RİTÜELDEN KÖY SEYİRLİK OYUNUNA: ŞİŞMAN OYUNU ARDAHAN BAĞDEŞEN KÖYÜ ÖRNEKLEMİNDE

İnsanoğlu ilkel dönemlerinde doğaya yön verebileceğini düşünerek bazı ritüeller gerçekleştirmiştir. Bu ritüeller ile mevsim geçişlerini değiştirebileceğini, hasadına bolluk ve bereket katabileceğini ve doğanın işleyesini kendi tekelini alabileceğini düşünmüştür. Köy seyirlik oyunları da insanoğlunun doğayla mücadelesini anlatan bu ritüellerin bir kalıntısı olarak Şamanizm, İslamiyet ve mitolojiden beslenerek varlığını günümüze kadar sürdürmeyi başarmıştır. Köy seyirlik oyunları, var oldukları topluluğun kültür ve inançları doğrultusunda bazı değişimlere de uğramıştır. Varlığını daha çok Anadolu sahasındaki icra ortamlarında sürdüren köy seyirlik oyunları kültürel zenginliğimizin bir göstergesi olup toplum içerisindeki kaynaşmayı da sağlayan bir fonksiyona sahiptir. Geçmişten günümüze taşıdığımız köy seyirlik oyunları eski işlevlerini kaybederek günümüzde sadece eğlence amacını taşımakta ve unutulup yok olma tehlikesi ile karşı karşıya kalmaktadır. Ardahan’da bulunan Şişman Oyunu da bu köy seyirlik oyunlarından biridir. Çalışmamızda, Ardahan yöresinde yaptığımız alan araştırması sonucunda sözlü kültür ortamından gözlem ve görüşme yöntemiyle tespit ettiğimiz Şişman Oyunu’nun kültürel aktarımına katkı sağlamanın yanı sıra oyunun içerisinde yer alan ritüel kalıntıları tespit edilerek incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Ardahan, ritüel, köy seyirlik oyunu, Şişman, gelenek

From ritual to rural theater: "The Shishman Performance" on the sample of the village of Bagdeshen, Ardahan district

In ancient times, people performed certain rituals, believing that they could control nature. People thought that these rituals would change the seasons, bring abundance and fertility to the harvest, and help establish power over natural phenomena. Rural theatrical performances, a holdover from these rituals describing man's struggle with nature, have survived to this day as they are fueled by shamanism, Islam and mythology. Rural theater productions have also undergone some changes in accordance with the culture and beliefs of the community in which they exist. Rural theater performances, which continue to exist mainly in the theatrical environment of Anatolia, are an indicator of our cultural wealth and fulfill a function of ensuring social cohesion. Rural theatrical performances that we carried over from the past to the present have lost their former functions and today they are used only for entertainment purposes and are on the verge of extinction. “The Shishman Performance” in Ardahan is one of such rural theatrical performances. As a result of field research in the Ardahan region, we identified the remnants of rituals and studied the contribution of the performance of "The Shishman Performance" to the culture of this region, through observation and interviews in the environment of oral culture.

Keywords:

Ardahan, ritual, rural theatrical performances, Shishman, tradition,

PDF

___

1. And, M. Dionisos ve Anadolu Köylüsü. İstanbul: Elif Yayınları. 1962.
2. And, M. Geleneksel Türk Tiyatrosu Köylü ve Halk Tiyatrosu Gelenekleri. İstanbul: İnkılap Kitapevi. 1985.
3. And, M. Oyun ve Bügü Türk Kültüründe Oyun Kavramı. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. 2016.
4. Bayat, F. Türk Kültüründe Kadın Şaman. İstanbul: Ötüken Yayınları. 2010.
5. Çiğ, M. İ. İnnanın Aşkı Sümerde İnanç ve Kutsal Evlenme. İstanbul: Kaynak Yayınları. 2011.
6. Çoruhlu, Y. Türk Mitolojisinin Ana Hatları. İstanbul: Kabalcı Yayınları. 2015.
7. Frazer, J. G. Altın Dal Dinin ve Folklorun Kökleri I. Cilt. (Çev. M. H. Doğan), İstanbul: Payel Yayınevi. 1991.
8. Güven, M. Türk Halk Oyunlarının Şamani Kökleri. Erzurum: Fenomen Yayınları. 2013.
9. İnan, A. Tarihte ve Bugün Şamanizm. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi. 1972.
10. Kalafat, Y. Doğu Anadolu’da Eski Türk İnançlarının İzleri. Ankara: Berikan Yayınevi. 2010.
11. Karadağ, N. Köy Seyirlik Oyunları. Ankara: İş Bankası Kültür Yayınları. 1978.
12. Küçük, S. Eski Türk Kültüründe Renk Kavramı. Bilig Dergisi. 54, 185-210. 2010
13. Pirverdioğlu, A. Türk Halk Tiyatrolarının Gelişme Evreleri. Milli Folklor. 15 (60), 57- 71. 2003.
14. Rayman, H. Nevruz ve Türk Kültüründe Renkler. Milli Folklor. 14(53), 10 -15. 2002.
15. Töre, E. Geleneksel Türk Tiyatrosu. İstanbul: Kesit Yayınları. 2016.
16. Yay, Z. D. Elazığ Köy Seyirlik Oyunları. Yüksek Lisans Tezi, Elazığ: Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı. 2019.