KOCA SİNAN PAŞA HAKKINDA ÖVGÜ ve YERGİ İKİLEMİ

Vakfiyeleri ve hayır işleriyle Osmanlı döneminde iz bırakan ünlü devlet adamı Koca Sinan Paşa, sağlığında da öldükten sonra da eleştirilmiş ve hakarete uğramıştır. Sinan Paşa defalarca sadâret makamında bulunmuş; kişiliği, zenginliği, devlet yönetiminde yaptığı değişiklikler ve vakıfları ile ünlenmiştir. Edebî ve tarihî metinler ile çeşitli belgelerde örneklerini gördüğümüz eleştiri ve saldırıların amacı ile kaynakları farklılık göstermektedir. Üstü örtülü bir şekilde yahut açıkça, yazılı ya da sözlü biçimde kendisine yöneltilen tenkitler sanatçıların şahsi ihtirasına, beklentilerine dayanma ihtimali ile birlikte toplumun veya bir kesimin görüşlerine de bağlanabilir. Paşa; kindar, kendini beğenmiş, liyâkat gözetmeyen, lütuf ve keremden nasipsiz, hâmîlik geleneğine uymayan, rüşvetçi, alimlere ve sanatçılara düşman olması yönüyle eleştirilmiştir. Türk devlet adamlarından hâmîlik anlayışı çerçevesinde alimleri, sanatçıları ve özellikle şairleri himaye etmesi beklenmektedir. Şairlerin ihsan beklentilerinin Sinan Paşa tarafından karşılanmamış olmasının eleştirilmesinde etkisi vardır. Bununla birlikte Paşa’nın siyaseti, yaşantısı, uygulamaları bakımından da hicv edildiği ve hakarete uğradığı görülmektedir.

Anahtar Kelimeler:

Koca Sinan Paşa, hicv, vakfiye, hayırseverlik, zalimlik

Koca Sinan Pasha Praises About and Satirical Dilemma

Koca Sinan Pasha who left his mark over the Ottoman History as a statesman by the foundations he established and charitable deeds, was also severely criticized during his life time and after his death. The Pasha has reached to the rank of grand vizier for several times, and became famous for his character, his wealthy, his reforms in administration, and for his foundations. As we can see different examples fluently in the literary and historical texts and in some different documents, the reasons and sources of the criticism and insult can vary. Openly or indirectly declared written or orally expressed criticism could derive from opinion of society or a social group, or can be explained by personal reasons of artists. Some characteristics of criticism toward Sinan Pasha which also finds its reflection in poetry deserves some attention. He is pictured as person who is revengeful, narcissist, ignorant of competence, without grace and kindness, violating the customs of patronage, bribing, unfairly prospering, and showing hostility towards the men of the arts and sciences. The Turkish statesmen were expected to protect the men of sciences and arts, especially the poets, in accordance with the traditional framework of patronage It was a factor for criticism that the expectations of support and patronage for the poets were never met by Sinan Pasha. However this statesman is also ridiculed and even insulted for his policies, life, actions and character in historical chronicles.

Keywords:

Koca Sinan Pasha, ridicule, literary text, philanthropy, cruelty,

PDF

___

Bizbirlik, Alpay (2004). “Kroniklerde Osmanlı Devleti Yöneticilerine Yapılan Eleştiriler Üzerine (Başlangıçtan XVI. Yüzyılın Sonuna Kadar)”. Bilig, Güz, S. 31, s. 51-69.
Bolat, Kasım (2012). “Naima’ya Göre Devlet Adamları Arasında Muhalefet”. Tarih Okulu, Sonbahar-Kış, S. XIII, s. 89-114. İbrahim Peçevi (1969). Peçevi Tarihi II. İstanbul: Neşriyat Yurdu.
İpşirli, Mehmet (2002), “Koca Sinan Paşa”. DİA, C. XXVI, s. 137-140.
Koçi Bey Risalesi, (Sadeleştiren: Zuhuri Danışman), Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
Kortantamer, Tunca (1991). “Nev’î Efendi’nin Sadrazam Sinan Paşa’ya Ders Veren Bir Mektubu”. Osmanlı Araştırmaları XI, s. 217-219.
Mehmed Süreyya (1996). Sicill-i Osmân. (Haz. Mustafa Keskin ve diğerleri), İstanbul: Sebil Yayınevi.
Nev’îzâde Ataullah Atâyî (1268). Şakâyık-ı Nu’mâniyye Zeyli (Hadâiku’l-Hakayık fî-Tekmileti’ş-Şakaik). İstanbul: Matbaa-i Âmire.
Önal, Ahmet (2012), Koca Sinan Paşa'nın Hayatı ve Siyasi Faaliyetleri (1520-1596). Doktora Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi.
Özgen, Elif (2010). Grand Vizier Koca Sinan Paşa and Factional Politics in the Court of Murad III. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi.
Öztürk, Murat (2012). “Mâtemin Keyfini Çıkarmak: Klasik Türk Şiirinde Ölümlere Duyulan Sevinçler”. Turkish Studies- International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, C. 7, S. 1, Winter, s. 1803-1824.
Sahillioğlu, Halil (1968). “Koca Sinan Paşa'nın Telhisleri III (1591 Sulhünde İngilizler ve Yahudiler)”. Belgelerle Türk Tarihi Dergisi, s. 20.
Sefercioğlu, Mustafa Nejat (2011). “Âlim Bir Şair: Nev’î”. Dil ve Edebiyat, Nisan, S. 28, s.18-38.
Selaniki Mustafa Efendi (1999). Tarih-i Selaniki. Haz. Mehmet İpşirli, C. II, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
Tietze, Andreas (1979). Mustafa Ali’s Counsel for Sultans of 1581. Wien.