Orta Doğu’da Modern Devletin İnşası: Irak ve Suriye Örnekleri Üzerinden Bir Değerlendirme

Soğuk Savaş’ın ardından belirsizliğe savrulan Orta Doğu rejimleri, Amerika Birleşik Devletleri (ABD) önderliğindeki uluslararası koalisyonun 2003’te Irak’a yaptığı müdahaleyle çözülme sürecine girmiş, 2011 isyanlarıyla toplumsal dönüşüme ve taleplere cevap verememiş ve devletler çözünmeye hatta Suriye’de olduğu gibi iflas etmeye başlamıştır. Bu süreci anlamlandırmaya yardımcı olacak pek çok unsuru Orta Doğu’da modern devletin temellerinin atıldığı, ulus-devlet inşasının somutlaştığı manda yönetimleri döneminde bulmak mümkün. Bu çalışmanın amacı, Orta Doğu’da günümüzde yaşanan etnik ve/veya dinsel çatışmaya ya da merkezi otoritenin reddine bağlı olarak yaşanan siyasi istikrarsızlığın ana kaynağının bölgedeki devlet inşası süreciyle ilgili olduğunu ortaya koymaktır. Çalışma, modern devletin tanımını ve modern devlete ilişkin kuramsal tartışmaları hatırlatarak, Orta Doğu’da modern devletin kuruluş aşamalarındaki unsurları, devlet inşasının sorunlu yapı ve sürecinin günümüze çokça yansıdığı Irak ve Suriye örnekleri üzerinden incelemektedir.

Anahtar Kelimeler:

Devlet inşası, modern devlet, manda rejimi, Irak, Suriye

PDF

___

Anderson, Lisa. “The State in the Middle East and North Africa”, Comparative Politics Vol. 20, No. 1, (October 1987): 1-18.
Ayubi, Nazih Over-stating the Arab State: Politics and Society in the Middle East, London: I.B. Tauris, 1995.
Badie, Bertrand et Birnbaum, Pierre. Sociologie de l’Etat. Paris: Domont, Hachette-Pluriel, 2009.
Badie, Bertrand et Smouts, Marie-Claude. Le Retournement du monde : Sociologie de la scène international. Paris: Presse des Sciences Politiques & Dalloz, 1995.
Balanche, Fabrice, “Clientélisme, communautarisme, fragmentation territoriale en Syrie”, A contrario, No. 11, (2009) : 122-150.
Barnett, Michael N. “Sovereignty, “Nationalism, and Regional Order in the Arab State System”, International Organization Vol. 49, No. 3 (Summer 1995): 479-510.
Bozarslan, Hamit. “Etats, communautés et marges dissidentes en Irak”, Critique internationale Vol. 1, No. 34, (2007): 17-27.
Corm, Georges. Histoire du Moyen-Orient. De l’Antiquité a nos jours, Paris: La Découverte, 2007.
Dawood, Hosham. “Etatiser la tribu et tribaliser l’Etat”, Esprit, No. 2, (2002): 21-40.
Dodge, Toby. “International Obligation, Domestic Pressure and Colonial Nationalism: The Birth of the Iraqi State Under The Mandate System”, in The British and French Mandates in Comparative Perspectives, Eds. Nadine Méouchy, Peter Sluglett, 143-164, Leiden: Brill, 2004.
Dodge, Toby. “Iraq : The contradictions of exogenous State-Building in historical perspective”, Third World Quarterly Vol. 27, No.1 (2006): 187-200.
Fieldhouse, David K. Western Imperialism in the Middle East 1914-58. Oxford: Oxford University Press, 2006.
Fromkin, David. A Peace to End All Peace The Fall of the Ottoman Empire and the Creation of the Modern Middle East. New York: Henry Holt and Company, 1989.
Halliday, Fred. The Middle East in International Relations. Cambridge: Cambridge University Press, 2005.
Hourani, Albert Arap Halkları Tarihi, İstanbul: İletişim Yayınları, 2003.
Kamrava, Mehran. The Modern Middle East. A Political History since the First World War, Berkeley, Los Angeles: University of California Press, 2005.
Keohane, Robert and Nye, Joseph. Transnational Relations and World Politics. Cambridge: Harvard University Press, 1972.
Khoury, Gérard D. Une tutelle coloniale, le mandat français en Syrie et au Liban : écrits politiques de Robert de Caix, Paris: Belin, 2006.
Khoury, Philip S., Syria and the French Mandate. The Politics of Arap Nationalism 1920-1945, London: I.B.Tauris, 1987.
Laurens, Henry. Le Mandat Français sur la Syrie et le Liban, in France, Syrie et Liban 1918-1946. Les ambiguités et les dynamiques de la relation mandataire, ed. Nadine Méouchy, Damas: Presses de l’IFPO, 2002.
Lesch, David W., “Militaires et politique étrangère en Syrie (1946-1970) De l’indépendance à la dictature”, Vingtième Siècle, No. 124, (2014): 73-86.
Longrigg, Stephen Hemsley. Syria and Lebanon Under French Mandate, Beyrut: Oxford University Press, 1972.
Luizard, Jean- Pierre. “La communauté chiite, première victime de l’implosion de la société irakienne”, Hérodote Vol. 1, No. 124 (2007): 118-154.
Majid, Majid A. L’Emergence d’un Etat à l’ombre d’un Empire: Irak/Grande-Bretagne. Paris: Publication de la Sorbonne, 1996.
Migdal, Joel. Strong Societies and Weak States: State-Society Relations and State Capabilities in the Third World. Princeton: Princeton University Press, 1988.
Mizrahi, Jean-David. La France et sa politique de mandat en Syrie et au Liban (1920-1939), in France, Syrie et Liban 1918-1946. Les ambiguités et les dynamiques de la relation mandataire, ed. Nadine Méouchy, Damas: Presses de l’IFPO, 2002.
Muslih, Muhammad, “The Rise of Local Nationalism, The Origins of Arab Nationalism”, Rashid Kalidi, Lisa Anderson, Muhammad Muslih, Reeva S. Simon Eds., New York: Columbia University Press, 1991.
Okur, Mehmet Akif, “Emperyalizmin Ortadoğu Tecrübesinden Bir Kesit: Suriye’de Fransız Mandası”, Bilig, no.48, (2009): 137-156.
Oran, Baskın, Türk Dış Politikası Cilt I, İstanbul: İletişim Yayınları, 2008.
Picard, Elisabeth, La politique dans le monde arabe, Paris: Armand Colin, 2006.
Pierson, Christopher. The Modern State. London, New York: Routledge, 1996.
Polk, William R. Understanding Iraq, A Whistlestop Tour from ancient Babylon to Occupied Badghdad. London: I.B. Tauris, 2006.
Risse-Kappen, Thomas (ed.). Bringing Transnational Relations Back In: Non-State Actors, Domestic Structures and International Institutions. Cambridge: Cambridge University Press, 1995.
Russel, Malcolm B. The First Modern Arab State Syria under Faysal, 1918-1920, Minneapolis: Bibliotheca Islamica, 1985.
Saint-Prot, Charles. L’Histoire de l’Irak: De Sumer à Saddam Hussein. Paris: Ellipses, 1996.
Sedel-Lemonnier, Catherine, Le Proche et le Moyen-Orient, foyer de conflits. De 1890 à nos jours, Paris: Ellipses, 2012.
Sluglett, Peter. Britain in Iraq: Contriving King and Country. London: I. B. Tauris, 2007.
Smith, Anthony D. “State-Making and Nation-Building" in, The State Critical Concepts Vol.II, Ed. John A. Hall, 59-90, London: Routledge, 1994.
Stivers, William. Supremacy and Oil : Iraq, Turkey, and the Anglo-American World Order 1918-1930. London: Cornell University Press, 1982.
Strange, Susan. The Retreat of the State: The Diffusion of Power in the World Economy. Cambridge: Cambridge University Press, 1996.
Talentino, Andrea Kathryn. “The Two Faces of Nation-Building: Developing Function and Identity”, Cambridge Review of International Affairs, Vol. 17, No. 3, (October 2004): 557-575.
Thobie, Jacques. “L’emprunt ottoman 4% 1901-1905 : le triptyque finance-industrie-diplomatie” Relations Internationales, No. 1, (1974): 71-85.
Tilly, Charles. “War Making and State Making as Organized Crime”, in, Bringing the State Back In, Eds. P.B. Evans, D. Rueschmeyer, T. Skocpol, 169-191, Cambridge: Cambridge University Press, 1985.
Tilly, Charles. “Western State Making and Theories of Political Transformation”, in The Formation of National States in Western Europe, Ed. Charles Tilly, 601-638, Princeton: Princeton University Press, 1975.
Tilly, Charles. Coercion, Capital, and European States, AD 990-1992. Cambridge MA: Blackwell, 1992.
Weber, Max. Sosyoloji Yazıları, Çeviren Taha Parla. İstanbul: İletişim Yayınları, 2006.
Willard-Ireland, Philip. Iraq: A Study in Political Development. London: Routledge, 2005.
Williams, Ann. Britain and France in the Middle East and North Africa, 1914–1967, New York: Macmillan, 1968.
Yerasimos, Stefanos. Milliyetler ve Sınırlar Balkanlar, Kafkasya ve Orta-Doğu, İstanbul: İletişim Yayınları, 2002.
Zeine N. Zeine, The Struggle for Arab Independence. Western Diplomacy and the Rise and Fall of Faisal’s Kingdom in Syria, New York: Caravan Books, 1977.