Bal Arılarında Irk Kavramı ve Irk Seçimi
Bal arılarının ana vatanı Asya, Avrupa ve Afrika kıtaları olup, milyonlarca yıldan beri dünya üzerinde ya şamlarını sürdürmektedir. Apis cinsi içerisinde en yaygın ve ekonomik değeri en fazla olan tür Apis mellifera olup bu tür içerisinde de çeşitli bölgelere adaptasyonu ile bölgesel irklar (alt tür) ve bu ırklar içerisinde de ekotipler oluşmuştur. Bu irklardan en yaygın ve ekonomik değeri en fazla olan ırklar İtalyan (A.m. ligustica), Karniyol (A.m. carnica) Kafkas (Apis ni. caucasica), ve Anadolu (A.m. anatoliaca) arı ırklarıdır. İtalyan arısı sarı renkli, sakin huylu, gelişme hızı, bal verimi ve arı sütü verimi yüksek, oğul eğilimi düşük fakat yağ macılık eğilimi fazla olan bir ırktır. Ilıman iklimden karasal iklime kadar çok değişik ekolojik koşullara adapte olmuştur ve başta Amerika, Kanada, Çin ve Avustralya olmak üzere bir çok ülkede yaygın olarak kullanılmaktadır. Karniyol arısı vücut ölçüleri bakımından İtalyan arılarına çok benzeyen ancak koyu renkli, bal verimi yüksek, kış ayla rini küçük bir populasyonla ve az bal tüketerek geçiren, ilkbahar gelişme hızı ve oğul eğilimi fazla olan oldukça sakin bir irktır. Kafkas arısı gri esmer renkli, bal verimi yüksek, oldukça sakin huylu, kışı uzun ve sert geçen karasal iklime adapte olmuş, diğer irklara oranla daha fazla propolis toplayan, ilkbaharda geç uyanan fakat yaz aylarında hızla gelişen, oğul verme eğilimi az olan değerli bir arı ırkıdır. Bunlar da İtalyan arıları gibi zayıf kolonileri yağmalama eğilimi fazladır. Anadolu arısı ise gerek renk, gerekse verim ve fizyolojik özellikler bakımından büyük varyasyon gösteren, çeşitli böl gelere adapte olmuş bir çok ekotipi olan Italyan, Karniyol ve Kafkas arılarına oranla oldukça hırçın olan bir ırktır. Ülkemizde en yaygın olan ekotipleri Muğla arısı ve Orta Anadolu arısıdır. Muğla ana arısının Kafkas erkekleri ile olan melezlerinde melez azmanlığı gözlenmiş ve bal veriminde Kafkas arisina oranla %97 lik bir artış sağlanmıştır. Ülke çapında bal verimini artırmak ve daha sakin koloniler oluşturmak üzere Kafkas, Muğla ve Anadolu arıları islah edilmeli ve bu gen kaynakları gen merkezlerinde korunmalıdır. Ayrıca bal verimi ve sakinlik yönünden islah edilmiş İtalyan ve Karniyol arılarından da yararlanarak İtalyan x Kafkas ve Karniyol x Kafkas melezlerinin de değişik bölgelerde perfor mansları belirlenmeli ve bu ırkların iyi özelliklerinden yararlanılmalıdır.
Anahtar Kelimeler:
Bal arısı ırkları, Apis mellifera, Italyan, Karniyol, Kafkas, Anadolu arisi
The Concept of Honey Bee Races and Race Preference
The homelands of honey bees are Asia, Europe and Africa where they have been living for millions of years. Apis mellifera is the most common and the economically important species in the Apis genus. There are many races (subspecies) of A. mellifera which are adapted to different geographic regions and many ecotypes adapted to different ecological conditions within the races. The most common and economically important races are the Italian (A.m. ligustica), Carniolan (A. m. carnica), Caucasian (Apis m. caucasica), and the Anatolian (A.m. anatoliaca) honey bees. The Italian bees are light yellow colored, gentle, excellent honey and royal jelly producers. Their colony growth rate is high, swarming tendency is low but robbing tendency is strong. They are well adapted to different climatic conditions from sub tropical to temperate and they have been used extensively in many countries including the USA, Canada, China and Australia. The Carniolan bees are similar to the Italian bees morphologically except the body color. They are dark colored gentle bees, overwinter with a small population, and therefore consume very little honey during the winter but grow fast in the early spring and tend to swarm. Caucasian bees are grey dark colored, gentle and productive bees with low swarming tendency and they are adapted to highlands and temperate climates. Therefore they collect much propolis, their spring development is slower than the other races but they build up strong colonies during the summer and produce much honey. They tend to rob the weak colonies same as the Italian bees. The anatolian bees are the most common bees in Turkey. They are more aggressive than the Italian, Carniolan and Caucacian bees. They have many ecotypes adapted to different regions and showing great variation in terms of body color, productivity, morphological and physiological characters. The most common ecotypes are the Mugla bees and the Central Anatolian bees. The crosses between the Mugla queens and the Caucasian drones showed hybrid vigor and their honey production was 97 % higher than the pure Caucasian colonies. Honey production, colony development rate and the gentleness of the Caucasian, Muğla and Anatolian bees should be improved by breeding and these genotypes should be preserved in their homelands. Moreover, Italian and Carniolan stocks improved on honey production and gentleness also should be used and the performances of the Italian x Caucasian and the Carniolan x Caucasian crosses should be tested in different regions in order to take advantage of the desirable characteristics of these races.
Keywords:
Honey bee races, Apis mellifera, Italian, Carniolan, Caucasian and Anatolian bees,
___
- Akyol, E. 1998. Kafkas ve Muğla Arılarının (Apis mellifera L.) Saf ve Karşılıklı Melezlerinin Morfolojik, Fizyo lojik ve Davranışsal Özelliklerinin Belirlenmesi. Doktora Tezi. Ç.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü Zootekni Anabilim Dalı.
- Akyol, E., Kaftanoğlu, O. 2000. Colony Characteristics of Muğla (Apis mellifera anatoliaca), Caucasian (Apis mellifera caucasica) and Their Reciprocal Crosses. 5th. Asian Apicultural Association Conference, Chang-Mai, Thailand.
- Alpatov, W.W. 1932. Some data on the comparative biology of different races of bee races. Bee World 13:138-139
- Avetisyan, G.A.1973. Breeds of Soviet Union bees:their selection and protection. Apimondia 24th Intern. Beekeeping Cong. Buenos Aires.
- Bodenheimer, F.S., 1941. Studies on the Honeybee and Beekeeping in Turkey. Merkez Zirai Mücadele Ens titüsü, Ankara.
- Brother A., 1951. In Search of the Best Strains of Bees: Bee World 32:49-52, 57-62
- Brother A.,1954. In Search of the Best Strains of Bees: Second journey Bee World 35:193-203, 233-244
- Brother A., 1964. In Search of the Best Strains of Bees: Concluding journey Bee World. 45:70-83, 104-118
- Brother A., 1977. In Search of the Best Strains of Bees: Supplementary journey to Asia Minor, 1973. Bee World.58:57-66
- Brother A., 1983. In Search of the Best Strains of Bees. Northern Bee Books, West Yorkshire, U.K.
- Budak, M.E.,1992. Ülkemizde Çeşitli Kurumlarca Yetiştirilen Ana Arıları ile Oluşturulan Kolonilerin Fizyolojik, Mor folojik ve Davranışsal Farklılıklarının Araştırılması. Doktora Tezi, A.Ü. Fen Bilimleri Ens. Zootekni Anabilim Dalı, Ankara (yayınlanmamış).
- Dietz, A., 1968. Beekeeping in Maryland. Ext. Bull. 223. University of Maryland, College Park. 41 pp.
- Dietz, A.,1982. Honey Bees. In Social Insects (Editör, H.R. Hermann) Vol 3. pp:323-360. Academic Press, NY.
- Dietz, A.,1992. Honey Bees of the World. In “The Hive and Honey Bee” Pp:23-71. Dadant&Sons, Hamilton, Illinois
- Doğaroğlu, M. 1981. Türkiye'de Yetiştirilen Önemli Arı Irk ve Tiplerinin “Çukurova Bölgesi” Koşullarında Perfor manslarının Karşılaştırılması. Doktora Tezi, Ç.Ü. Ziraat Fakültesi, Adana.
- Doğaroglu, M., Özdemir, M., ve Polat, C., 1992. Türkiye'deki Önemli Balarısı (Apis mellifera L.) Irk ve Ekotiplerinin Trakya Koşullarında Performanslarının Karşılaştırılması. Doğa-Tr. J. of Veterinary and Animal Sciences, 16, 403 414, Ankara.
- Dülger, C.,1997. Kafkas, Anadolu ve Erzurum Balarısı (Apis mellifera L.) Genotiplerinin Erzurum Koşullarındaki Per formanslarının Belirlenmesi ve Morfolojik Özellikleri. Doktora Tezi, A.Ü. Fen Bilimleri Ens. Zootekni Anabilim Dalı, Erzurum.
- Gencer, H.V.,1996. Orta Anadolu Balarısı (Apis mellifera anatoliaca) Ekotiplerinin ve Bunların Çeşitli Melezleri nin Yapısal ve Davranışsal Özellikleri Üzerine Bir Araş tirma. Doktora Tezi. A.Ü. Fen Bilimleri Ens., Zootekni Anabilim Dalı, Ankara.
- Güler, A., 1995. Türkiye'deki Önemli Balarısı (Apis mellifera L.) Irk ve Ekotiplerinin Morfolojik Özellik leri ve Performanslarının Belirlenmesi Üzerine Araş tırmalar. Doktora Tezi, Ç.Ü. Fen Bilimleri Ens., Zoo tekni Anabilim Dalı, Adana.
- Güler, A., Kaftanoğlu, O. (1999 a). Morphological characters of some important races and ecotypes of Turkish honeybees (Apis mellifera L.)-I. Türk Veterinerlik ve Hayvancılık Dergisi 23(3):565-570
- Güler, A., Kaftanoğlu, O. (1999 b). Morphological characters of some important races and ecotypes of Turkish honeybees (Apis mellifera L.)-II. Türk Vete rinerlik ve Hayvancılık Dergisi 23(3):571-575
- Güler, A., Kaftanoğlu, O. (1999 c). Determination of performances of some important races and ecotypes of Turkish honeybees (Apis mellifera L.) under migratory beekeeping coditions. Türk Veterinerlik ve Hayvancılık Dergisi 23(3):577-581
- Karacaoglu, M., 1989. Orta Anadolu, Karadeniz Geçit ve Ardahan İzole Bölgeleri Arılarının Bazı Mor folojik Özellikleri Üzerinde Bir Araştırma. Dok tora Tezi, A.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara (Basılmamış).
- Karacaoğlu, M., Fıratlı, Ç. 1992. Ardahan Izole Bölge Arılarının bazı Morfolojik Özellikleri. Doğu Ana dolu Böl. 1. Arıcılık Semineri. 3-4 Haziran, Erzu rum, 1-16.
- Maa, T., 1953. An Inguiry into the Systematics of the Tribus Apidini or Honeybee (Hym.), Treubia, 21(3), 525-640.
- Özturk, A.I., 1990. Morphometric Analysis of Some Turkish Honeybees (Apis mellifera L.). Master of Philosophy. Univer. of Wales College, Cardiff, U.K.
- Park, O.W. 1938. Is there a best race of bees. Amer. Bee J. 78:366-368, 377, 414-417
- Phillips, E. F. 1928. Beekeeping. Macmillan, N.Y. 490 pp
- Ruttner, F. 1975. Races of Bees. In “The Hive and Honey Bee” Pp:19-38. Dadant&Sons, Hamilton, Illinois
- Ruttner, F., 1988. Biogeography and Taxonomy of Honey Bees. Springer, Verlag, Berlin, 293 pp.
- Settar, A., 1983. Ege Bölgesi Arı Tipleri ve Gezginci Arıcılık Üzerinde Araştırmalar. Doktora Tezi, Ege Bölgesi Zirai Araştırma Enstitüsü, Menemen, İzmir.
- Başlangıç: 2001
- Yayıncı: U.Ü.Arıcılık Geliştirme-Uygulama ve Araştırma Merkezi