Tofiq NECEFLİ

8722

Safevi Devleti’nin Hindistan’daki Müslüman Türk Sultanlıkları ile İlişkileri

Müslüman Türk Devletleri tarihinin şanlı sayfalarından birini oluşturan Safevi Devleti sadece Azerbaycan’ın değil, aynı zamanda bütün Yakın ve Ortadoğu’nun devletler tarihinde; uluslararası ilişkiler, askeri ve siyasi hayatında önemli rol oynamakla beraber, Avrupa-Doğu karşılıklı ilişkilerinde de çok aktif rol almıştır. Safevi Devleti dış ilişkilerinde özellikle önem verdiği bölgelerden biri de Hindistan’ın Dekken platosundaki Müslüman Türk Sultanlıkları olmuştur. 15. yüzyılın sonları ve 16.yüzyılın başlarında Dekken’de Adilşahlar (1490-1686), Nizamşahlar (1491-1633) ve Kutupşahlar (1512-1687) devletleri var idi. Safevilerin bu üç Türk Sultanlıklarla olan ilişkileri Safevi Devleti’nin kuruluşuna mütaakiben Şah İsmail’in kazandığı başarıları sayesinde kurulmaya başla¬mıştır. Hemen sonrasında Hindistan’da kurulan Moğol İmparatorluğu'nun (1526-1857) askeri üstünlüğü dikkate alınırsa, bu üç küçük Sultanlığ’ın imparatorluğa katılması sadece bir an meselesi idi. Ancak onlar Moğol İmparatorluğu’na karşı çıkmak yolunu seçerek İsnaâaşeriliği resmi devlet dini ilan edip, uzun bir süre Safevi Şahlarının egemenliğini kabullenmiş oldular. Özellıkle, Safevi şahları I. Şah tahmasp (1524-1576) ve I. Şah Abbas (1587-1629) dönemlerinde Safevi-Dekken Müslüman Türk Sultanlıkları arasında kurulan her yönlü ilişkiler yüksek seviyede olmuştur. Bir çok kaynakta “Şii Sultanlıkları” olarak da anılan bu üç Türk Sultanlığı, Moğol İmparatorluğu tarafından işğallerine kadar, zor şartlarda da olsalar Savefilerle olan ilişkilerini ihmal etmeyerek sürdürebilmiştir.
Anahtar Kelimeler:

Dekken, Adilşahlar, Nizamşahlar, Kutupşahlar, Yusuf Adilşah, I. Şah Abbas

Relations of the Safavid State with Turko-Islamic Sultanates in India

The Safavid State, which constitutes one of the glorious pages of the history of the Turco-Islamic states, besides playing an important role in international relations, military and political life not only in Azerbaijan, but also in the history of the Near and Middle East states, it has also played an active role in relationship between Europe and East. One of the regions that the Safavid State gave particular importance to in its foreign relations was the Turco-Islamic sultanates in India's Deccan plateau. At the end of the 15th century and the beginning of the 16th century, there were Adil Shahis (1490-1686), Nizam Shahis (1491-1633) and Qutub Shahis (1512-1687) states in Deccan. The relations of the Safavids with these three Turcic sultanates initiated thanks to the achievements of Shah Ismail, following the establishment of the Safavid state. Considering the military superiority of the Mughal Empire (1526-1857) established in India right after the Safavid state, it was only a matter of time before these three small Sultanates joined the empire. However, they chose to oppose the Mughal Empire and declared the Ithnā'ashari Islam the official state religion and accepted the sovereignty of the Safavid Shahs for a long time. Especially, during the reign of the Safavid shahs Shah Tahmasp I (1524-1576) and Shah Abbas I (1587-1629), relations established between the Safavid-Deccan Turco-Islamic sultanates were at a high level. These three Turcic sultanates, which are also referred to as the "Shiite Sultanates" in many sources, were able to maintain their relations with the Safavids, even under difficult conditions, until their occupation by the Mughal Empire.
Keywords:

Deccan, Adil Shahis, Nizam Shahis, Qutub Shahis, Yusuf Adilshah, Shah Abbas I.,

PDF

___

  • Askari, S. H. (1961). Indo-Persian relations with special reference to the Deccan.in K.S.Lal, ed., Studies in Asian History. Delhi.
  • Aydoğmuşoğlu, C. (2013). Şah Abbas ve Zamanı. Ankara: Berikan Yayınevi.
  • Baldick, J. (2002). Mistik İslam. Çeviren: Yusuf Said Müftüoğlu. İstanbul: Birey Yayıncılık.
  • Bayur, N. (1987). Hindistan Tarihi. c. I-II.,Ankara: Türk Tarih Kurumu Basimevi.
  • Blow, D. (2009).Shah Abbas: The ruthless king who became an Iranian legend. New York, I.B. Tauris.
  • Dedeyev, B. (2008). “Safevi Tarikatı ve Osmanlı Devleti İlişkileri”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, Volume 1/5: s. 205-223.
  • Devletşah Samerkandi (1977). Devletşah Tezkiresi (Tezkiretüş-şüara). Türkçe'ye çeviren: Necati Lugal. c. III, İstanbul: Tercüman Yayınları.
  • Əfəndiyev, O. Ə. (2007). Azərbaycan Səfəvi dövləti. Bakı: Şərq-Qərb.
  • Farooqi, N.R. (1986). Mughal-Ottoman relations: A Study of the political and diplomatic relations between Mughal India and the Ottoman empire, 1556-1748. PhD. Dissertation, Madison, University of Wisconsin-Madison. Фарзалиев, А. ve Мамедова Р. (2004).Сефевиды и Великие Моголы в мусуль¬ман¬ской дипло¬матике. Санкт-Петербург.
  • Ferishta's History of Dekan from the first Mahummedan conquests. (1794). By Scott, Jonathan, Shrewsbury: Printed for the editor by J. and W.Eddowes, for John Stockdale, piccadilly, in 2 volumes, volume I. London.
  • Felsefi, N. (1344). Zindeganiy-e Şah Abbas-ı evvel. c. IV. Tehran. Firishta, Muhammad Qasim Hindu Shah. (1832). Gulshan-i Ibrahimi or Tarikh-i Firishta. Vol. II-IV, Bombay.
  • Foreign relations of the Qutb Shahi kingdom. (1982). Thesis submitted for the degree doctor of philosophy by Masood Ahmad Khan under the supervision of Dr. M. Zameeruddin Siddiqi. Centre of advanced study department of history Aligarh Muslim Univesity. Aligarh. May.
  • Hardy, P. (1986).“Adil Shahs”, Encyclopaedia of Islam (new edition), edited by H. A. R. Gibb, etc., vol. 1, Leiden, E. J. Brill.
  • Həsənəliyev, Z. ve Bayramlı Z. (2011). II Şah Abbasın hakimiyyəti illərində Azərbaycan Səfəvi dövlətinin daxili və xarici siyasəti. Bakı: Elm.
  • Gorekar, N. S. (1970). Indo-Iran relations:Cultural Aspects. Bombay: Sindhu Publica¬tions Private Ltd.
  • Jean-Paul, Roux. (2007). Türklerin Tarihi: Pasifik’ten Akdeniz’e 2000 yıl. İstanbul.
  • Kılıç, M. E. (2007). “Nimetullah-ı Veli”. TDV İslam Ansiklopedisi. c. 33, Ankara: 133-135.
  • İsgəndər bəy Münşi. (2009). Tarix-i alamara-yi Abbasi. Farscadan tərcümənin, ön sözün, şərhlərin və göstəricilərin müəllifləri AMEA-nın müxbir üzvü Oqtay Əfəndiyev və t.ü.f.d. Namiq Musalı. Bakı: Təhsil.
  • İsgəndər bəy Münşi. (2010).Dünyanı bəzəyən Abbasın tarixi. Fars dilindən çevirən Şahin Fərzəliyev. I Kitab. Bakı: Şərq-Qərb.
  • İsgəndər bəy Münşi. (2014). Dünyanı bəzəyən Abbasın tarixi. Fars dilindən çevirən Şahin Fərzəliyev. II Kitab. Bakı: Şərq-Qərb.
  • Quliyev, Ə. S. (2016).”XVII əsrin I yarısında Səfəvi-Moğol münasi¬bət¬ləri ingilisdilli tarixşünaslıqda”, Geostrategiyajurnalı, № 05 (35) sentyabr-oktyabr: 48-52.
  • Mahmudov, Y. M. (2005). Azərbaycan: qısa dövlətçilik tarixi. Bakı: Təhsil.
  • Memoris of Cahangir. (1914). Transl. by A.Rocers and H.Beveridge. Vol. II. London. Məmmədova, Y. (2009). “Dekən knyazlıqları ilə Səfəvi döv¬ləti arasındakı əlaqələr və həmin əlaqələrin Səfəvi-Moğol münasibətlərinə təsirinə dair”, Bakı Universitetinin Xəbərləri, Humanitar elmləe seriyası,№1. Bakı: 166-172.
  • Moulappa Kamble K. (2017). Diplomatic relations of Deccan sultanates. Departament of Studies and Research in History Gulbarga University, Kalaburgi:
  • Muzaffar, Alam and Sanjay, Subrahmanyam (2004). "The Deccan Frontier and Mughal Expansion, ca. 1600: Contemporary Perspectives", Journal of the Economic and Social History of the Orient, Vol. 47, No. 3: 357-389.
  • Münşa`at-i Salatin //AMEA Məhəmməd Füzuli adına Əlyazmalar İnstitutu, B-2103/3728.
  • Naqvi, Sayyed Mohammad Raza (1969). Shah Abbas and the con¬flict between Jahangir and the Deccan States. Medieval India Miscellany, Aligarh.
  • Nayeem, M. A. (1974). External relations of the Bicapur Kingdom (1489-1686 A.D.). Hyderabad: Bright Publi¬shers.
  • Nəcəfli, T.H. (2011).”Şah Abbas dövründə Səfəvi-Moğol münasibətləri Türkiyə tarix¬şünaslığında”, Journal of Qafqaz University. Tarix, hüquq və siyasi elmlər, №32. Baku: 1-15.
  • Низам-шахи. /Советская истортческая энсиклопедия, т. X, M.:, 1967, с. 201.
  • Riazul, İ. (1970). Indo-Persian Relations: A Study of The Political and Diplomatic Relations between the Mughal Empire and Iran. Tehran.
  • Riazul, İ. (1993). “Mughals. External relations”, Encyclopaedia of Islam, Volume VII (Mif-Naz) Edited by C.E. Bos¬worth, E. Leiden - New York E.J. Brill.
  • Riazul, İ. (1383). Tarix-e revabıt-e İran-o Hind (dər doure-ye Səfəvi-ye o Əfşə¬riyye). Tercüme: Məhəmmədbağer Arem, Abbasqulu Qaffari. Tehran.
  • Riazul, İ. (1971). A Calendar of Documents on Indo-Persian Relations, 1500-1750. Volume I-II. Tehran: Iranian Culture Foundation.
  • Rudi, M. and Hiroyuki, M. From The Mongol Invasion Through the Safavid Era Vol. XV, Fasc. 5: 478-484 http://www.iranicaonline.org/articles/kandahar-from-the-mon¬gol-inva¬sion-through-the-safavid-era Erişim tarihi: (13.01.2022)
  • Rumlu Həsən bəy (2017). Əhsənüt-təvarix (Tarixlərin ən yaxşısı). Fars dilindən tərcümə və şərhlər: AMEA-nın müxbir üzvü, tarix elmləri doktoru, professor Oqtay Əfəndiyev, tarix üzrə fəlsəfə doktoru, dosent Namiq Musalı. Kastamonu.
  • Saidi, Nizamuddin Ahmad (1961). Hadaiqus Salatin. Hyderabad.
  • Sanjay, Subrahmanyam (2012). An Infernal Triangle: The Contest between Mughals, Safavids and Portuguese, 1590–1605 in Iran and the World in the Safavid Age. London: I.B. Tauris. pp. 103-130.
  • Sarwar G. (1939). History of Shah Ismail Safawi. Aligarh: Aligarh Muslim University.
  • Savory, R. (1994).”The Shi’I Enclaves in the Deccan (15th-17th Centuries): an Histo¬rical Anomaly”, Corolla Torontonensis: Studies in Honor of Ronald Morton Smith. Edited by Emmet Robbins & Stella Sandahl. Toronto: TSAR with the assistance of the Centre for Korean Studies, University of Toronto: 173-190.
  • Sherwani, H. K. (1974). History of the Gotb Shahi Dynasty. New Delhi: Munshilal Manoharlal.
  • Стори, Ч.А. (1972). Персидская литература: био-библиографический обзор в трех частьях. (перевел с английского, переработал и дополнил Ю.Э.Брегель). Москва:
  • Tərbiyyət, Məhəmməd Əli (1987). Danişməndani Azərbaycan, Farsçadan çev. İsmail Şəms və Qafar Kəndli, Bakü: Azǝrnǝşr.
  • The Cambridge history of India in six volumes. (1928). Volume III: Turks and Afghans. Cam¬brid¬ge: At the University Press.
  • Travels in İndia by Jean-Bartiste Tavernier Baron of Aubonne.(1925). Oxford University Press.Vol. I. London: Humphrey Milford.
  • Travels in İndia by Jean-Bartiste Tavernier Baron of Aubonne.(1889). Vol. II. London: Macmillan and CO. and New York.
  • Vahid, Muhammed Tahir (1334). Serqozaşte Şah Abbas devvom. Be kuşeşe Səttar Əvdi. Tehran.
Turkuaz Uluslararası Türk Dünyası Bilimsel Araştırmalar Dergisi-Cover
  • Başlangıç: 2020
  • Yayıncı: Eğitim ve Bilim Politikaları Araştırma Derneği
Arşiv
Sayıdaki Diğer Makaleler

İngilizceyi Yabancı Dil Olarak Öğrenen Türk Öğrencilerin Belirsizlik Toleransına İlişkin Bir Araştırma

Gülşah ÖZ

İğdirler

Levent GÜREL

Kitap İncelemesi: Osmanlı – İran Siyasi İlişkileri (1720-1747)

Özge AKDAĞ

Safevi Devleti’nin Hindistan’daki Müslüman Türk Sultanlıkları ile İlişkileri

Tofiq NECEFLİ

Azerbaycan-Türkiye Millî Marşlarının Edebî ve Müzikal Açıdan İncelenmesi

Belgin BAĞRIAÇIK, Miraç Ilgın YILDIZ, Kürşat Rüzgar YELİN, Adem YÜZGEÇ