Hasan TUNCER

Hitit metinlerinde orman

Tarihin en eski devirlerinden beri, her toplum için, verimli topraklar önemli bir yere sahipti. Bu durum, Hititler için de geçerli idi. Ağaçlandırılmış alanlar ve bu alanlarda bulunan ağaç çeşitleri Hititçe metinler aracılığıyla kaydedilmiştir. Bu makalenin amacı, Hititlerde orman konusunu Hitit metinleri üzerinden inceleyip değerlendirmektir. Ayrıca orman kelimesini ifade eden ve çivi yazılı belgelerde geçen sözcükler incelenmiş ve metinlerde nasıl kullanıldıkları ifade edilmiştir. Hititlerde, çeşitli ağaçların bulunduğu ormanlık alanlara sadece maddi getirilerin olduğu bir yer olarak bakılmamış, buralar kutsal bir mekân olarak da kabul edilmiştir. Öyle ki, Hititler ormanlık alanlarda birçok ayin gerçekleştirmiştir. Yine metinlerden ormanlık alanlarda görevlilerin, yıkanma evlerinin ve ayin esnasında kutsanan bazı yapıların olduğu bilgisi öğrenilmektedir. Tanrıların gazap ve kötülüklerinin ormanlık alanlara uğramaması konusunda da bazı telkinlerde bulunulmuştur. Çeşitli şehirlerin ormanları olabileceği gibi, kimi zaman ormanlık alanlardan bir yer belirlenirken söz edilmiş, kimi zaman da ormanların şehrin önemli bir yerinde konumlanmış olduğu ifade edilmiştir. Hititler açısından kutsal bir mekân olarak önem verilen ormanlar, birçok farklı metin türünde, çivi yazılı belgelere kaydedilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Orman, Hitit, Çiviyazısı, Ağaç, Kutsallık

Forest in Hittite texts

Since the earliest times of history, fertile lands have had an important place for every society. This was also the case for the Hittites. Forested areas and the types of trees found in these areas are recorded in Hittite texts. The aim of this article is to analyses and evaluate the issue of forest in the Hittites through Hittite texts. In addition, the words that express the word forest and appear in the cuneiform documents were examined and how they were used in the texts was expressed. In the Hittites, forested areas with various trees were not only considered as a place of material benefits, but also as a sacred place. So much so that the Hittites performed many rituals in forested areas. It is also learnt from the texts that there were officials, bathing houses and some structures consecrated during the rituals in the forested areas. Some suggestions were also made to prevent the wrath and evil of the gods from visiting the forested areas. As various cities may have forests, sometimes forested areas were mentioned in the designation of a place, and sometimes it was stated that forests were located in an important part of the city. Forests, which were considered as a sacred place by the Hittites, were recorded in cuneiform documents in many different types of texts.

Keywords:

Forest, Hittite, Cuneiform, Tree, Sacredness,

PDF

___

Ardzinba, V., 2010. Eskiçağ Anadolu Ayinleri ve Mitleri. (Çeviri: Uravelli, O.), Kafdav Yayınları, Ankara.
Arıkan, Y., 2002. Hitit metinlerinde geçen MUNUSzintuhi ve LÚzinhuri- görevlileri. Archivum Anatolicum, 5: 11-51.
Bahar, H., Turgut, M., Küçük, B., 2018. Hititlerde yerleşim yeri-kutsal dağ ilişkisi üzerine bir mesafe önerisi. SEFAD, 39: 403-424.
Cammarosano, M., 2018. Hittite Local Cults. SBL Press, Atlanta.
Carruba, O. 1977. Beiträge zur mittelhethitischen geschichte I: die Tuthalijas und die Arnuwandas. Studi Micenei ed Egeo-Anatolici (SMEA), 18: 137-174.
CHD, 1989. The Hittite Dictionary. Vol. L-N, (Ed: Güterbock, H. G., Hoffner, H. A.), The Oriental Institute of the University of Chicago, Chicago.
CHD, 1997. The Hittite Dictionary. Vol. P, (Ed: Güterbock, H. G., Hoffner, H. A.), The Oriental Institute of the University of Chicago, Chicago.
CHD, 2005. The Hittite Dictionary. Vol. Š/2, (Ed: Güterbock, H. G., Hoffner, H. A., van den Hout), The Oriental Institute of the University of Chicago, Chicago.
CHD, 2013. The Hittite Dictionary. Vol. Š/3, (Ed: Güterbock, H. G., Hoffner, H. A., van den Hout, T. P. J., Beal, R. H.), The Oriental Institute of the University of Chicago, Chicago.
CHD, 2019. The Hittite Dictionary. Vol. Š, (ed. Güterbock, H. G., Hoffner, H. A., van den Hout, T. P. J., Goedegebuure, P. M.), The Oriental Institute of the University of Chicago, Chicago.
Elicker, J., 2016. KUB 10.91 (CTH 669). Anatolica et indogermanica. In: Studia linguistica in honorem Johannis Tischler septuagenarii dedicata (Ed: Marquardt, H., Reichmuth, S., Trabazo, J. V. G.) Innsbrucker Beiträge zur Sprachwissenschaft, Innsbruck, pp. 63-73.
Ertem, H., 1987. Boğazköy Metinlerine Göre Hititler Devri Anadolu’sunun Florası. TTK Basımevi, Ankara.
Görke, S., 2011. hethiter.net/: CTH 414.1 (Portal Mainz), Erişim: 07.07.2023.
Groddek, D., 1999. CTH 331: Mythos vom verschwundenen wettergott oder aitiologie der zerstörung lihzinas?. Zeitschrift für Assyriologie und Vorderasiatische Archäologie, 89(1): 36-49.
Hoffner, H.A., 1997. On Safari in Hittite Anatolia. In: Studies in Honor of Jaan Puhvel, Part 1, (Ed. Disterheft, D., Huld, M., Greppin, J. A. C.), Ancient Languages and Phılology, Washington, pp. 5-21.
Hoffner, H.A., 1998. Hittite Myths. Society of Biblical Literature, Atlanta.
Klinger, J., 1996. Der kult von Matilla ım ahmen der beiden grossen hethitischen reisefeste. SMEA, 37: 67-78
Kloekhorst, A., 2007. Etymological Dictionary of the Hittite Inherited Lexicon. vol. 5, Brill, Leiden.
Kryszen, A., 2016. A Historical Geography of the Hittite Heartland. AOAT 437, Ugarit-Verlag, Münster.
Laroche, E., 1948. Etudes de vocabulaire. Revue Hittite et Asianique, 9: 10-25.
Lebrun, R., 1977. Textes religieux Hittites de la fin de I’empire. In: Hethitica 2, (Ed: Jucquois, G., Lebrun, R.), Peeters, Louvain, pp. 93-153.
Lombardi, A., 1999. Una festa per Huwaššanna celebrata da una regina Ittita. Studi Micenei ed Egeo-Anatolici (SMEA), 41: 219-244.
McMahon, G., 1991. The Hittite State Cult of the Tutelary Deities. Assyriological Studies 25, Chicago.
Miller, J.L., 2013. Royal Hittite Instructions and Related Administrative Texts. Society of Biblical Literature 31, Atlanta.
Oettinger, N. 2002. Hethitisch warhuizna- ‘Wald, Heiliger Hain’ und tiyessar ‘Baumpflanzung (mit einer Bemerkung zu dt. Wald, engl. Wold). In: Silva Anatolica: Anatolian Studies Presented to Majiec Popko on the Occasion of His 65th Birthday, (Ed. Taracha, P.), Agade, Warsaw, pp. 253-260.
Popko, M., 1986. Die kleinasiatischen Stadtnamen Kulila and Matila. Altorientalische Forschungen, 13: 176-179.
Rieken, E., 2009a. hethiter.net/: CTH 324.7 (Portal Mainz), Erişim: 07.07.2023.
Rieken, E., 2009b. hethiter.net/: CTH 325 (Portal Mainz), Erişim: 07.07.2023.
Rieken, E., 2016a. hethiter.net/CTH 377 (Portal Mainz), Erişim: 07.07.2023.
Rieken, E., 2016b. hethiter.net/: CTH 376.1, (Portal Mainz), Erişim: 07.07.2023.
Rüster, C., Wilhelm, G., 2012. Landschenkungsurkunden Hethitischer Könige. StBoTB 4, Harrassowitz, Wiesbaden.
Singer, I., 2002. Hittite Prayers. Society of Biblical Literature, Leiden.
Sir Gavaz, Ö., 2016. Hititçe Metinlerde Geçen Tauriša Kenti ve Ormanı. In: ANTAHŠUMSAR “Çiğdem” Eski Anadolu Araştırmalarına ve Hititlere Adanmış Bir Hayat: Ahmet Ünal Armağanı, (Ed: Erkut, S., Sir Gavaz, Ö.), Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul, s: 469-480. Tischler, J., 2001. Hethitisches Handwörterbuch. Institut für Sprachen und Literaturen der Universität Innsbruck, Innsbruck.
Trabazo, J.V.G., 2002. Textos Religiosos Hititas. BCBO 6, Editorial Trotta, Madrid.
Tuncer, H., 2022. Hitit metinlerinde geçen GIŠTÚG üzerine bazı değerlendirmeler. Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi SBE Dergisi, 12(3): 1690-1700.
Ünal, A., 2016. Hititçe-Türkçe Türkçe-Hititçe Büyük Sözlük Hattice, Hurrice, Hiyeroglif Luvicesi, Çivi Yazısı Luvicesi ve Palaca Sözcük Listeleriyle Birlikte. Bilgin Kültür Sanat Yayınları, Ankara.
Yiğit, T., Tuncer, H., 2023. Hititçe çivi yazılı metinlerde değirmen (É NA4ARA5) ve öğütme taşı (NA4ARA5). Archivum Anatolicum, 17/1: 231-245.