Taşkın Tehlike Haritalarının Oluşturulması (Samsun, Mert Irmağı Örneği)
Taşkın, nehir yatağındaki suyun çeşitli nedenlerle yatağına sığamayıp çevresindeki yerleşim yerlerine, arazilere ve alt yapı tesislerine zarar verdiği doğal bir afettir. Dünyada ve ülkemizde taşkınlar can ve mal kayıpları bakımından tüm afetler arasında ikinci sırada, meteorolojik afetler arasında ise ilk sırada yer almaktadır. Can ve mal kayıplarına sebep olan taşkınların zararlarını azaltmak için taşkını afet haline getiren mekanizmasının araştırılması ve taşkın meydana gelmeden önlemlerin alınması gerekmektedir. Bu çalışmanın amacı Samsun Mert Havzası’nda iki boyutlu hidrolik modeller ile taşkın tehlike haritalarının üretilmesidir. Mert Irmağı Havzası’nın kent sınırlarıyla kesiştiği mansap bölgesinde hesaplanan 50, 100, 500 ve 1000 yıllık tekerrür debileri (Q50, Q100, Q500 ve Q1000) ve HEC-RAS, FLO-2D programları kullanılarak elde edilen model sonuçları ile Department for Environment Food and Rural Affairs (DEFRA) yöntemi kullanılarak, ArcGIS ortamında taşkın tehlike haritaları elde edilmiştir. Sonuçlar incelendiğinde her iki modele göre de bölgenin tekerrürlü taşkınlardan etkilendiği ve taşkın alanlarının %42-%70’inin çok yüksek tehlike seviyesinde yer aldığı belirlenmiş ve çeşitli önerilerde bulunulmuştur.
Anahtar Kelimeler:
CBS, Taşkın Modellemesi, Tehlike Haritası, Mert Irmağı, Samsun
Generation of Flood Hazard Maps (Samsun, Mert River)
Flood is a natural disaster in which the water in the riverbed cannot fit into its bed for various reasons and damages the surrounding settlements, lands, and infrastructure facilities. In the world and in our country, floods are second among all disasters in terms of loss of life and property, and first among meteorological disasters. To reduce the damages of floods that cause loss of life and property, it is necessary to investigate the mechanism that turns the flood into a disaster and to take measures before the flood occurs. The aim of this study is to produce flood hazard maps with two-dimensional hydraulic models in Samsun Mert Basin. Hazard maps were obtained by using the Department for Environment Food and Rural Affairs (DEFRA) method and arranging in ArcGIS, the model results obtained by using the programs in HEC-RAS and FLO-2D for the 50, 100, 500 and 1000-year recurrent flow rates (Q50, Q100, Q500 and Q1000) calculated in the downstream region where the Mert River Basin intersects with the city limits. When the results were examined, it was determined that the region was affected by recurrent floods according to both models. 42%-70% of the flood areas were at a very high danger level and various suggestions were made.
Keywords:
GIS, Flood Modeling, Hazard Map, Mert River, Samsun,
___
- Alphen J N, Passchier R (2007). Atlas of Flood Maps Examples. 195. https://ec.europa.eu/environment/water/flood_risk/flood_atlas/pdf/flood_maps_ch8.pdf: [Erişim Tarihi: Tarihi: 29.02.2020].
- Anonim (2006). Flood Risks To People. Department for Environment, Food & Rural Affairs. Document. 91: https://assets.publishing.service.gov.uk/media/602bbb768fa8f50386a7f8aa/Flood_risks_to_people_-_Phase_2_Project_Record.pdf [Erişim Tarihi: 29.02.2020].
- Bayazıt M & Önöz B (2008). Taşkın ve Kuraklık Hidrolojisi. Nobel Basımevi, Ankara, ISBN: 978-6053951421.
- Beden N (2019). Cevizdere Havzasının Sayısal Modelleme Sistemlerine Dayalı Taşkın Analizi Ve Taşkın Zararlarının Değerlendirilmesi, Doktora Tezi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Samsun 169s.
- Beden N & Ülke Keskin A (2020). Flood hazard assessment of a flood-prone intensivelyurbanized area - A case study from Samsun Province Turkey. Geofizika, 37(1), 1–31.
- Beden N, Demir V, Alrayess H & Ulke A (2018). Comparison Of 2D Hydraulic Models For Flood Simulation On The Mert River Turkey. 5th International Symposium on Dam Safety, İstanbul, Türkiye, 489–496.
- Demir V & Ülke Keskin A (2019). Pürüzlülük Katsayısının Cowan Yöntemi ve Uzaktan Algılama Yardımıyla Belirlenmesi. Gazi J Eng Sci, 5 (2),167–177.
- Demir V & Ülke Keskin A (2020). Obtaining the Manning Roughness with Terrestrial-Remote Sensing Technique and Flood Modeling using FLO-2D, a case study Samsun from Turkey. Geofizika. 37 (2), 131-156.
- Demir V & Ülke Keskin A (2021). Taşkın Modellemesinde Hidrolik Model Kalibrasyonu (Samsun, Mert Irmağı Örneği). 5. Uluslararası 19 Mayıs Yenilikçi Bilimsel Yaklaşımlar Kongresi, Samsun, Türkiye, 428-433.
- Demir V & Ülke Keskin A (2022). Yeterince Akım Ölçümü Olmayan Nehirlerde Taşkın Debisinin Hesaplanması Ve Taşkın Modellemesi (Samsun, Mert Irmağı örneği). Geomatik. 7(2), 149-162.
- Demir V (2020). Samsun Mert Havzasında Bir Ve İki Boyutlu Modeller İle Taşkın Alanlarının Belirlenmesi. Doktora Tezi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Samsun 262s.
- Dinçsoy Y (2008). Islah Sekisi Ve Tersip Bentleri. DSİ Matbaası. Ankara.
- Ertürk E & Kaya N (2019). Taşkın Tehlike Alanlarının Oluşturulması: Trabzon İli Vakfıkebir İlçesi Kirazlı Deresi Örneği. Fırat Üniversitesi Mühendislik Bilim Dergisi 31 (2), 337–344.
- Haktanır T, Citakoğlu H & Seckin N (2016). Regional Frequency Analyses Of Successive-Duration Annual Maximum Rainfalls By L-Moments Method, Hydrological Sciences Journal, 61(4), 647-668.
- MGM (2019). İl-ve-ilceler-istatistik, https://www.mgm.gov.tr/veridegerlendirme/il-ve-ilceler istatistik.aspx?k=undefined&m =SAMSUN. [Erişim tarihi: 02.01.2019].
- Mosquera-Machado S, Ahmad S (2006). Flood Hazard Assessment of Atrato River in Colombia. Water Resour Manag 21:591–609.
- Ozdemir H, Akbulak C & Özcan H (2011). Çokal Barajı (Çanakkale) Çökme Modeli ve Taşkın Risk Analizi, Uluslararası İnsan Bilim Dergisi 8 (2), 559–698.
- Özdemir H (1978). Uygulamalı Taşkın Hidrolojisi. DSİ Matbaası. Ankara.
- Samsun (2020). Samsun İlçeleri, https://otelleri.net/samsunun-ilceleri.htm, [Erişim Tarihi: 9.5.2022].
- Sargın A H (2013). Coğrafi Bilgi Sistemleri ile Taşkın Riski Ön Değerlendi̇rmesi. CBS Şube Müdürlüğü, Ankara. https://cdniys.tarimorman.gov.tr/api/File/GetFile/425/KonuIcerik/767/1115/DosyaGaleri/cbs-ile-ta%C5%9Fk%C4%B1n-riski-%C3%B6n-de%C4%9Ferlendirmesi.pdf: [Erişim Tarihi: 9.5.2022].
- Su Yönetimi Genel Müdürlüğü (2017). Taşkın Yönetimi. Ankara: T.C. Tarım ve Orman Bakanlığı Su Yönetimi Genel Müdürlüğü. http://taskinyonetimi.tarimorman.gov.tr/_engine//_engine/file.axd?file=/Dokumanlar/Task%C4%B1n_Yonetimi.pdf: [Erişim Tarihi: 20.5.2022].
- Tu T & Ranzi R (2017). Flood risk assessment and coping capacity of floods in central Vietnam. J Hydro-environment Res, 14,44–60.
- Uçar İ (2010). Trabzon Değirmendere Havzası’nda Coğrafi Bilgi Sistemleri ve Bir Hidrolik Model Yardımıyla Taşkın Analizi Yapılması. Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara, 158 s.
- Ulke A, Beden N, Demir V, Menek N (2017). Numerical modeling of Samsun Mert River floods. EWRA Publications, 57, 27–34
- Uşkay S & S Aksu (2002). Ülkemizde Taşkınlar, Nedenleri, Zararları Ve Alınması Gereken Önlemler. Türkiye Mühendislik Haberleri. 420. 133-136.
- Ülke A, Uslu A, Beden N (2013). Samsun Şehir Taşkınlarının Kronolojisi, 2012 Yılı Samsun Taşkını. Taşkın ve Heyelan Sempozyumu, Trabzon, Türkiye, 555–564
- Zeybekoğlu U & Ülke Keskin A (2019a). Kürtün Çayı Hidrolojik Kuraklık Analizi. 8th UMYOS’19 International Vocational Schools Symposium, Sinop, Türkiye, 1.
- Zeybekoğlu U & Ülke Keskin A (2019b). Yenilikçi Eğilim Çözümlemesi ile Meteorolojik Kuraklık Analizi: Samsun. 8th UMYOS’19 International Vocational Schools Symposium, Sinop, Türkiye, 2.
- Zin W W, Kawasaki A, Takeuchi W, San Z M L T, Htun K Z, Aye T H & Win Shelly (2018). Flood hazard assessment of bago River Basin, Myanmar. J Disaster Res ,13 (1), 14–21.
- Başlangıç: 2019
- Yayıncı: Lütfiye KUŞAK