Cüneyt ATİLLA, Gençalioğlu Gonca KUŞÇU

166109

Cora Maarı'nın (Erciyes volkanik bölgesi) fiziksel volkanolojisi

Cora Maarı (CM), Kapadokya Volkanik Bölgesi (KVB)'nde Erciyes Dağı'nın yaklaşık 20 km kuzeybatısında yer alan Kuvaterner yaşlı monojenetik bir volkandır. CM ortalama 1.2 km çapında hemen hemen dairesel bir şekle sahip krateriyle maar tipi volkanlara tipik bir örnektir. Krateri çevreleyen iyi tabakalanmış taban yayılım ürünlerinin (base surge) kalınlığı ortalama 40 m'dir. Bu istif içerdiği malzemenin özelliklerine göre çeşitli fasiyeslere ayrılmıştır. CM kraterinin D/d oranı 12'dir. Bu değerler ile CM dünyadaki güncel maar kraterleriyle karşılaştırıldığında nispeten olgun bir maardır. Cora kraterinin duvarları yer yer Kuvaterner yaşlı, maar oluşumundan önceki yer seviyesini temsil eden andezitik lav akıntılarıyla çevrelenmiştir. Taban yayılım istifi tutturulmamış olup, 70 cm boyuta ulaşan skorya, 130 cm boyutuna ulaşan litik bloklar, 1.2 cm çapa ulaşan yığışım lapillileri ve büyük oranda kül boyutlu volkanik malzemeden oluşmaktadır. Yığışım lapillileri hemen her seviyede gözlenir ve çerçeve (rim) ve çekirdek (core) tipi olarak sınıflandırılabilirler. Taban yayılım tabakaları taşınma yönünü işaret eden, çok iyi gelişmiş anti dune yapıları gösterirler. CM istifinde hem ilerleyen, hem de gerileyen dune yapıları mevcuttur. Diğer çökelme yapıları ise, çarpma ve kanal yapılarıdır. CM taban yayılım çökellerinin tabaka yapılarında gözlenen dikey ve yanal fasiyes değişikliğinin sırasıyla taban yayılımımn akış gücünde bir azalma ve taban yayılım birimlerinin asılı tefra yükü taşınma hızında bir azalma ve/veya tefra yükünde bir artma nedeniyle oluştuğu düşünülmektedir. CM taban yayılım istifinde 5 ayrı lokasyondan tabaka tabaka kesit ölçülmüştür. Bu kesitler kraterden yaklaşık 500, 750, 1000 m uzaklıkta bulunan ve 400 m uzunluğunda bir tefra profili boyunca ölçülmüş ve ömeklenmiştir. Alınan örnekler tane boyu (granülometrik) analizine tabii tutulmuşlardır. Toplam 168 örnek $Phi$ = -5 ile +4 (32mm-l/16 mm) aralığını kapsayacak şekilde elek setiyle elenmiştir. Elde edilen veriler kullanılarak CM için çizilen $sigma_{Phi}$'ye karşı $Md_{Phi}$ dağılım diyagramında örnekler taban yayılım alanı ile örtüşmektedir. İki modlu (bimodal) bir dağılım gösteren CM taban yayılım ürünleri çok kötü boylanmışlardır. Yamukluk, bu depozitler için hem pozitif, hem de negatif alanda yer almaktadır.

Physical volcanology of the Cora Maar,Erciyes volcanic complex

Cora Maar(CM) is a monogenetic volcano located to the 20 km northwest of Mount Erciyes, within the Cappddocian Volcanic Province (CVP). Cora Maar is a typical example of a maar-diatreme volcano with a nearly circular crater with a mean diameter of c. 1.2 km. The CM crater is surrounded by a well-bedded base surge tephra rim sequence up to 40 m in thickness. This sequence is subdivided into various fades depending on the characteristics of the constituents. Having a D/d ratio of 12, Cora is a relatively mature maar compared to recent maar craters in the world. Cora crater is excavated within the andesitic lava flows of Quaternary age. The tephra sequence is not indurated, and consists of juvenile scoria clasts up to 70 cm, lithic clasts up to 130 cm, accretionary lapilli up to 1.2 cm in diameter, and ash-lapilli sized volcanic material. Accretionary lapilli are observed in almost every level of the sequence, and classified as rim and core-type. Base surge layers display well-developed antidune structures indicating the direction of the transport. Both progressive and regressive dune structures are present within the tephra sequence. Other depositional structures are impact sags and channel structures. Observed vertical and lateral fades change in bedding style of base surge deposits can be explained by the decrease of the surge flow power and due to a decrease in suspended-load transport rate and/or an increase in bedload transport rate, respectively. Detailed sections were made bed by bed from 5 different locations from CM tephra. These sections were measured and sampled for granulometric analyses along a 400 m tephra profile 500, 750, 1000 m distance from the crater. A total of 168 samples were sieved with mesh size ranging from $Phi$ = -5 -. +4 (32mm-l/16 mm). According to granulometric analyses, samples plot within the base surge field on $sigma_{Phi}$ vs. $Md_{Phi}$, diagram. CM samples display a bimodal distribution with a wide range of Md values, characteristic for the surge deposits. Very poorly sorted, bimodal ash deposits generally vary from coarse tail to fine tail grading, depending on the grain size distribution while very poorly sorted lapilli and block-rich deposits display a positive skewness due to fine tail grading.
PDF

___

  • Carn, S. A., 2000. The Lamongan volcanic field, East Java, Indonesia: physical volcanology, historic activity and hazards. J. Volcanol. Geotherm. Res., 95,81-108.
  • Cas,R. A. F., 1989. Physical volcanology in Australian and New Zealand Cainozoic intraplate terrains. In: Johnson, R. W (ed.) Intraplate volcanism in eastern Australia and New Zealand, 55-85.
  • Cas,R. A. F., Wright, J. V., 1987. Volcanic Successions. Chapman and Hall, 528 s.
  • Cole, P.D., 1991. Migration direction of sand-wave structures in pyroclastic-surge deposits: Implications for depositional processes. Geology, 19,1108-1111.
  • Crowe, B. M., ve Fisher, R. V., 1973. Sedimentary structures in base surge deposits with special reference to cross bedding, Ubehebe Craters, Death Valley, California. Geol. Soc. America Bull., 84,663-682.
  • Fisher, R.V., 1977. Erosion by volcanic base surge density currents: U-shaped channels. Geol. Soc. Am. Bull. 88,1287-1297.
  • Gençalioğlu Kuşçu, G., 2005. Kalkalkalin Karakterli Bir Maar Volkanı: Cora Maarı, Erciyes Volkanik Kompleksi (Kayseri). 1. Ulusal Jeokimya Sempozyumu, Bursa, Bildiriler Kitabı (baskıda).
  • Gençalioğlu Kuşçu, G., Şatvan, N., ve Atilla, C., 2004. An example to Quaternary maar volcanism in Cappadocian Volcanic Province: Cora Maar, Central Anatolia, Turkey. 2nd International Maar Conference, Kecskemet, Hungary, Abstracts, 59.
  • Gençalioğlu Kuşçu, G., Atilla, C., Cas, R. A. F., ve Kuşçu, İ., 2005. Physical Volcanology of the Cora Maar, Cappadocian Volcanic Province (central Anatolia, Turkey), J. Volcanol. Geotherm. Res., (incelemede).
  • Gevrek, A. İ., ve Kazancı, N., 2000. A Pleistocene, pyroclastic-poor maar from central Anatolia, Turkey: influence of a local fault on a phreatomagmatic eruption. J. Volcanol. Geotherm. Res., 95,309-317.
  • Inmann, D.L., 1952. Measures of describing the size distribution of sediments. J. Sediment. Petrol., 22,125-145.
  • Kazancı, T.N., Gevrek, A.İ. ve Varol, B., 1995. Facies changes and high calorific peat formation in a Quaternary maar lake, Central Anatolia, Turkey: the possible role of geothermal processes in closed lacustrine basin. Sedimentary Geology. 94,255-266
  • Keller, J., 1974. Quaternary maar volcanism near Karapınar in central Anatolia. Bull. Vo1canol, 38,378-396.
  • Kienle, J., Kyle, P.S., Motyka, J., ve Lorenz, V., 1980. Ukinrek maars, Alaska. 1. April 1977 eruption sequence, petrology and tectonic setting. J. Volcanol. Geotherm. 7,11-37.
  • Lorenz, V., 1973. On the formation of maar. Bull. Volcanol. 37,183-204.
  • Lorenz, V., 1974. Vesiculated tuffs and associated features. Sedimentology, 21,273-291.
  • Lorenz, V., 1986. On the growth of maars and diatremes and its relevance to the formation of tuff rings. Bull. Volcanol., 48,265-247.
  • Lorenz, V., 2004. Syneruptive and posteruptive hazards of maar-diatreme volcanoes. Occasional Papers of the Geological Institute of Hungary (Abstract volume of the 2nd International Maar Conference, Budapeşte, Macaristan), 203, s. 71.
  • Moore, J.G., Nakaramura, K., ve Alcazar, A., 1966. The eruption of Taal volcano. Science 151,955-960
  • Nemeth, K., Martin, U., ve Harangi, Sz., 2001. Miocene phreatomagmatic volcanism at Tihany (Pannonian Basin, Hungary). J. Volcanol. Geotherm. Res., 111,111 -135.
  • Pier, J.G., Luhr, J.R, Podosek, F.A. ve Aranda-Gomez, J.J.,1992. The La Brena-El Jagüey Maar Complex, Durango, Mexico: II. Petrology and geochemistry. Bulletin of Volcanology, 54,405-428.
  • Schumacher, R., ve Schmincke, H. U., 1991. Internal structure and occurrence of accretionary lapilli-a case study at Laacher See volcano. Bull. Volcanol., 53,612-634.
  • Schmincke, H. U., Fisher, R.V., ve Waters, A. C., 1973. Antidune and chute and pool structures in the base surge deposits of the Laacher See area, Germany. Sedimentology, 20,553-574.
  • Self, S., Kienle, J., ve Huot, J.P., 1980. Ukinrek maars, Alaska. II. Deposits and formation of craters. J. Volcanol. Geotherm. Res., 7,39-65
  • Sohn, Y. K., ve Chough, S. K., 1989. Depositional structures of the Suwolbong tuff ring, Cheju Island (Korea). Sedimentology, 36,837-855.
  • Şen, E. Kürkçüoğlu, B., Aydar, E., Gourgaud, A., ve Vincent, P. M., 2003. Volcanological evolution of Mount Erciyes stratovolcano and origin of the Valibaba Tepe ignimbrite (Central Anatolia, Turkey). J. Volcanol. Geotherm. Res., 125,225-246.
  • Toprak, V., 1998. Vent distribution and its relation to regional tectonics, Cappadocian Vo1canics, Turkey. J. Volcanol. Geotherm. Res. 85,55-67.
  • Türkecan, A., Kuzucuoğlu, C., Mouralis, D., Pastre, J-F., Atıcı, Y., Karabıyıkoğlu, M., ve Guillou, H., 2004. Erciyes Yanardağı'nın freatomagmatik ürünlerine bir örnek: (Cora Maarı). 57. Türkiye Jeoloji Kurultayı, Bildiri Özleri (poster), 296-297.
  • Walker, G. P. L., 1971. Grain-size characteristics of pyroclastic deposits. J. Geol., 79,619-714.
  • Waters, A., ve Fisher, R. V, 1970, Maar volcanoes: Columbia River Basalt Symp., 2nd, Cheney, Washington, Proa: Eastern Washington State Coll. Press, 157-170
  • Waters, A., Fisher, R. V., 1971. Base surges and their deposits: Capelinhos and Taal Volcanoes. J. Geophys. Res., 76,5596-5614.
  • Wohletz, K.H., ve Sheridan, M.F., 1979. A model of pyroclastic surge. Spec. Pap. Geol. Soc. Am., 180,177-194.
Türkiye Jeoloji Bülteni-Cover
  • ISSN: 1016-9164
  • Başlangıç: 1947
  • Yayıncı: TMMOB Jeoloji Mühendisleri Odası
Arşiv
Sayıdaki Diğer Makaleler

Kuzeybatı Anadolu'daki bitümlü şeyllerin organik jeokimyasal özellikleri ve çökelme ortamları

Reyhan KARAGÜLBAY, Sadettin KORKMAZ

Kuzeybatı Anadolu'daki bitümlü şeyllerin organik jeokimyasal özellikleri ve çökelme ortamları

Kara Reyhan GÜLBAY, Sadettin KORKMAZ

Yozgat batoliti kuzey bölümündeki lökogranitlerin petrolojisi

Musa Avni AKÇE, Yusuf Kağan KADIOĞLU

Mersin-Tarsus kıyı ve yamaç akiferlerinin hidrojeokimyası

Zübeyde HATİPOĞLU, Serdar BAYARI

Cora Maar'ının (Erciyes Volkanik Bölgesi) Fiziksel Volkanolojisi

Cüneyt ATİLLA, Gonca GENÇALİOĞLU KUŞÇU

Cora Maarı'nın (Erciyes volkanik bölgesi) fiziksel volkanolojisi

Cüneyt ATİLLA, Gençalioğlu Gonca KUŞÇU