İNANÇ OLGUSUNUN VE TARİHİ OLAYLARIN TÜRK HALKINDA OLUŞTURDUĞU İSLAM DÜNYASI ALGISI

Özet: Bu çalışmada Türk toplumunda on asrı aşan bir tarihi olan İslam algısının tarihsel analizi yapılmaya çalışılmıştır. Türkler X. asırdan itibaren kitleler halinde İslam dinini kabul etmiş, bu dinin temel kurallarını içselleştirerek İslam inanç sistemini Türk kimliği ile bütünleştirmişlerdir. Araştırma kapsamında, bu sentezi meydana getiren Müslüman Türklerin tarihsel süreçte, İslam Dünyasındaki yeri ve faaliyetleri Abbasi Devleti, Büyük Selçuklu Devleti, Haçlı Seferleri ve Moğol saldırıları ve bu saldırıların İslam Medeniyetine verdiği zarar, bu zararın telafisi için Osmanlı Devleti’nin siyasi ve kültürel faaliyetleri ekseninde ele alınmıştır. XI. asırdan itibaren İslam Dünyasını kendi dünyası olarak gören Türklerin Osmanlı Devleti döneminde halifeliği de kendi uhdesine alması, Türklerin İslam dünyası algısında yeni bir dönemin başlangıcı olmuştur. Bu başlangıçtan sonra Osmanlı Devleti, asırlarca İslam âleminin liderliğini yapmıştır. 19. asrın son döneminde siyasi ve idari anlamda büyük problemler yaşayan Osmanlı Devleti’ni, eski günlerine döndürme çabalarından biri de İslamcılık fikri etrafında şekillenmişti. İslam’ın özünde zaten var olan birlik ve kardeşlik anlayışını Osmanlı padişahının temsil ettiği Hilafet Kurumu etrafında sistematize ederek güç birlikteliği oluşturmak isteyen Osmanlı aydınları, İslam dininin bütünleştirici gücünün Osmanlı Devleti’ni yaşatacağını savunmuşlardır. İslamcılık ve hatta diğer fikir akımlarının da bir arada tutamadığı Osmanlı Devleti’nin tarih sahnesinden çekilmesinden sonra kurulan Türkiye Cumhuriyeti’nin laik esaslar üzerine bina edilmesi, İslam dininin temel kurallarının devlet yönetimindeki etkisini sona erdirmiştir. Türkiye Cumhuriyeti tarihinin ilk yıllarında, yeni bir insan portresi ve millet oluşturma düşüncesi ekseninde Türk halkının İslam Dünyası algısında köklü değişikliklere gitmeye yönelik faaliyetler yer almasına rağmen, demokrasi bilincinin gelişmesi ve Türkiye’de çok partili hayatın yaşanmaya başlanması ile Türk halkının İslam algısında tarihsel köklerle bütünleşmeye dönük bir normalleşme gözlemlenmiştir.

Anahtar Kelimeler:

İslam Dünyası, İslam Algısı, Türkler, Hilafet, Osmanlı Devleti, Türkiye Cumhuriyeti

THE TURKISH PEOPLE’S PERCEPTIONS OF THE ISLAMIC WORLD WHICH ARE SHAPED BY THEIR BELIEFS AND HISTORICAL EVENTS

Abstract: This study attempts to analyse the perceptions of Islam in the Turkish society which has a background of more than ten centuries. Turks accepted Islam in masses starting from the tenth century and integrated the Islamic belief system with the Turkish identity by internalizing the fundamental principles of Islam. Within the scope of the study are the place and role of Muslim Turks who realized this synthesis in the Islamic world, the Abbasid State, the Great Seljuk State, the Crusades, the Mongol raids and their damage on the Islamic civilisation as well as the political and cultural activities the Ottoman State undertook to compensate for this damage. The assumption of the caliphate during the Ottoman period by the Turks, who viewed the Islamic world as their own starting from the tenth century marks the beginning of a new era as regards the Turkish perceptions of the Islamic world. The Ottoman State kept the leadership of the Islamic world for centuries thereafter. One of the attempts to revive The Ottoman State, suffering from political and administrative problems towards the end of the 19th century, was formed around the idea of Islamism. The Ottoman intellectuals who wished to create a synergy by making use of the idea of unity and fraternity that already exist in the essence of Islam under the leadership of the Caliphate represented by the Ottoman sultan believed that the unifying power of Islam would revive the Ottoman State. The establishment of the Republic of Turkey on secular principles after the failure of Islamism and other movements to keep the Ottoman State together has put an end to the influence of the basic principles of Islam on the government. Although there were practices aiming to make radical modifications in the Turkish perceptions of the Islamic world within the framework of a plan to create a new citizen type and a new nation in the first years of the republican period, the maturation of democracy and the adoption of a multi- party system have led to a normalisation in the Turkish people’s perceptions of Islam more in line with its historical roots

Keywords:

İslamıc World, İslamıc Whıch, Turks, Hilafet, Ottoman State, Repuplic of Turkey,

PDF

___

AHMAD, F. (2007). Bir Kimlik Peşinde Türkiye, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları: İstanbul.
ASRAR, N. A. (1972). Kanuni Sultan Süleyman ve İslam Alemi, Hilal Matbaacılık: İstanbul.
BİCE, H. (1991). Kafkasya’dan Anadolu’ya Göçler, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları: Ankara.
BUZPINAR, S. T. (2004). Osmanlı Hilafeti Meselesi: Bir Literatür Değerlendirmesi, Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, C. 2, (sayı: I), s. 113‐131.
ÇAKMAK, M. A. (2007). Türk Sultanları ile Abbasi Halifelerinin İktidar Mücadeleleri, Gazi Üniversitesi Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, (sayı: 44), s. 37‐53.
İNALCIK, H. (1964‐1965). Türk İdari Tarihi Ders Notları, Ankara.
‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐, (1948). Osmanlı‐Rus Rekabetinin Menşei ve Don‐Volga Kanalı Teşebbüsü (1569). Belleten, C. XII, (sayı: 46), 47‐106.
KARPAT, K. (2010). İslam’ın Siyasallaşması, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları: İstanbul.
‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐, (2012). Kısa Türkiye Tarihi, Timaş Yayını: İstanbul.
KOCA, F. (2002). Külliyât: Dinî ve İctimaî Makaleler, Ankara Okulu Yayınları: Ankara.
KURAN, E. (1994). Türkiye’nin Batılılaşması ve Milli Meseleler, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları: Ankara.
KURAT AKDES, N. (1966). Türkiye ve İdil Boyu, Ankara Üniversitesi Basımevi: Ankara.
LEWİS, B. (1998). Modern Türkiye’nin Doğuşu, Türk Tarih Kurumu Basımevi: Ankara.
MARDİN, Ş. (2001). Din ve İdeoloji, İletişim Yayınları: İstanbul.
‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐‐, (2010). Türkiye’de Din ve Siyaset, İletişim Yayınları: İstanbul.
ÖZCAN, A. (1992). Pan‐İslamizm; Osmanlı Devleti, Hindistan Müslümanları ve İngiltere, TDV İslam Araştırmaları Merkezi: İstanbul.
SÜMER, F. (1992). Yavuz Sultan Selim Halifeliği Devraldı mı?, Belleten, C. LVI, (sayı: 217), s. 675‐701.
TUNAYA, T. Z. (1962). İslamcılık Cereyanı, Baha Matbaası: İstanbul.
TÜRKÖNE, M. (2003). Siyasi İdeoloji Olarak İslamcılığın Doğuşu, Lotus Yayınevi: Ankara.
UZUNÇARŞILI, İ. H. (1979). Bayezid II, İstanbul, C. 2, Milli Eğitim Basımevi, s. 392‐398.
YATAK, S. (1995). Fahreddin Paşa (1868‐1948), İstanbul, İslam Ansiklopedisi, C.12, Türkiye Diyanet Vakfı Yayını, s. 87‐90.
YAVUZ, H. (1991). Osmanlı Devleti ve İslamiyet, İz Yayıncılık: İstanbul.