Geyikdağ'da (Orta Toroslar) Geç Kuavaterner Buzullaşmasına Ait Morenlerin Sedimanter Fasiyes Analizi ve Ortamsal Yorumu

Geyikdağ (Orta Toroslar) etrafındaki tekne vadiler 2000 m civarında olup yükseklikleri 2850 m'yi bulan dağlar ile çevrelenmişlerdir. Günümüz daimi kar sınırının 3500 m civarında olduğu hesaplanan bölgede aktif bir buzul bulunmamakla birlikte Geç Kuvaterner buzullaşmasına ait çeşitli izlere rastlanmıştır. Namaras ve Susam Vadileri'nde düzensiz bir dağılım gösteren çeşitli büyüklükteki tepecik ve çukur alanların oluşturduğu bir topoğrafya gözlenmektedir. Yükseklikleri 1-10 m, genişlikleri ise 10-30 m arasında olabilen bu tepecikler genellikle eni 5-30 m'yi bulan ve belirgin bir şekle sahip olmayan çukur alanlar ile birbirlerinden ayrılırlar. Tepeciklerin üstleri köşeli-yarı köşeli kireçtaşı çakılları ve bloklar ile kaplı olup iç kısımları katmanlanma ve boylanma göstermeyen matriks destekli bir diamikton (til) görünümüne sahiptir. 30 km2'den fazla bir alan kaplayan bu yapılar ölü buzullardan çökelen tümseksi morenler olarak tanımlanmışlardır. Tümseksi morenleri sınırlayan, yükseklikleri 200 m, uzunlukları ise 500 m'den fazla olabilen sırtlar da yan ve cephe morenleri olarak yorumlanmışlardır. Susam Vadisinde dalgalar halinde yayılan bir dil şeklinde gözlenen ve periglasiyal bir kaya buzulunu andıran yerşekli ise bölgedeki en genç buzul aktivitesinin ürünü olan cephe morenlerine atfedilmiştir. Ülkemiz Kuvaterner vadi buzullarının dağılımı ve bunların oluşturduğu morenlerin sedimanter özellikleri çok az bilinmektedir. Geyikdağ civarındaki vadilerde gözlenen morenlerin çeşitlerinin ve bunların çökel ortamlarının bu çalışma ile belirlenmiş olması, genel anlamda Türkiye'deki Kuvaterner buzullaşmasının dinamiği, kapsamı ve zamanlamasının anlaşılabilmesine de önemli katkılar sağlayacaktır.

Sedimantary Facies Analyses and Depositional Environments of Late Quaternary Moraines in Geyikdağ (Central Taurus Mountains)

Glacial and periglacial features of Late Quaternary age are observed near Geyikdag (Central Taurus Mountains) in U-shaped valleys located at an altitude of more than 2000 m and surrounded by mountain ranges reaching 2850 m. The Namaras Valley and its tributary Susam Valley are characterized by coarse loose material forming chaotic knob-and-kettle topography covering more than 30 km2. Mounds, 1-10 in high and 10-30 in wide, are separated by 5-30 m wide, few meters deep, irregular depressions. The upper surfaces of the mounds are covered by angular to subangular limestone pebbles and blocks and internal sediments show a typical diamicton appearance with pebbles suspended in a muddy to sandy matrix. These chaotic structures are interpreted as hummocky disintegration moraines from former glaciers. Several morainic ridges, up to 200 in high and more than 500 m long that limit the hummocky moraines are interpreted as ice-marginal lateral and terminal moraines. In the tributary Susam Valley, part of the coarse loose material forms a tongue-shaped structure with successive arcuate ridges and furrows at its down valley reach. This structure, which is connected upward to a talus slope and perched cirque, ressembles the morphology of a periglacial rock glacier but is interpreted as the disintegration moraine controlled by small periodic retreat and readvance of the last active ice front in this region.The distribution of valley glaciers and sedimentological aspects of the related moraines are poorly known in Turkey. The identification: of different types of moraines and their depositional conditions in Geyikdağ provide important information in the understanding of dynamics, magnitude and timing of Late Quaternary glaciations in Turkey.

___

  • Aario, R. 1977. Classification and terminology of morainic landforms in Finland. Boreas, 6, 87-100.
  • Altın, B. N. 1998, Aladağlar ve Bolkar dağları üzerinde karstlaşma ve glasio-karstik şekiller. Fırat Üniversitesinde Jeoloji Mühendisliği Eğitiminin 20. yıl sempozyumu bildirileri, 531-550.
  • Arpat, E. ve Özgül, N. 1972. Orta Toroslar, Geyikdağ'da kaya buzulları. MTA Dergisi, 805 30-35.
  • Ballantyne, C. K. 1996. Formation of miniature sorted patterns by shallow ground freezing: a field experiment. Permafrost and Periglacial Processes, 7, 409-424.
  • Barsch, D. 1988. Rockglaciers. In: Advances in Periglacial Geomorphology. M. G. Clark (ed.). Chichester, Wiley. 69-90.
  • Barsch, D. 1992. Permafrost creep and rockglaciers. Permafrost and Periglacial Processes, 3, 175-163.
  • ...