Mümin TURAN, Orhan DENGİZ, İnci DEMİRAĞ TURAN

Samsun İlinin Newhall Modeline Göre Toprak Sıcaklık ve Nem Rejimlerinin Belirlenmesi

Bu çalışmanın amacı, farklı coğrafik ve ekolojik özelliklere sahip Samsun ilinde dağılım gösteren toprakların Newhall simülasyon modeli yardımıyla toprak sıcaklık ve nem rejimlerinin belirlenmesidir. Çalışmada uzun yıllar ortalama yağış ve sıcaklık verilerine sahip 6 istasyon (Atakum, Bafra, Çarşamba, Lâdik, Havza ve Vezirköprü) verisi hesaba katılmıştır. Ayrıca ilin iklim sınıflamasını belirlemek amacıyla Erinç ve Thornthwaite iklim sınıflaması kullanılmıştır. Erinç iklim sınıflamasına göre Samsun ilinin doğu kısımları nemli sınıfı içerisinde yer alırken, orta ve batı kesimler yarı nemli sınıfa girmektedir. Thornthwaite iklim sınıflaması dikkate alındığında ise yine doğu kesimler nemli, orta sahil kesimler nemli ve yarı nemli, Bafra ilçesinin yüksek kesimleri ile Vezirköprü yarı kurak az nemli iken, iç kısımlarda yer alan Havza ve Kavak ilçelerinin bir kısmı yarı kurak olarak sınıflandırılmıştır. Newhall modeline göre Samsun ilinin sıcaklık rejimi tüm istasyonlar Mesic olarak sınıflandırılırken; nem rejimi bakımından ise Lâdik, Havza ve Vezirköprü Typic Xeric, Atakum ve Bafra ilçeleri Wet Tempustic, Çarşamba ise Dry Tempudic olarak sınıflandırılmıştır. Ayrıca, Newhall modeli ile elde edilen toprak sıcaklık ve nem dağılım grafikleri sayesinde toprak su yönetim ve kuraklık çalışmalarına önemli altlık verileri oluşturacağı da önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler:

Toprak nem ve sıcaklık rejimi, Newhall simülasyon modeli, Samsun

Determination of Soil Moisture and Temperature Regimes for Samsun Province According to Newhall Model

The aim of this research was to determine soil moisture and temperature regimes for soils in Samsun province, which has various geographical and ecological properties, using Newhall simulation model. Data from six stations (Atakum, Bafra, Çarşamba, Ladik, Havza, and Vezirköprü) with average rainfall and temperature records for many years participated in the study. Also, Erinç, and Thorwhite climate classification systems were used in order to determine climate classification of the province. According to Erinç climate classification, the eastern parts of Samsun are located in the humid class while the middle and western sections are in semi-humid class. When the Thornthwaite climate classification is taken into account, the eastern sections are found humid and the middle coast sections are fund humid and semi-humid. The high sections of the Bafra district and the Vezirköprü are semi-arid and less humid, while some of the Havza and Kavak districts in the inner part are classified as semi-arid. According to Newhall model, soil temperature regime of all Samsun’ area was classified as Mesic. In terms of humidity regime, Ladik, Basin, and Vezirköprü are classified as Typic Xeric, Atakum and Bafra districts as Wet Tempustic and Çarşamba as Dry Tempudic. It is also suggested that the soil temperature and moisture distribution plots obtained with the Newhall model will provide important support for soil water management and drought studies.

Keywords:

Soil temperature and moisture regimes, Newhall simulation model, Samsun province,

PDF

___

Anonim, 1980. Tarım Arazilerinde Erozyon ve Toprak Koruma. Köy İşleri ve Kooperatifler Bakanlığı, Toprak Su Genel Müdürlüğü, Yayın No: 43, Tokat.
Anonymous, 1999. Soil Survey Staff. A Basic of Soil Classification for Making and Interpreting Soil Survey. U.S.D.A Handbook No: 436, Washington D.C.
Akalan, İ., 1969. Türkiye’nin Bazı Tipik Büyük Toprak Gruplarının Kil ve Mil Mineralojisi Üzerinde Bir Araştırma. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları, Ankara Üniversitesi Basımevi, Ankara.
Brady, N.C., Weil, R.R., 2000. Elements of the Nature and Properties of Soils. Prentice hall Upper Saddle River, NJ, USA.
Buol, S.W., Hole, F.D., McCracken, R.J., 1973. Soil Genesis and Classification. The Iowa State University Press, pp. 360.
Dengiz, O., Sarıoğlu, F.E., 2011. Samsun ilinin potansiyel tarım alanlarının genel dağılımları ve toprak etüd ve haritalama çalışmalarının önemi. Anadolu Tarım Bilimleri Dergisi, 26(3): 241-253.
Dengiz, O., Ekberli, İ., 2017. Bazı vertisol alt grup topraklarının fizikokimyasal ve ısısal özelliklerinin incelenmesi. Akademik Ziraat Dergisi, 6(1): 45-52.
Dinç, U., Kapur, S., Özbek, H., Şenol, S., 1987. Toprak Genesisi ve Sınıflandırması. Çukurova Üniversitesi Basımevi, Çukurova Üniversitesi Yayınları Ders Kitabı, No 7.1.3.
Ekberli, İ., Dengiz, O., 2016. Bazı inceptisol ve entisol alt grup topraklarının fiziko-kimyasal özellikleriyle ısısal yayınım katsayısı arasındaki regresyon ilişkilerin belirlenmesi. Toprak Su Dergisi, 5(2): 1- 10.
Ekberli, İ., Gülser, C., 2014. Estimation of soil temperature by heat conductivity equation. Başkurt Devler Ziraat Üniversitesi Bülteni, 2(3): 12-15.
Ekberli, İ., Gülser, C., Özdemir, N., 2015. Toprakta ısı iletkenliğine etki yapan ısısal parametrelerin teorik incelemesi. Anadolu Tarım Bilimleri Dergisi, 30(3): 300-306.
Ekberli, İ., Sarılar, Y., 2015. Toprak sıcaklığı ve ısısal yayınımın belirlenmesi. Anadolu Tarım Bilimleri Dergisi, 30(1): 74-85.
Erinç, S., 1965. Yağış Muessiriyeti Üzerine Bir Deneme ve Yeni Bir İndis. İstanbul Üniversitesi, Coğrafya Enstitüsü.
Erşahin, S., 2001. Toprak Amenajmanı. Gaziosmanpaşa Üniversitesi, Ziraat Fakültesi Ders Notları Serisi, Tokat.
Joffe, J.S., 1949. Pedology. New Brunswick.
Gao, Z., Bian, L., Hu, Y., Wan, L., Fan, J., 2007. Determination of soil temperature in an arid region. Journal of Arid Environments, 71(2): 57-168.
Newhall, F., Berdanier, C.R., 1996. Calculation of Soil Moisture Regimes from the Climatic Record. Soil Survey Investigations Report No. 46, National Soil Survey Center, Natural Resources Conservation Service, Lincoln, NE.
Özgener, Ö., Özgener, L., Tester, J.W., 2013. A practical approach to predict soil temperature variations for geothermal (ground) heat exchangers applications. International Journal of Heat and Mass Transfer, 62: 473-480.
Simonson, R.W., 1959. Outline of a generalized theory of soil genesis. Soil Science Society of America Journal, 23: 52-156.
Tanju, Ö., 1996. Toprak Genesisi ve Sınıflandırma. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi, Yayın No: 1472, Ders Kitabı No: 437, Ankara.
Thornthwaite, C.W., 1948. An approach towards a rational classification of climate. Geographical Review, 38(1): 55-94.
Trombotto, D., Borzotta, E., 2009. Indicators of present global warming through changes in active layer- thickness, estimation of thermal diffusivity and geomorphological observations in the Morenas Coloradas rock glacier, Central Andes of Mendoza, Argentina. Cold Regions Science and Technology, 55: 321-330.
Van Wambeke, A.R., 2000. The Newhall Simulation Model for Estimating Soil Moisture & Temperature Regimes. Department of Crop and Soil Sciences, U.S. Departmanet of Agriculture, Ithaca, N.Y. Washington, DC.
Van Wambeke, A., Hastings, P., Tolomeo, M., 1986. Newhall Simulation Model: A BASIC Program for The IBM PC. Department of Agronomy, Cornell University. Diskette and Booklet. Ithaca, NY. Washington, DC.
Van Wambeke, A., Hastings, P., Tolomeo, M., 1992. Newhall Simulation Model-A BASIC Program for the IBM PC (DOS 2.0orlater). Cornell University, Department of Agronomy, Ithaca, NY. Washington, DC.