Feromon tuzakları, dal kafesleri ve bazı iklim değerleri yardımıyla Çankırı orman fidanlığında kavak yalancıarısı (Paranthrene tabaniformis (Rott.) (Lepidoptera : Sesiidae)' nın uçuş periyodunun belirlenmesi

Feromon tuzakları, dal kafesleri ve bazı iklim değerleri yardımıyla Çankırı Orman Fidanlığında Kavak yalancıarısı [Paranthrene tabaniformis (Rott.)]'nın uçuş periyodunun belirlenmesi amacıyla ele alınan bu çalışma, Çankırı'da 2000- 2001 yılında yürütülmüştür. P.tabaniformis’in türe özgü eşeysel çekici feromonu [(3 E, 13 Z)-3, 13-octadecadien-1-ol)] ile Funnel tipi tuzaklar (F) kullanılmış ve 30 tuzak/ha olmak üzere 4 adet kavak fidanlığına feromon tuzaklar asılmıştır. Ayrıca, P.tabaniformis’le bulaşık 14 adet kavak fidanına dal kafesleri yerleştirilmiştir. Çalışmalara, zararlı ergini çıkmadan önce başlanılmış, üçer gün aralıklarla ve kelebek yakalandığı sürece devam edilmiştir. Feromon tuzaklar ve dal kafeslerdeki kelebek yakalanmaları ile etkili sıcaklık toplamı ve günlük ortalama sıcaklık arasında ilişkisi araştırılmıştır. Feromon tuzakları ve dal kafeslerde P.tabaniformis’in yakalanma durumu ile iklim verileri birlikte değerlendirildiğinde hava sıcaklığının ort. 16,5 oC’ye; gelişme eşiği (10 oC ) üzerindeki sıcaklık toplamının 160 gün-dereceye ulaştığı mayıs ayı ortasından itibaren ergin uçuşlarının başlayabileceği belirlenmiştir. Dalkafeslerde ergin çıkışlarının ise, bundan yaklaşık bir ay sonra ve hava sıcaklığının ort. 20,0 oC’ye, sıcaklık toplamının 384 gün-dereceye ulaştığı haziran ayı ortasından itibaren gerçekleştiği, buna göre feromon tuzaklar bulunmaması durumunda, zararlının çıkış seyrinin kafesler yardımıyla da izlenebileceği, sonuçların daha güvenilir olması bakımından, meteorolojik değerlerden de yararlanılması gerektiği kanısına varılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

kavak, Paranthrene tabaniformis, uçma, fidanlıklar, feromon tuzakları, Çankırı, sıcaklık, meteoroloji, orman zararlıları

Determination of flight period of poplar clearwing moth (Paranthrene tabaniformis (Rott.) (Lepidoptera: Sesiidae) in Çankırı forest nursery by means of pheromone traps, branch cages and certain meteorological data

This study was conducted in 2000-2001 in Çankırı Forest Nursery, in order to determine the flight period of poplar clearwing moth [Paranthrene tabaniformis (Rott.) (Lepidoptera:Sesiidae)] by means of pheromone traps, branch cages and certain meteorological data. Attractant sex pheromone of P.tabaniformis [(3 E, 13 Z)-3, 13 octadecadien-1-ol] and Funnel type traps (F) were used and traps were installed in 4 poplar nurseries as 30 traps/ha. Furthermore, branch cages were installed at 14 poplar saplings, which were infected by P.tabaniformis. Studies were started before the emergence of adults of the pest by an interval of 3 days, and continued as long as the traps catch. Relations between catches at pheromone traps, branch cages and sum of effective temperatures, and daily mean temperature were also investigated. Those were determined that adult flights might start at the middle of May when the sum of effective temperatures over the development threshold (10 °C) reach to 160 degree-days; daily average of temperature reaches to 16.5 °C after evaluation of catches of P.tabaniformis at pheromone traps and branch cages, and meteorological data. It was also determined that the adult emergence at branch cages started almost a month later than pheromone traps, when the average air temperature was about 20 °C and the sum of effective temperatures reached 384 degree-days at mid of June. As a result, it was understood that in the absence of pheromone traps, flight pattern of P.tabaniformis may be determined by means of branch cages, and it is needed the utilization of meteorological data for more reliable results.

Keywords:

poplars, Paranthrene tabaniformis, flight, nurseries, pheromone traps, Cankiri, temperature, meteorology, forest pests,

___

Allen, J.C., 1974. A Modified sine wave method for calculating degree days. Environ. Ento.5.(3): 388-396.

Bertuccı, B. M., 1988. The poplar wasp -moth. Rev. Appl. Entomol., 76 (5); Abstr., 2813.

Dafauce, C., 1975. Selective Treatment of the Lepidopterous poplar borer Paranthrene tabaniformis Rott. Boletin de la Estacion Central de Ecologia ; 4 (7); 83-105.

Du, J.W., Xu, S.F., Dai, X.J., Zhang, X., 1987. Field Test on controlling poplar clearwig moth Paranthrene tabaniformis Root. by mass trapping. Rew. Appl. Entomol., 75 (1); Abstr., 3881.

Georgiev, G., 1995. Phenology the poplar clearwing moth Paranthrene tabaniformis (Lepidoptera, Aegeridae) and Optimum Time for Pest Control in Northern Bulgaria. Nauka za Gorata, 32 (1); 60-67.

Karagöz, O., Sekendiz, O., 1976. Scioptera tabaniformis Rott. Biyolojisi üzerinde araştırmalar. Kavakçılık Araştırma Enstitüsü Yıllık Bülteni Seri NO: 2 , Orman Genel Müdürlüğü Kavakçılık Araştırma Enstitüsü , 111-112.

Moraal, L.G., Schuring, W., Voet, H. Van Der, 1988. Monitoring of Paranthrene tabaniformis with sex attractant baited traps. Nederlands Bosbouwtijdschrift , 60 (3- 4); 43-49.

Nebeker, T.E., Eroles-Harkıns, L., Solomon , J.D., Doolittle , R.E., Harkıns, L-L-Eroles, 1988. Daily and seasonal flight of male Paranthrene dolli (Lepidoptera :Sesiidae) monitoring by pheromone traps. Florida Entomologist . Dep. Entomology, Mississippi State Univ., USA. 71 (3) : 376-380.

Sekendiz, O., 1968. Scioptera tananiformis Rott. (Lepidoptera – Sesiidae) karşı fidanlıklarda kimyasal mücadele denemeleri. Kavakçılık Araştırma Enstitüsü Yıllık Bülten Seri NO: 3, Orman Genel Müdürlüğü Kavakçılık Araştırma Enstitüsü , 97-101.

Sekendiz, O., Yıldız, N., 1972. Scioptera tananiformis Rott. ‘un Türkiye’deki yayılışı , biyolojisi, korunma ve savaş metotları ile parazitoitleri üzerinde araştırmalar. Kavak ve Hızlı Gelişen Orman Ağaçları Araştırma Enstitüsü Yıllık Bülteni NO : 7, 103-122.

Sekendiz, O. , 1974. Türkiye hayvansal kavak zararlıları üzerinde araştırmalar. Karadeniz Teknik Üniversitesi Genel Yayın NO: 62, Orman Fakültesi Yayın NO : 3. Çağlayan Basımevi, Cağaloğlu, İstanbul, 196 s.

Şimşek, Z., 2002. Çankırı'da kavak fidanlıklarında Kavak Yalancıarısı (Paranthrene tabaniformis (Rott.) (Lepidoptera: Sesiidae))'nın uçuş periyodunun izlenmesi. T.C. Orman Bakanlığı Kavak ve Hızlı Gelişen Tür Orman Ağaçları Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Araştırma Dergisi, Journal of the Poplar and Fast Growing Forest Trees Research Instıtute, Orman Bakanlığı Yayın No: 090, Müdürlük Yayın No: 227, 49-66.

Woerman S., Wouters, L. J. A., 1983. A Sex Attractant for the Dusky clearwing moth, Paranthrene tabaniformis (Rottemburg) (Lepidoptera, Sesiidae ). Rew. Appl. Entomol., 71 (7); Abstr., 5125.

Wu, P.H., Li, Z.Y., WeiI, K.N., 1987. Studies on the biological characteristics and sex pheromones utilized for the control of the poplar twig clearwig moth. Scientia Silvae Sinicae, 23 (4); 491-497.