ANCIENT TURKIC WRITTEN MONUMENTS IN MONGOLIA: PROBLEMS SCIENTIFIC CATALOGUING AND MUSEOLOGY

In given clause we have tried to present the full catalogue of all known and recently found out 77 written monuments according to 2009 with the brief description of their condition, safety, and also a card of an arrangement of monuments in Mongolia. It is necessary to realize the general effort creation of a museum open-air, realization of actions on preservation and restorations of all known funeral complexes, the organization of the international exhibitions, symposiums and conferences, the edition of full-color albums, catalogues, etc. In such conditions it is necessary to take urgent measures as on preservation, and museum-fixing valuable monuments in Mongolia.

Keywords:

Mongolia, cataloging, museumification ancient Turkic written monuments,

PDF

___

1. Ядринцев Н.М. Предварительный отчет об исследованиях по р. Толе, Орхону и в Южном Хангае // Сборник трудов Орхонской экспедиции. I. Предварительный отчет о результатах снаряженной с высочайшего соизволения Императорской академии наук экспедиции для археологического исследования бассейна реки Орхон В.В. Радлова. С приложениями. – Санкт-Петербург, 1892. - С. 27-40. 2. Труды Орхонской экспедиции. Атлас древностей Монголии. Издан по поручению Императорской Академий наук В.В. Радловым. – Санкт-Петербург: Типография императорской академии наук, 1892. (С.1-10, Таблица I-LXX); Труды Орхонской экспедиции. Атлас древностей Монголии. Издан по поручению Императорской Академии наук В.В. Радловым. Выпуск второй. Табл. VI, XXVII, XXXVI, LIII, LXI, LXXI-LXXXII. С двумя маршрутами Орхонской экспедиции. – Санкт-Петербург: Типография императорской академии наук, 1893. (С.1-16); Труды Орхонской экспедиции. Атлас древностей Монголии. Издан по поручению Императорской Академии наук В.В. Радловым. Выпуск третий. Табл. LXXXIII-CIV. – Санкт-Петербург: Типография императорской академии наук, 1893. (-С.1-5); Труды Орхонской экспедиции. Атлас древностей Монголии. Издан по поручению Императорской Академии наук В.В. Радловым. Выпуск четвертый. Табл. CV-CXVIII. – Санкт-Петербург: Типография императорской академии наук, 1893 (С.1-9).
3. Inscription de l ' Orkhon Recueillies par L’Expedition Finnoise 1890. Et publiees par la Societe Finno-Ougrienne. Helsingfors, Imprimerie de la Societe de Litterature Finnoise, 1892. – I-XLIX.; pp. 1-47, Tab.1-66
4. Лувсанбалдан Х. Өчүүхэн түрэг бичээс // ШУА-н мэдээ. –Улаанбаатар, 1962. -№ 2. - 68 т.; Базылхан Б. Эртний түрэг бичээстэй мутрын тэмдэг // ШУА-н мэдээ. –Улаанбаатар, 1964. - №1. - 74-75 т.; Сэр-Оджав Н. БНМАУ-д түрэг бичгийн дурсгалыг судлаж байгаа нь. Изучение древнетюркской письменности в МНР // Les dessigns pictographiques et les inscriptions sur les rochers et sur les steles en Mongolie. Corpus Scriptorum Mongolorum Instituti Linguae et Litterarum Academiae Scientiarum Reipublicae Populi Mongolici. Tomus 16. Fasciculus 1. Монгол нутаг дахь хадны бичээс, гэрэлт хөшөөний зүйл. Ринчен эмхэтгэв. -Улаанбаатар. 1968. – IX-XIII.
5. Пэрлээ Х. Карта рунических письмен на территорий МНР // Studia Museologica. Tomus I. Fasciculus 2. -Улаанбаатар хот. 1968. - 10-12 хх.
6. Rіntchen B. Les dessigns pictographiques et les inscriptions sur les rochers et sur les steles en Mongolie. Corpus Scriptorum Mongolorum Instituti Linguae et Litterarum Academiae Scientiarum Reipublicae Populi Mongolici. Tomus 16. Fasciculus 1. Монгол нутаг дахь хадны бичээс, гэрэлт хөшөөний зүйл. Ринчен эмхэтгэв. - Улаанбаатар, 1968. -78 х.
7. Убрятова Е.И., Базылхан Б. Эртний тюрк бичээийг судалсан дүнгээс // Шинжлэх ухааны академийн мэдээ. - Улаанбаатар, 1963. - № 4. - 71-74 х.
8. Базылхан Б. Монгол нутаг дахь эртний түрэг бичээсүүдийн бүртгэл. Гар бичмэл. – Улаанбаатар, 1969-1975 он. – 195 х.
9. Шинэхүү М. Гар бичмэл. ШУА-ийн Түүхийн хүрээлэнгийн гар бичмэлийн сан // Баттулга Ц. Монголын руни бичгийн бага дурсгалууд. Тэргүүн дэвтэр. -Улаанбаатар, 2005. - 94-95 хх. – по ссылке Ц. Баттулга, неизвестно сколько страниц в данном труде М.Шинэхүү.
10. Васильев Д.Д. Памятники тюркской рунической письменности Азиатского ареала // Советская тюркология. – Москва, 1976. - №1. – С.71-81 (III. Памятники Монголии. - С. 75-77); Васильев Д.Д. Графический фонд памятников тюркской рунической письменности Азиатского ареала (опыт систематизация). - Москва, 1983. – 160 с. (III. Памятники Монголии. - С. 32-34.)
11. Sertkaya O.F. Költigin’in kitabesinin 1250.yil dönümü dolayisi ile Mogolistan Halk Cumhüriyeti’ndeki Kökturk harfli metinler üzerinde yapilan arheolojik ve filolojik çalişmalara toplu bir bakiş // Türk Kültürü. Cilt XXI/234. –Ankara, 1982.-s.747(17)-756(32); Sertkaya O.F. Költigin’in ölümünün 1250.yil dönümü dolayisi ile Mogolistan Halk Cumhüriyeti’ndeki Kökturk harfli metinler üzerinde yapilan arheolojik ve filolojik çalişmalara toplu bir bakiş // Belleten. Türk Tarih Kurumu. Cilt XLVII, Sayi: 185 (Ocak 1983)-den ayribasim. - Ankara: Türk Tarih Kurumu Basimevi, 1984.-s.67-85; Sertkaya O.F. Göktürk tarihinin meseleleri. Probleme der köktürkischen Geschichte. Some problems of köktürk history. Türk Kültürü Araştirmalari Enstitüsü Yayinlari:131. seri: IV, sayi:A.40. - Ankara: Ankara üniversitesi basimevi, 1995. - 364s. (s.313-334.)
12. Болд Л. БНМАУ-д эртний түрэг бичгийн дурсгалыг судалсан байдал // Шинжлэх ухааны академийн мэдээ.- Улаанбаатар, 1986. - №3. - 65-87 хх.; Болд Л. БНМАУ-ын нутаг дахь хадны бичээс (Түрэг бичгийн дурсгал). - Улаанбаатар, 1990. – 156 х.
13. Базылхан Н. Орхон-түрік бітік жазулары //«Парасат» журналы. - Алматы, 1998. - №4. - 12-13 бб.
14. Монгол нутаг дахь түүх соелын дурсгал. Сэдэвчилсэн лавлах. – Улаанбаатар, 1999. - 286 х. (201-244 х.)
15. Жолдасбеков М., Сарткожа К. Орхон ескерткіштерінің толық атласы. Астана: «Күлтегін», 2003. – 360 б.
16. Баттулга Ц. Алтай нутаг дахи руни бичгийн судалгааны товч тойм // Acta Mongolica. Centre for Mongol studies. National University of Mongolia. Tom. 2 (208). -Улаанбаатар, 2003. - 85-90 х.; Баттулга Ц. Монголын руни бичгийн бага дурсгалууд. Тэргүүн дэвтэр. Corpus Scriptorum. Tomus I. Монгол улсын их сургууль. Монгол хэл соелын сургууль. Түрэг судлалын төв. - Улаанбаатар, 2005. - 213 х., +Хавсралт – 23 х.; Баттулга Ц. Монголын түрэг судлалын тойм (Баян-Өлгий аймгийн жишээн дээр) // Eastern Mongolia and Northern Culture.Institute of Northern Cultures. -Seoul-Ulaanbaatar, 2009. - pp.110-141.
17. Sertkaya O.F. Gök Türk (runik) harfli yazitlarin envanter, alfabe ve bibliografya problemeleri üzerine // Ancient Turkic monuments. Paleography, Textology / Textual Criticism, History of Writing. 9-10 October 2006, Astana, Kazakhstan. – Istanbul, 2006.- ss.1-20.
18. Alyilmaz C. Mogolistanda eski Türk Kültür ve medeniyetine ait bazi eserler ve bulunduklari yerler // Atatürk Universitesi Türkiyat Araştirmalari Enstitüsü Dergisi. 21. –Erzurum, 2003. - s.181-199; Alyilmaz C. (Kök) Türk harfli yazitlarin izinde.-Ankara, 2007. -192 s.(s.160-164).
19. Базылхан Н. Көне түрік бітіктастары мен ескерткіштері (Орхон, Енисей, Талас). Серия «Қазақстан тарихы туралы түркі деректемелері» - 2 том. - Алматы: Дайк-Пресс, 2005. - 252 с. + 144 илл.
20. Садыков Т.С., Искаков К.Т., Сержан Г., Базылхан Н. Историко-культурный фонд казахского яызка по письменным и этнокультурным источникам // Современные информационные технологии и псиьменные наследие: от древних текстов к электронным библиотекам [Текст]: материалы междунар. науч. конф. (Казань, 26-30 августа 2008 г.) / отв.ред В.Д. Соловьев, В.А. Баранова. - Казазнь: Изд-во Казан. гос. ун-та, 2008. - 276 с. (С.245-246).
21. Түрік бітік. Жазба және этноархеологиялық деректемелер тарихи-мәдени ақпараттық көздері. ҚР Мәдениет және ақпарат министрлігі. Тіл комитеті. Абай атындағы Қазақ ұлттық педагогикалық университеті. - 2008. // www.irq.kaznpu.kz , www.til.gov.kz
22. Базылхан Н. Древнетюрксике письменные памятники Казахстана // «Түркология». - № 5-6(37-38). - Түркістан, 2008.- С.117-122.
23. Баттулга Ц., Төрбат Ц., Баярхүү Н., Идэрхангай Т. Тэхтийн голын руни бичээс // Acta Historica Mongolici. Монгол улсын Боловсролын их сургууль. Tomus VII. Fasciculus 1. Улаанбаатар. 2006. – тал. 5-9; Баттулга Ц. Хангидай хадны бичээсийг дахин нягтлах нь // Acta Historica Mongolici. Монгол улсын Боловсролын их сургууль. Tomus VII. Fasciculus 1. Улаанбаатар. 2006. – тал.10-15; Аззаяа А. Тайхар чулууны руни бичээс // Acta Historica Mongolici. Монгол улсын болвсролын их сургууль.Tomus VIII. Fasciculus 1-23. - Улаанбатар. 2007. –тал. 68-75; Гэрэлмаа Н., Баттулга Ц. Рашаан хадны түрэг бичээсийн тухай дахин өгүүлэх нь // Acta Historica Mongolici. Монгол улсын болвсролын их сургууль.Tomus VIII. Fasciculus 1-23. - Улаанбатар. 2007. – тал. 65-67; Баттулга Ц. Бигэрийн эртний бичээсүүд // Хэл зохиол судлал. Linguistics and literature Institute of Language and Literature Mongolian Academy of Science. Tom.1(33). Fasc. 8. - Улаанбаатар. 2008.- тал.71-82; Баярхүү Н. Ямаан усны хавцлын Ханан хаднаас шинээр илрүүлсэн бичээсүүд // Оюуны хэлхээ. Эрдэм шинжилгээний бичиг. Боть II (04). Антоон Мостаэрт Монгол судлылн төв. -Улаанбаатар. 2009.- тал. 40-49.