Tarihi Kayıtlar ile Geçmişten Günümüze Salep Orkideleri

Türkiye’nin sahip olduğu coğrafik konum sayesinde oluşan genel bitki çeşitliliği ve doğal zenginliği, salep orkidesi türlerine de yansımıştır. Nitekim Türkiye orta kuşak salep orkideleri bakımından Avrupa ve Ortadoğu’nun en zengin bölgesidir. Türkiye’nin her köşesinde salep türleri ile karşılaşmak mümkündür. Bu zenginliğe bağlı olarak yüzyıllardır Anadolu topraklarında salep yumruları toplanmış ve kullanılmıştır. Hazırlanan bu eserde geçmişten günümüze salebin kullanım amaçları, toplama kayıtları ve yasal düzenlemelere yer verilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Biyoçeşitlilik, etnobotanik, geleneksel kullanım, salep

Salep Orchids from Past to Present with Historical Recordings

Thanks to its geographical location, the plant diversity and natural wealth of Turkey are reflected in the sahlep orchid species. Indeed, Turkey is the richest region in Europe and the Middle East in terms of the middle climate zone sahlep orchids. It is possible to encounter sahlep orchid species in every corner of Turkey. Due to this wealth, sahlep tubers have been collected and used in Anatolia for centuries. In this work, intented uses, collection records, and legal regulations of sahlep orchids from past to present are included.

Keywords:

Biodiversity, etnobotany, traditional use, sahlep,

PDF

___

Anonim, 2019a. Çevre Kanunu. (www.mevzuat.gov/ MevzuatMetin/1.5.2872.doc.), (Erişim tarihi: 06.03.2019).
Anonim, 2019b. Cezalar. (http://www.resmigazete. gov.tr/eskiler/2018/12/20181231-6-1.pdf.), (Erişim tarihi: 06.03.2019).
Ar, E., 2000. Orkideler ve Türkiye’deki mevcut durum. Derim, 17(3): 136-152.
Attri, L.K., 2016. Therapeutic potential of orchids. World Journal of Pharmacy and Pharmacetical Science, 5(2): 438-446.
Bonte, F., Cakova, V., Lobstein, A., 2013. Medicinal uses of orchids in Europe (16th-18th century). 41st International Congress for the History of Pharmacy in Paris, 10-14 September, Paris, Fransa, pp. 96.
Bulpitt, C.J., 2005. The uses and misuses of orchids in medicine. QJM: An International Journal of Medicine, 98(9): 625-631.
Çalışkan, Ö., 2018. Salep Orkideleri. Erol Ofset, Samsun.
Duran, S., 2015. 1869-1916 Kastamonu ve Bolu Salnamelerinde Ereğli. Post Yayınları, Ankara.
Erzurumlu, G.S., Doran, İ., 2011. Türkiye’de salep orkideleri ve salep kültürü. Harran Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 15(1): 29-34.
Ghorbani, A., Gravendeel, B., Zarre, S., Boer, H., 2014. İllegal wild collection and international trade of Cites listed terretrial orchid tubers in İran. Traffic Bulletin, 26(2): 53-58.
Gümüş, C., 2009. Batı Karadeniz bölgesinde salep elde edilmesinde kullanılan bazı orkide türlerinin çoğaltım yöntemleri üzerine araştırmalar. Doktora tezi, Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Hossain, M.M., 2011. Therapeutic orchids: traditional uses and recent advances-An overview. Fitoterapia, 82(2): 102-140.
Işın, M.P., 2008. Salep, spiced winter drink and cure-all (Salep, Rahat-ı Can Sıhhatü'l-Ebdan Talim-i Nefayis). 1. Uluslararası Tıp Tarihi Kongresi ve 10. Ulusal Tıp Tarihi Kongresi, 20-24 Mayıs, Konya, Türkiye, pp. 613-625.
Jalal, J.S., Kumar, P., Pangtey, Y.P.S., 2008. Ethnomedicinal orchids of Uttarakhand, Western Himalaya. Etnobotanical Leaflets, 12: 1227-1230.
Kasparek, M., Grim, U., 1999. European trade in Turkish salep with special reference to Germany. Economic Botany, 53(4): 396-406.
Kayıkçı, S., Oğur, E., 2012. Hatay ilinde yayılış gösteren bazı orkide türleri üzerine bir inceleme. Anadolu Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü Dergisi, 22(2): 1-12.
Kreutz, C.A.J., 2002. Türkiye’nin orkideleri, salep, dondurma ve katliam. Yeşil Atlas, 5: 98-109.
Kreziou, A., De Boer, H., Gravendeel, B., 2016. Harvesting of salep orchids in north-western Greece continues to threaten natural populations. Oryx, Fauna & Flora International, 50(3): 393-396.
Mahiroğulları, A., 2003. XIX. yüzyılın ortalarından birinci dünya savaşına kadar Sivas’ın sosyo ekonomik yapısı. İstanbul Üniversitesi Sosyoloji Konferansları Dergisi, 27: 49-73.
Pala, İ., 2010. Osmanlı döneminde saray mutfağında kullanılan pişmiş toprak sunum kaplarının form özellikleri. Sanatta yeterlilik tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü, İzmir.
Pant, B., 2013. Medicinal orchids and their uses: Tissue culture a potential alternative for conservation. African Journal of Plant Science, 7(10): 448-467.
Sandal, G., 2009. Doğu Akdeniz bölgesinde yetişen orkideler ve yetişme ortamı nitelikleri ile tehdit faktörlerinin araştırılması. Doktora tezi, Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Adana.
Serbestoğlu, İ., 2013. Canik Sancağında tarımsal kalkınma teşebbüsü (1860-1870). Tarih boyunca Karadeniz ticareti ve Canik. Canik Belediyesi Kültür Yayınları, No: 55-13-01, Samsun.
Singh, D.R., Kishore, R., Kumar, R., Singh, A., 2016. Orchid preparations. Technical Bulletin, National Research Centre for Orchids, (https://www.nrcorchids.nic.in/images/Orchid-Preparations_Tech nical-Bulletin1.pdf), (Erişim tarihi: 01.10.2019).
Singh, S., Singh, A.K., Kumar, S., Kumar, M., Pandey, P.K., Singh, M.C.K., 2012. Medicinal properties and uses of orchids: a concise review. Elixir Applied Botany, 52: 11627-11634.
Somuncu, M., 2004. Cehri üretimi ve ticaretinin 19. yüzyılda Kayseri ekonomisindeki önemi. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 22: 99-125.
Şen, M.A., 2017. Osmanlı mutfağından günümüze gastronomik değerimiz “Salep”. Eurasian Academia of Social Science Journal, Özel Sayı: 260-270.
Tığlı, E.H., 2015. Bucak (Burdur) yöresinde bazı doğal orkide türlerinin yayılış alanları, morfolojik ve fenolojik özellikleri. Yüksek lisans tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Isparta.
Turgay, Ö., Çınar, İ., 2017. Salep: the name of plant, powder, hot beverage, food ingredient. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Mühendislik Bilimleri Dergisi, 20(3): 68-71.
Tuzcu, A., 2007. Seyahatnamelerde Amasya. Amasya Belediyesi Kültür Yayınları, Amasya.
Whigham, D.F., Willems, J.H., 2003. Demographic studies and life-history strategies of temperate terrestrial orchids as a basis for conservation. In: W. Kingsley Dixon, P. Shelagh, R. L. Barrett and Philip Cribb (Eds.), Orchid conservation, 1st edition, Kota Kinabaluk Sabah, Malaysia, pp. 137-158.
Yaman, K., 2013. 1920’den günümüze T.C. Resmi Gazete arşivinde salep ve ticareti ile ilgili yasal düzenlemeler. Tarih Kültür ve Sanat Araştırmaları Dergisi, 2(1): 172-180.
Yılmaz, A., 2016. Ermeni ve Rum Kültür Varlıklarıyla Kayseri. HDV Yayınları, İstanbul.