Ölüm Gerçeğinin Türk Kültürüne ve Anadolu Türk Şiirine Yansıması

“Yaşayan her şeyin ölümlü olduğu” gerçeği bütün insanlar tarafından kabul edilmiş, ancak ölüm, kapalı bir olgu olduğundan, farklı kültürlerdeki insanlar tarafından değişik şekillerde algılanmıştır. Diğer kültürlerde olduğu gibi Türk kültür ve şiirinde de ölüm konusu önemli bir yer tutar. Henüz İslâm’ı kabul etmedikleri dönemlerde de Türklerde ahiret inancı vardı ve ölüm onlar için büyük bir korku ve endişe kaynağı idi. İslâm’ın kabulü ile birlikte yaşam biçiminin yanı sıra ölüme bakış açısı da kısmen değişti. Ölüm, artık “korku ile ümit” arası bir çizgi oldu. Çünkü İslâm inancında kaçınılmaz olan ölüm, bir yok oluş değil, ruhun bedenden ayrılışı, yeni bir hayatın başlangıcıdır. Ölüm gerçeğinin şiirimize yansıması da bu inanç sisteminin ölüm konusundaki görüşüne paraleldir. Bu çalışmada, ölüm gerçeği, Türk kültürüne ve Anadolu Türk şiirine yansıması konusu incelenerek bir sonuca varılmaya çalışılmıştır.

The Reality of Death It's Effect on Turkish Culture and Anatolion Turkish Poetry

It has been accepted by all people that “all living things are mortal”. However it was perceived in different cultures different ways due to it’s un-experimental nature. Like other cultures death, is an important subject in Turkish culture and literature. Before Turks accepted the Islâm as religion they had some beliefs abaut the life after death. In spite of this they were also afraid of death and became worried before they embraced İslâm. After accepting Islâm Turks’ view of death and their lifestyle has changed, widely. Accordingly death has been treated in a lifeline between “fear and hope”. According to the Islâm, death is an unavoidable end and the seperation of the soul from the body. And it’s the begining of a newlife. The handling methods of Ottoman poets’ to death is the same as Islâm. İn this article the truth of death, its effects on Turkish culture and literature and the approaching methods of Ottoman poets’ to death has been researched.

PDF

___

ACAROĞLU, M. Türker, (?), Dünya Atasözleri, Kaya Yay., İstanbul.
AHMED VEFİK PAŞA, (2000), Lehçe-i Osmânî (Haz.: Recep Toparlı), TDK Yay., Ankra.
AKBIYIK, Yaşar, (Mayıs, 1999), “Dede Korkut destanlarında dua motifleri”, Erdem, C.12, S.34.
AKKANAT, Cevat, (Ocak 2001), “Cemal Süreyya Şiirinde Geleneğin Görünüşü”, Dergah S.131.
AKSOY, Ömer Asım, (1991), Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü, 6.bsk., İnkılâP Kitabevi, İstanbul.
ALKAN, Ahmet Turan, (Mayıs, 1999) “Bir Dügün Gecesi Denemesi”, Düşünce Siyaset, S.4.
AMBLARD, Helene, (1995), Mutlak (Çev.: Mukaddes Yakupoğlu), Yapı Kredi Yay. İstanbul.
ARİES, Philippe, (1991), Batılının Ölüm Karşısında Tavırları(Türkçesi: M.Ali Kılıçbay), Gece Yay., Ankara.
ARSLAN, Mehmet, (2000), “Divan Şiirinde Satranç ve Satranç istilahları”, Osmanlı Edebiyat-Tarih-Kültür Makalaleri, Kitabevi Yay., İstanbul.
ATALAY, Besim, (1939), Divânu Lugati’t-Türk Tercümesi, TDK Yay., Ankara.
BİRGİVİ, Muhammed bin Ali, (h.1218), Vasiyetnâme (Şerhi: Kadızâde İslâmbolî Ahmed bin Muhammed), et-Tıbaatü’l-Ma’mure, İstanbul.
BALİ, Muhan, (1997), Ağıtlar, Kültür Bakanlığı Yay., Ankara.
BEYATLI, Yahya Kemal, (1961), Kendi Gök Kubbemiz, Yahya Kemal Enstitüsü Yay., İstanbul.
BİRTEK, Ferit, (1944), En Eski Türk Savları, Ankara.
CANAN, İbrahim, (1995), Hadis Külliyatı Kütüb-i Sitte Terceme ve Şerhi, Akçağ Yay., C.XV, Ankara.
CEVİZCİ, Ahmet (1997), Felsefe Sözlüğü, Ekin Yay., Ankara.
ÇAĞLAYAN, Bünyamin, (1998), Divan Şiirinde Kerbela Mersiyeleri, Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara.
ÇAMLIBEL, Faruk Nafiz, (1983), Han Duvarları, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yay., Ankara.
DEMİRCİ, Ömer-M. ACAR, (1992), Sosyal Bilimler Sözlüğü, Ağaç Yay., İstanbul.
DEVELLİOĞLU, Ferit, (1984), Osmanlıca Türkçe Ansiklopedik Lugat, Aydın Kitabevi Yay., Ankara.
DİLÇİN, Dehri, (2000), Edebiyatımızda Atasözleri, 2.bsk., TDK Yay., Ankara.
ELÇİN, Şükrü, (1990), Ağıtlar, Ankara.
ERGİNER, Gürbüz, (1997), Kurban, Yapı Kredi Yay, İstanbul.
ESEN, Ahmet Şükrü, (1997), Anadolu Ağıtları (Haz.:Perter Naili Boratav), İletişim Yay., İstanbul.
EYÜBOĞLU, E. Kemâl, (1973-1974), On Üçüncü Yüzyıldan Günümüze Kadar Şiirde ve Halk Dilinde Atasözleri ve Deyimler, 2 cilt, İstanbul.
FENAYÎ(BAHTÎ), Divân, Millî Ktp., Yz.FB.330.
FEVRİ, Münâcât, Millî Ktp., Mikrofilm Arşivi N: 3555.
HANÇERLİOĞLU, Orhan, (?), İnanç Sözlüğü, Remzi Kitabevi Yay., İstanbul.
HORATA, Osman, (1998), Esrâr Dede(Hayatı, Eserleri, Şiir Dünyası ve Divânı), Kültür Bakanlığı Yay., Ankara.
HÜDAYÎ (Azîz Mahmud), (h.1287), Divân, İstanbul.
Hüseyin Kâzım KADRİ, (1927), Türk Lûgatı, C.I, İstanbul.
İBNÜ MÂCE, (1999), Sünen, Dâru’s-Salâm, Riyâd.
İSEN, Mustafa, (1993), Acıyı Bal Eylemek/Türk Edebiyatında Mersiye, Akçağ Yay., Ankara.
İZ, Mahir, (1981), Tasavvuf, Med Yay., İstanbul.
KABACALI, Alpay, (1997), Gül Yaprağın Döktü Bugün AĞITLAR, Yapı Kredi Yay., İstanbul.
KALAFAT, Yaşar, (1998), Eski Türk Dini İzleri, Kültür Bakanlığı Yay, Ankara.
KALAFAT, Yaşar, (2002), Türk Halk İnançları I, Kültür Bakanlığı Yay, Ankara.
KARAKOÇ, Sezai , (1967), Yazılar III, Fatih Yay., İstanbul.
KEMAL, Yaşar, (1992), Ağıtlar, Toros Yay, İstanbul.
KISAKÜREK, Necip Fazıl, (1994), Çile, b.d. Yay., İstanbul.
KOCATÜRK, Saadettin, (2000), Gülşehri ve Feleknâme, Kültür Bakanlığı Yay., Ankara.
KRAMER, S.N., (1998), Tarih Sümer’de Başlar (Çev.:M.İlmiyye Çığ), TTK Yay., Ankara.
KUDRET, Cevdet, (2000), Örnekli Türk Edebiyatı Tarihi, Kültür Bakanlığı Yay., Ankara.
KURNAZ, Cemâl, (1996), Hayâlî Bey Divânının Tahlili, MEB Yay. Ankara.
KURNAZ, Cemâl, (1992), Münâcât Antolojisi, Ankara.
LAWRENCE, D.H., (1996), Klasik Amerikan Edebiyatı Üzerine İncemeler (çev.: Nesile Direkçigil) Yapı Kredi Yay., İstanbul.
LİNGS, Martin, (1980), Antik İnançlar Modern Hurafeler (Çev.: E. Hasman-U.Uyan), Yeryüzü Yayınları, İstanbul.
LEYLÂ HANIM, ( h.1299), Divân, İstanbul.
MENGİ, Mine, (1983), “Eski Edebiyatımızın Mersiyelerine Toplu Bir Bakış”, Ege Üniv., TDEAD, C.II, İzmir.
OKÇU, Naci, (1993), Şeyh Galip(Hayatı, Edebî Kişiliği, Eserleri, Şiirlerinin Umumî Tahlili ve Divânının Tenkitli Metni) II, Kültür Bakanlığı Yay., Ankara.
ÖGEL, Bahaeddin, (1971), Türk Mitolojisi, C.I, Selçuklu Tarih ve Medeniyeti Enstitüsü Yay., Ankara.
ÖGEL, Bahaeddin, (1991), İslâmiyetten Önce Türk Kültür Tarihi, TTK Yay., Ankara.
ÖZKÖK, Lütfi -Yüksel Peker, (1996), 1945 Sonrası İsveç Şiiri Antolojisi, YKY, İstanbul.
PALA, İskender, (1989), Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü, C.II, Kültür Bakanlığı Yay., Ankara.
SAYILI, Aydın, (1982), Mısırlılarda ve Mezopotamyalılarda, Matematik, Astronomi ve Tıp, TTK Basımevi, Ankara.
SEYFÎ (Seyyid Seyfullah), (h.1288), Câmi’u’l-Ma’ârif, Yahya Efendi Matbası, İstanbul.
SEZGİN, Ahmet-Cengiz Yalçın, Türk Edebiyatında Ölüm Şiirleri Antolojisi, Ünlem Yay., İstanbul, 1993.
SÜREYA, Cemal, Sevda Sözleri (Bütün Şiirleri), YKY, İstanbul, 1996.
ŞEMSEDDİN SAMİ, (1978), Kamûs-i Türkî, İstanbul.
ŞİNASİ-EBU’Z-ZİYÂ, (1268), Durûb-ı Emsâl-i Osmânîye, C.I, İstanbul.
TANYERİ, Mehmet Ali, (1999), Örnekleriyle Divan Şiirinde Deyimler, Akçağ Yay., Ankara.
TARANCI, Cahit Sıtkı, (1964), Otuz Beş Yaş, Varlık Yay., İstanbul.
TATÇI, Mustafa, (1998), Hayretî’nin Dinî Tasavvufî Dünyası, Kültür Bakanlığı Yay., Ankara.
TEKİN, Talat, (Ocak, 1986), “İslâm öncesi Türk Şiiri”, Türk Dili, Türk Şiiri Özel Sayısı I (Eski Türk Şiiri), S. 409.
TİMURTAŞ, Faruk Kadri, (1980), Yunus Emre Divânı, Kültür Bakanlığı Yay., Ankara. Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi, (?), C.VII, Dergâh Yay.
ULUDAĞ, Süleyman, (1998), “Ağıt”, İslâm Ansiklopedisi, TDV Yay., C.I, İstanbul.
VEHBÎ (Sümbülzade), (h.1253), Divân, Kahire-Bulak Matbası, Mısır.
YAZGIÇ, Suavi Kemal, (Şubat, 2001), “Ecel meleğine Övgü”, Dergâh, C.X1, S. 132.
YILDIRI, Celâl, (?), Asrın Kur’an Tefsiri, 13 cilt, Anadolu Yay., İzmir.
ZAKİRÎ, Divân, Milli Ktp. Yz. A. 1977.