Antik Perinthos (Marmara Ereğlisi) kentinin 15. Yüzyıla kadar gerçekleşen tarihsel depremleri
Marmara Denizi'nde Antik Çağdaki üç büyük liman Byzantion (İstanbul), Perinthos (Marmara Ereğlisi), ve Kyzikos'tur (Belkıs). Bunlardan Byzantion haliç, Perinthos ve Kyzikos ise tombolo tipi liman kentleridir. Byzantion, kuruluşundan günümüze kadar değişik gelişme süreçlerinde varlığını korurken, Perinthos sönükleşerek yerini Marmara Ereğlisi kasabasına bırakmış, Kyzikos ise terk edilerek arkeologların ilgi odağı haline gelen Belkıs harabelerine dönüşmüştür. Flandriyen transgresyonu sonrasında oluşan limanlı kıyılardaki Perinthos ve Kyzikos Antik kentlerinin bir diğer ortak özelliği, Kuzey Anadolu Fayı'na çok yakın bölgelerde kurulmuş olmalarıdır. Perinthos, Kuzey Marmara kıyısında, İstanbul Boğazı'nm 90 km batısında yer alır. KAF'ın kuzey kolu Perinthos'un hemen güney açığından geçerken, buna bağlı depremler, tektonik yükselme ve tsunamilerin yanı sıra kıyı heyelanları, sel baskınları kentin kuruluş ve gelişiminde etkili olan doğal etkenlerdir. Bölgenin aktif deprem kuşağında olmasına rağmen İstanbul depremleri hariç, buradaki yerleşmelerle doğrudan ilgili tarihsel veri çok azdır. Kentle ilgili en eski tarihsel deprem kaydı MÖ. 427 yılının Aralık ayına aittir. MÖ. 282 yılında gerçekleşen ve bölgeyi etkileyen Gelibolu depreminin şiddeti VHI'dir. MS.90 yılında Çanakkale Boğazı'nda ve MS. 93'te üs merkezi Saros olan Gelibolu depremleri, etkileri belli olmayan olaylardır. Kent surlarının MS. II. ve III. yüzyıllarda onanldığı göz önüne alındığında MS. 10 Kasım 117 Kapıdağ Adası, MS. 138 Çanakkale-Bandırma depremi, MS. 160 Çanakkale ve MS. 3 Mayıs 170 güney ve doğu Marmara kıyısındaki depremler kent ve surları etkilemiş olmalıdır. Bizans Çağı başında Perinthos canlılığını korumaktaydı. Şehir halkı 433 yılında ziyarete gelen imparator II. Theododius'dan su yollarını tamir etmesini istemiştir. Bu tamirat 430 yılında gerçekleşen VIII şiddetindeki İstanbul depremi sonrasına rastlar. Siyasal olayları, anıtsal yapıları, depremleri ve onarımları ile tanınan Justinianus dönemi (527-568) öncesi 478 Çanakkale ve 484 Gelibolu depremlerinin etkileri belli değildir. 6 Eylül 543, 553, 555, 557 Silivri ve 558 İstanbul depremlerinin yaralan kısa sürede sarılmıştır. Yeni adı Herakleia olan Perinthos'un su yollan ve surları Justinanus döneminde onarılmıştır. Kent daha sonra sırasıyla 715, 740 (Marmara ve Trakya kıyılan), 760 (İstanbul ve Trakya), 860 (Marmara), 989 (Marmara), 23 Eylül 1063 veya 1064 (Bandırma, Kyzikos, İznik, Mürefte, İstanbul), 1296 (İstanbul, Marmara havzası), 1343 (Ereğli-Ganos), 14 Ekim 1344 (Gelibolu, Trakya kıyılan, İstanbul, Marmara adası), 1 Mart 1354 Gelibolu, Kuzey Marmara kıyılan, Trakya), Eylül-Kasım 1437 (İstanbul ve Gelibolu) tarihlerinde gerçekleşen depremlerden etkilenmiştir.
Historical earthquakes of Ancient Perinthos (Marmara Ereğlisi) until the 15 th Century
Byzantion (İstanbul), Perinthos (Marmara Ereğlisi), and Cyzikos (Bellas) were the most important ports of the Marmara Sea in ancient times. While Byzantion was an estuary, Perinthos and Cyzikos were tombolo type ports. Although Byzantion has continued to develop since its foundation, Perinthos has lost its importance as a port in the Marmara Sea, and Cyzikos has been abandoned and turned into the Belkis ruins. Another point shared by Perinthos and Cyzikos, which were turned into ports after the Flandrian transgression, is that they are very close to branches of the North Anatolian Fault. Perinthos is located on the northern shoreline of the Marmara Sea, 90 km west of the Bosphorus. The northern branch of the North Anatolian Fault crosses just a few km to the south of the town. Earthquakes, tectonic uplift, tsunamis, offshore landslides and floods have had natural effects on the foundation and development of this ancient city. Although Perinthos is on a seismically active area, there are insufficient historical records of faulting events with the exception of those which heavily damaged Istanbul. The oldest earthquake record is a December 427 BC event; the intensity of the Gelibolu earthquake was VIII in 282 BC; but the effects of the 90 BC Saros and 93 BC Çanakkale earthquakes are unknown for Perinthos. There are historical records of repairs on the City walls in the 2nd and 3rd centuries.. The damage to these city walls might have happened after the 10 November 117 Kapıdağ Peninsula, 138 Çanakkale-Bandırma, 160 Çanakkale and 3 May 170 Marmara Sea earthquakes. Perinthos was still alive at the beginning of Byzantine era. The residents of the town asked the Emperor Theododius the Second for the restoration of aqueducts which were damaged by the 430 Istanbul earthquake (I=VIII). While there were no significant known effects of the 478 Çanakkale and 484 Gelibolu events, damage from the 6 September 543, 553 Çanakkale, 557 Silivri and 558 Istanbul ones were fixed immediately. The name of the town changed to Herakleia in this period. Aqueducts and city walls were repaired again in Justinian's times (527-568). Other earthquakes that effected the town occurred in 715, 740 (Marmara Sea and Thrace shores), 760 (Istanbul and Thrace), 860 (Marmara), 989 (Marmara), 23 September 1063/1064 (Bandırma, Cyzikos, İznik, Mürefte, Istanbul), 1296 (Istanbul, Marmara), 1343 (Ereği-Ganos), 14 October 1344 (Gelibolu, Thrace shores, Istanbul Marmara Island), 1 March 1354 (Gelibolu, Marmara northern shores, Thrace), September-November 1437 (Istanbul and Gelibolu)..
___
- Akşit, O., 1985. Roma İmparatorluk Tarihi (MÖ. 27-MS. 395), İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fak. Yay., No: 2052, İstanbul
- Ambraseys, N.N., 2002. The Seismic Activity of the Marmara Sea region over the last 2000 years, Bulletin of the Seismological Society of America, 92, ss.1-18
- Ardel, A., 1956. Marmara Bölgesinde Coğrafi Müşahedeler, İstanbul Üniversitesi Coğrafya Enstitüsü Dergisi, 4, 7,1-16, İstanbul
- Ardel, A. ve İnandık, H., 1956. Marmara Denizi'nin teşekkül ve tekamülü, Türk Coğrafya Dergisi, Yıl XIII. 17, 1-19, Ankara
- Armijo, R., Pondard, N., Meyer, B., Uçarkus, G., de Lepinav, B.M., Malavieille, J., Dominguez, S., Gustcher, M.A., Schmidt, S., Beck. C., Çağatay, N., Çakır, Z., Imren, C., Eriş, K., Natalin, B., Ozalavbev, S., Tolun, L., Lefevre, I., Seeber, L., Gasperini, L., Rangin, C., Emre, O., Sarikavak, K., 2005. Submarine fault scarps in the Sea of Marmara pull-apart (North Anatolian Fault): Implications for seismic hazard in Istanbul, Geochemistry Geophysics Geosystems, 6, 29
- Asgari, N., 1988. Perinthos 1986 çalışmaları, V. Araştırma Sonuçları toplantısı,610 Nisan 1987, TC. Kültür ve Turizm Bakanlığı Eski Eserler ve Müzeler Genel Müdürlüğü Yay., 135-146, Ankara
- Bury, J.B., 1923. A history of Greece to the Death of Alexander the Great, the Modern Library, New York
- Dernschwam, H., 1988. İstanbul ve Anadolu Seyahat Günlüğü (1553-1555), çev: Y. Önen, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yay., No: 885, Ankara
- Erel, T.L. ve Çağatay, M.N., 2003. Kuzey Marmara'da Perinthos Herakleia (Marmara Ereğlisi) limanlarında tarihsel depremlerdeki morfolojik değişimler, Türkiye Kuvaterneri Çalıştayı IV 29-30 Mayıs 2003, İTÜ Avrasya Yerbilimleri Enstitüsü, İstanbul
- Galland, A., 1987. İstanbul'a ait günlük hatıralar, cilt 1 (1672), cilt 2 (1673), yayınlayan: C. Schefer, çev: N.S. Örik, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Türk Tarih Kurumu Yay., II. dizi, sayı: 16, Ankara
- Gibbon, E., 1994. Bizans Roma tarihinin gerileyiş ve çöküş tarihi cilt IV, Arkeoloji ve Sanat Yay., İstanbul
- Guidoboni, E., 1994. Catalogue of Ancient earthquakes in the Mediterranean area up to the 10th century, ING, Roma
- Guidoboni, E. ve Comastri, A., 2005. Catalogue of earthquakes and tsunamis in the Mediterranean area from the 11th to the 15th century, INGV, Roma
- Heredotos, 1973. Heredot tarihi, çev: M. Ökmen-A. Erhat, Remzi Kitabevi, İstanbul
- Heyd, W., 1975. Yakın Doğu ticaret tarihi, çev: E. Karal, Türk Tarih Kurumu yayınları, X. dizi sayı:7, Ankara
- Iohannes Malalas, Chronographia, ed. L.Dindorf, CSHB, Bonn 1831. The chronicle, trans. E.Jeffreys, M.Jeffreys, R.Scott [et al.], Sydney 1986.
- Iohannes Zonaras, Epitome historiarum libri I-XII, ed. B.G.Niebuhr, CSHB, Bonn 1844. Libri XIII-XVIII, ed. Th.Büttner-Wobst, CSHB, Bonn 1897.
- Ksenophon, 1939. Anabis Onbinlerin Ricatı, çev: H. Örs, Remzi Kitabevi, İstanbul
- Mantran, R., 1980. 17. Yüzyılın ikinci yarısında İstanbul, II. cilt, çev: M.A. Kılıçbay -E. Özcan, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu
- Miroğlu, İ., 1997. Osmanlı Yol Sistemine Dair,İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakülesi Tarih Enstitüsü dergisi, Prof. Dr. Münir Aktepe'ye armağan, 15, 1995-1997, 241-252, İstanbul
- Myres, J.L., 1953. Geographical History in Greek Lands, Oxford Press, London
- Ostrogorsky, G., 1981. Bizans Devleti Tarihi, çev: F. Işıltan, Türk Tarih Kurumu Yay. X. Dizi, 7, Ankara.
- Ozansoy, E., 2001. Bizans kaynaklarına göre 1200-1453 İstanbul depremleri, Tarih boyunca Anadolu'da doğal afetler ve depremler semineri 22-23 Mayıs 2000,1-27, İstanbul
- Özdoğan, M., 1982. Doğu Marmara ve Trakya araştırmaları, Türk Arkeoloji dergisi, sayı XXVI-1, Kültür ve Turizm Bakanlığı Eski Eserler ve Müzeler Genel Müdürlüğü Yay., 37-62, Ankara
- Öztürk, N.Ö., 2001. Marmara Ereğlisi Batı Nekropolü kurtarma kazısı, II. Müze çalışmaları ve kurtarma kazıları sempozyumu, 24-26 Nisan 2001 Denizli, T.C. Kültür Bakanlığı Anıtlar ve Müzeler Genel Müdürlüğü Yay., 83-92, Ankara
- Sayar, M.H., 1990. Trakya'da epigrafi ve tarihi-coğrafya araştırmaları, VII. Araştırma Sonuçları Toplantısı, 18-23 Mayıs Ankara, T.C. Kültür Bakanlığı Anıtlar ve Müzeler Genel Müdürlüğü Yay., 211-216, Ankara
- Sayar, M.H., 1998. Doğu Trakya'da epigrafi ve tarihi-coğrafya araştırmaları 1996, XV. Araştırma Sonuçlan Toplantısı, T.C. Kültür Bakanlığı Yay., 323-330, Ankara
- Sayar, M.H., 2001. Doğu Trakya'da epigrafi ve tarihi-coğrafya araştırmalan 1999, XVIII. Araştırma Sonuçlan Toplantısı, 22-26 Mayıs 2000, İzmir, TC. Kültür Bakanlığı Yay. 289-300, Ankara
- Taşlıklıoğlu, Z., 1961a. Trakya'da Epigrafya Araştırmaları cilt I, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yay., No: 886, İstanbul
- Taşlıklıoğlu, Z., 1961b. Trakya'da Epigrafya Araştırmaları cilt II, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yay., No: 1654, İstanbul
- ISSN: 1016-9164
- Başlangıç: 1947
- Yayıncı: TMMOB Jeoloji Mühendisleri Odası
Sayıdaki Diğer Makaleler
Nihal AKYOL, Oğuz DEMİR, M. Ali DANIŞMAN, Ulubey ÇEKEN
Stokastik kuvvetli yer hareketi simülasyonu ile Gediz Grabeninde zemin davranışlarının incelenmesi
Nihal AKYOL, Oğuz DEMİR, M. Ali DANIŞMAN, Ulubey ÇEKEN
Hasan SÖZBİLİR, Bora UZEL, Ökmen Sümer, Çağlar Özkaymak, E. Yalçın Ersoy, Tufan Koçer, Ramazan Demirtaş
T. Levent EREL, Cengiz ZABCI, H. Serdar AKYÜZ, Namık ÇAĞATAY
Antik Perinthos (Marmara Ereğlisi) kentinin 15. Yüzyıla kadar gerçekleşen tarihsel depremleri
Cengiz ZABCI, Namık ÇAĞATAY, H. Serdar AKYÜZ, T. Levent EREL
Hasan SÖZBİLİR, Bora UZEL, Ökmen Sümer, Çağlar Özkaymak, E. Yalçın Ersoy, Tufan Koçer, Ramazan Demirtaş