Nevâdir Kültüründe “Sakîl” Motifi ve Bir Sakîl Düşmanı: el-A’meş

Arap toplumsal yaşamının ilgi çekici ve reel karakterlerinden “sakîl”, aynı zamanda Klâsik Arap mizahının en canlı figürlerinden biridir. Bu makalede öncelikle, sakîl bir karakteri taşlama usullerine ve -mizah çerçevesinde- böyle birinden kurtulma yöntemlerine değinilecek, sonra da sakîllere olan tepkisi pek çok anekdota konu olan A‘meş’in bu husustaki durumu incelenecektir

Anahtar Kelimeler:

Klâsik Arap edebiyatı, sakîl, mizah, anekdot, A‘meş

The Motif of Sakîl (Unbearable Person) in the Nevâdir (Anecdotes) Culture and an Enemy of Sakîl: A’meş

Keywords:

-,

PDF

___

Âbî, Ebû Sa‘d Mansûr b. el-Huseyn, Nesru’d-durr fi’l-muhâdarât (I-VII), nşr.: Hâlid Abdulğanî Mahfûz, Dâru’l-kutubi’l-‘ılmiyye, Beyrut, 2004.
el-Âmilî, Bahâuddîn, el-Keşkûl (I-II), Haz.: et-Tâhir Ahmed ez-Zâhî, Dâru ihyâi’l-kutubi’l-Arabiyye, Beyrut.
el-Beyhakî, Ahmed b. el-Huseyn, Şuabu’l-îmân (I-XIV), nşr.: Abdulali Abdul- hamîd Hâmid, Mektebetu’r-ruşd, Bombay, 2003.
el-Beyhakî, Muhammed b. İbrahîm, el-Mehâsin ve’l-mesâvi, Haz.: Friedrich Schwally, Leipzig, 1902.
el-Bustî, Muhammed b. Hayyân, Ravdatu’l-ukalâ ve nuzhetu’l-fudalâ, nşr.: Muhammed Muhyiddîn Abdulhamîd - Muhammed Abdurrezzak Hamza - Muhammed Hâmid el-Fakkî, Matbaatu’s-sunneti’l- Muhammediyye, 1949.
el-Câhiz, Ebû Osman Amr b. Bahr, Mecmû‘ resâili’l-Câhiz, nşr.: Muhammed Tâhâ el-Hâcirî, Dâru’n-nahdati’l-‘Arabiyye, Beyrut, 1983.
ed-Demîrî, Kemâleddîn Muhammmed b. Mûsâ, Hayâtu’l-hayevân el-kubrâ (I- II), 4.Baskı, 1969.
ed-Dubeyb, Ahmed Muhammed, el-A‘meş ez-zarîf, 1.Baskı, Riyad, 1980.
el-Ebşihî, Şihâbuddîn Muhammed b. Ahmed, el-Mustatraf fî kulli fenn mustaz- raf, Haz.: Muhammed Hayr Tu'me el-Halebî, Dâru'l-maârif, 3.Baskı, Beyrut, 2001.
el-Husrî, Cem'u’l-cevâhir fi'l-mulah ve'n-nevâdir, nşr.: Ali Muhammed el-Becâvî, Dâru'l-cîl, Beyrut, 1987.
el-Iclî, Ahmed b. Abdullah, Ma’rifetu’s-Sikât (I-II), nşr.: Abdulalîm Abdulazîm el-Bestevî, Mektebetu’d-dâr, 1.Baskı, Medine, 1985.
İbn Abdi Rabbih, el-Ikdu'l-ferîd (I-VII), nşr.: Ahmed Emîn - Ahmed ez-Zeyn - İbrahim el-Ebyârî, Dâru’l-kitâbi’l-Arabî, 3.Baskı, Beyrut-Kahire, 1965.
İbn Ebî Avn, Ebû İshâk b. Muhammed b. Ahmed el-Bağdâdî, el-Ecvibetu'l- muskite, nşr.: Muhammed Abdulkâdir Ahmed, Matâbiu'n-nâşiri'l- Arabî, Kahire, 1983.
Guraru’l-hasâisi’l-vâzıha, s.477. Bazı kaynaklarda bu duanın Hz. Dâvud’a ait
olduğu rivâyet olunmaktadır. Örneğin bkz. İsmâil Hakkı, Tefsîru rûhi’l-Beyân
(I-X), Dâru ihyâi’t-turâsi’l-‘Arabî, IX, 388.
------------; Kitâbu’t-teşbîhât, Haz. Muhammed Abdulmu‘îd Hân, London: E. J. W. Gibb Memorial, 1950.
İbn Ebi’d-dunyâ, Abdullah b. Muhammed, es-Samt ve âdâbu’l-lisân, nşr.: Ebû İshâk el-Huveynî, neşr.: Dâru’l-kitâbi’l-Arabî, 1.Baskı, Beyrut, 1410 h.
İbnu’l-Merzubân, el-Muhavvelî, Kitâbu zemmi’s-sukalâ, nşr.: Me’mûn Mu- hammed Yasîn, Muessesetu ulûmi’l-Kur’an, Dâru İbn Kesîr, 1.Baskı (1412/1991).
İbn Kuteybe, Abdullah b. Muslim, Te’vîlu muhtelifi’l-hadîs, nşr.: Muhammed Zehrî en-Neccâr, Dâru’l-cîl, Beyrut, 1972.
İbnu’l-Cevzî, Ebu’l-Ferec Abdurrahman, Kitâbu’l-ezkiyâ, Dâru’l-kutubi’l- ilmiyye, I. Baskı, Beyrut, 1985.
------------; Ahbâru'l-hamkâ ve'l-muğaffelîn, Dâru’l-kutubi’l-ilmiyye, 1.Baskı, Beyrut, 1985.
------------; Ahbâru'z-zırâf ve'l-mutemâcinîn, Haz.: Bessâm Abdulvehhâb el- Câbî), Dâru İbn Hazm, 1.Baskı, Beyrut, 1997.
İsmâil Hakkı, Tefsîru rûhi’l-Beyân (I-X), Dâru ihyâi’t-turâsi’l-‘Arabî.
el-İsfahânî, Râğib, Muhâdarâtu'l-udebâ (I-V), nşr.: Riyâd Abdulhamîd Murâd, Dâru Sâdir, 1.Baskı, Beyrut, 2004.
el-Kutubî Vatvât, Ebû İshâk Burhaneddin, Guraru’l-hasâisi’l-vâzıha, Dâru S‘ab, Beyrut.
en-Nehravânî, İbn Tarâr el-Cerîrî, el-Celîsu’s-sâlih ve’l-enîsu’n-nâsıh, nşr.: Abdulkerim Sâmî el-Cundî, Dâru’l-kutubi’l-ilmiyye, 1.Baskı, Beyrut, 2005.
en-Nemerî, İbn Abdilberr, Behcetu’l-mecâlis ve unsu’l-mucâlis (I-VI), nşr.: Mu- hammed Mursî Hûlî; Dâru'l-Kitâbi'l-Arabî, Kahire.
es-Seâlibî, Ebû Mansûr, Tahsînu’l-kabîh ve takbîhu’l-hasen, Dâru’l-Erkam b. Ebî’l-Erkam, Beyrut.
------------; Ebû Mansûr, Kitâbu hâssi’l-hâss, nşr.: Hasan el-Emîn, Dâru mektebeti’l-hayât, Lübnan.
es-Sûlî, Ebû Zekeriyyâ Muhammed b. Yahyâ, Edebu’l-kuttâb, nşr.: Muham- med Behcet el-Eserî, el-Matbaatu’s-selefiyye, Kahire, 1999.
et-Tevhîdî, Ebû Hayyân, el-Basâir ve'z-zehâir (I-IX), nşr.: Vedâd el-Kâdî, Dâru Sâdir, 1.Baskı, Beyrut, 1988.
et-Tuyûrî, el-Mubârek b. Abdulcebbâr, et-Tuyûriyyât (I-IV; 17 Cüz), 2004.
el-Yûsî, Hasen, Zehru'l-ekem fi'l-emsâl ve'l-hikem (I-III), Nşr: Dr. Muhammed Hacî - Dr. Muhammed el-Ahdar, Dâru's-sekâfe, 1. baskı, 1981.
Zemahşerî, Ebu'l-Kâsım Mahmud b. Ömer; Rabîu'l-ebrâr ve nusûsu'l-ahbâr (I- IV), nşr.: Târık Fethî es-Seyyid, Dâru’l-kutubi’l-ilmiyye, 1.Baskı, Bey- rut, 2006.