YÜZEY YAPIDAKİ ÇIKARIM CÜMLELERİNİN İLETİŞİME KATKISI

Dil birimlerinin kapasitesi, iletişimin yalnız dil içi göstergelerle kurulması noktasında yetersiz kalmaktadır. Göstergeler arasında bağ kurabilmek için dil dışı göndermelere de ihtiyaç duyulur. İletişimde kodlama-kod çözme eş değerliğini sağlamak temel alındığından verici, alıcının ilgisini çekmek, onu heyecanlandırmak, iletilerle bütünleştirmek için çabalamak zorundadır. Bu nedenle dille istediği gibi oynar; amacına uygun iletiler gönderebilmek için çeşitli söylem belirleyicileri kullanma yoluna gider; araştırmacılar tarafından iletişimde değerli görülen evrensel ve kültürel ögelerden yardım alır; sezdirim, dolaylı çıkarım, dolaysız çıkarım seçeneklerinin gücünden yararlanır; bildirim cümlelerini çıkarım cümleleriyle harmanlar; yani çıkarımsal bildirişmeyi etkin kılar. İletişim sürecinde verilmek istenip de verilmeyen, ipuçları sunulmak kaydıyla yüzey yapıya çıkarılmayan eksik bilgileri tamamlamak için, metindeki bilginin ötesine geçmek için çıkarımda bulunma becerisi gerekir. Ansiklopedik bilgilere duyulan gereksinim, çıkarımda bulunarak giderilir. Çıkarımlar, iletişimin ayrılmaz bir parçasıdır ve çok önemli işlevleri vardır. Alıcı, iletişim sürecinde çıkarımda bulunduğunda örtük ifadelerin farkındadır ve art alan bilgisini kullanıma sokmuş demektir. Diğer yandan iletişimin hedeflendiği gibi gerçekleşmesi için vericiyle alıcı arasında sosyal yaşam, eğitim, statü vb. konularda eşitlik, denge, ortak istek olmalıdır; amaçlar örtüşmelidir. Alıcı da verici kadar çabalamalıdır ki satır arasına gizlenen anlamlara ulaşılsın, yetkin iletişim gerçekleşmiş olsun; alıcının kod çözümü, ulaştığı sonuç, vericinin kodlama biçimiyle özdeş olsun.

Anahtar Kelimeler:

sezdirim, dolaylı çıkarım, dolaysız çıkarım, evirme, çıkarımsal bildirişme

PDF

___

Akbal, Oktay (1999). İlk Yaz Devrimi, İstanbul: Can Yayınları.
Altunay, Dilek (2007). “Neden-Sonuç İlişkisi Bağlaçları ve Metinde Bağdaşıklık”, XXI. Ulusal Dilbilim Kurultayı Bildirileri, (11. 05. 2007), Mersin: Mersin Üniversitesi Yayınları.
Aydın, Hasene (2011). “Dilde ‘En Az Çaba İlkesi’ Üzerine”, IJSES Uluslararası Sosyal ve Ekonomik Bilimler Dergisi, S. 1 / 1, s. 1-6.
Balcı, Ali (2016). Sosyal Bilimlerde Araştırma, Yöntem Teknik ve İlkeler (12. baskı), Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
Coşar, Mevhibe-Usta, Çiğdem (2016). “Nasreddin Hoca Fıkralarında Grice’in İşbirliği İlkesinin İhlali”, Milli Folklor, S. 109, s. 141-152.
Çeltek, Aytaç-Oktar, Lütfiye (2004). “Türkçe Sözlü Söylemde Artgönderim Örüntüleri”. Dilbilim Araştırmaları, İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınları, s. 1-14.
Demircan, Ömer (2007). “Türkçede İzleme”, XXI. Ulusal Dilbilim Kurultayı Bildirileri, (11. 05. 2007), Mersin: Mersin Üniversitesi Yayınları, s. 117-127.
Doğan, Gürkan (1990). “Bir Edimbilim Kuramı Olarak Bağıntı”, Dilbilim Araştırmaları 1990, Ankara: Hitit Yayınevi, s. 63-67.
Grice, H. Paul (1957). “Meaning”, The Philosophical Review, 66, s. 377-388.
Karahanci, İbrahim (2016). “Sözcük Birimlerin Üslup Oluşumuna Katkısı I”, Teke Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, S. 5/4, s. 1731-1747.
Karahanci, İbrahim (2017). “Sözcük Birimlerin Üslup Oluşumuna Katkısı II”, Teke Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, S. 6/2, s. 749-768.
Karasar, Niyazi (2002). Bilimsel Araştırma Yöntemleri, Ankara: Nobel Yayıncılık.
Oktar, Lütfiye-Yağcıoğlu, Semiramis (1997). “Türkçede Söylem Yapısı ve Artgönderim”, VIII. Uluslararası Türk Dilbilimi Konferans Bildirileri, Ankara: Ankara Üniversitesi Yayınları, s. 331-345.
Özbek, Nurdan (1998). “Türkçe’de Söylem Belirleyicileri”. Dilbilim Araştırmaları, İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınları, s. 37-47.
Özbek, Nurdan (2000). “Yani, işte, ya: interactional markers of Turkish”, Studies on Turkish and Turkic Languauges, s. 393-401.
Özenici, Salih-Kınsız, Mustafa-Seçkin, Hümset (2011). “Çıkarımda Bulunma Becerisi ve Çıkarımların Okuma Anlama Sürecindeki İşlevi”, Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, C. 8, S.1, s. 1665-1681.
Üstünova, Kerime (2017). “Veri Sunum Biçimi ya da Üslup”, IJLET Internetional Journal of Languages Education and Teaching, S. 5/3, s. 392-398.
Yavuz, Muazzez (2001). Metinlerde Edimsel Gösterge Çözümlemesinin Eğitim Amaçlı Kullanımı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi, 2001.
Yemenici, Alev (1995). “Söylem Çözümlemesinde Üç Temel Yaklaşım ve Kültürlerarası İletişimde Söylem Çözümlemesinin Önemi”, Dilbilim Araştırmaları 1995, Ankara: Bizim Büro Basımevi, s. 152-166.
Yetkiner, Kansu Neslihan (2009). Çeviribilim-Edimbilim İlişkisi Üzerine, İzmir: İzmir Ekonomi Üniversitesi Yayınları, Yayın No. 52.
Yıldırım, Ali, Şimşek, Hasan (2016). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri (10. baskı), Ankara: Seçkin Yayıncılık.