Kurulması Üzerine Bir İnceleme” Belleten, XXXIV/135, Ankara, s.409-420.
D. Mehmet Doğan, 2003, Doğan Büyük Türkçe Sözlük, (16. Baskı), İstanbul: Vadi Yayınları.
Suraiya Faroqhi, 1981, “A Map of Anatolian Friday Mosques (1520- 1535)”, The Journal of Ottoman Studies, Sy. IV, İstanbul, s.161-173.
Nejat Göyünç, 1979, “Hane Deyimi Hakkında”, Tarih Dergisi, Sy. 32, İstanbul, 331-343.
Halil İnalcık, 2000, Osmanlı İmparatorluğu’nun Ekonomik ve Sosyal Tarihi 1300-1600, I, (Çev.) Halil Berktay, İstanbul: Eren Yayınları.
İlber Ortaylı, 2000, Tanzimat Devrinde Osmanlı Mahallî İdareleri (1840- 1880), Ankara: TTK Yayınları.
Joe E. Pierce, 2003, Bir Türk Köyünde Yaşam, (Çev.) Zeycan Sarıhacıoğlu, İstanbul: Epsilon Yayınları.
Sezai Sevim, 1993, “XVI. Yüzyılda Balıkesir Şehri ve Nüfusu Hakkında Bazı Bilgiler”, Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, Sy. 82, İstanbul, s.69-81.
Türk Dil Kurumu, 2005, Türkçe Sözlük, Ankara.
M.A. Ubicini, t.y., Türkiye 1850, II, (Çev.) Cemal Karaağaçlı, İstanbul: Tercüman 1001 Temel Eser Nr. 64.