Fatma Özlem HÖKELEKLİ, Tuna ÇAK, Ebru ÇENGEL KÜLTÜR

Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu ve Eşlik Eden Disleksi Ayrımında Temel Nöropsikolojik Testler

ÖzetAmaç: Ders başarısızlığı nedeniyle çocuk psikiyatrisi kliniğine başvurularda dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu (DEHB) ve disleksi öne çıkmaktadır. Bu bozuklukların klinik olarak ayrımı zor olabilmektedir, fakat müdahaleyi değiştireceğinden bu ayrımın yapılması kritiktir. Bu çalışmanın amacı DEHB ve DEHB+Disleksi gruplarında nöropsikolojik bileşenlerin karşılaştırılarak değerlendirilmesidir.Gereç ve Yöntemler: Hacettepe Üniversitesi Çocuk Hastanesi’nde ders başarısızlığı yakınmasıyla değerlendirilen ve DEHB ve/ya da disleksi şüphesiyle ayırıcı tanı açısından nöropsikolojik testleri yaptırılan 53 çocuk bu çalışmada örneklemi oluşturmuştur. Değerlendirmeler sonucunda çocuklar yalnızca DEHB tanısı konanlar ve hem DEHB hem de disleksi tanısı konanlar (DEHB+Disleksi) olarak iki gruba ayrılarak, sosyodemografik özellikler ve nöropsikolojik test sonuçları karşılaştırılmıştır.Bulgular: DEHB ve disleksi, klinik olarak büyük oranda örtüşme göstermesine rağmen DEHB+Disleksi grubunda DEHB grubu ile karşılaştırıldığında, kız cinsiyet daha fazla, WISC-R testinde benzerlikler alt test puanı daha düşük, resim tamamlama puanı ise daha yüksek bulunmuş; Stroop testinin 1.ve 2. bölümlerinde tepki süresi beklenenden uzun olanların daha fazla ve okuma hızının ise daha düşük olduğu saptanmıştır. Tartışma: Çalışmamızda DEHB ile DEHB+Disleksi grupları arasında değerlendirilen nöropsikolojik testler açısından klinisyene yol gösterebilecek belirgin ayırt edici noktalar olabileceği görülmüştür. WISC-R zeka puanlarının ötesinde, alt test puanlarının ayrıca değerlendirilmesinin ve DEHB’ye eşlik eden disleksi durumunda işlemleme hızının düşük olması ile ilişkili olabilecek uzamış tepki süresinin önemi bir kez daha ortaya konmuştur.

Anahtar Kelimeler:

DEHB, Disleksi, eşhastalanım, nöropsikolojik test, ayırıcı tanı

Neuropsychological Tests for Differential Diagnosis of ADHD and ADHD with Dyslexia

Abstract Objective: Attention deficit hyperactivity disorder (ADHD) and dyslexia are two prominent disorders seen in referrals to the child psychiatry clinics because of poor academical success. It may be difficult to distunguish two disorders, however, this differential diagnosis is essential in order to provide the correct treatment. Main objective of this study is to analyze and compare the neuropsychological components of ADHD and ADHD with dyslexia.Material and Methods: This study consists of 53 children referred to Hacettepe University Children’s Hospital with poor academical success and completed neuropsychological tests for the differential diagnosis of suspected ADHD with/out dyslexia. After the evaluation, subjects were divided into two groups as ADHD and ADHD with dyslexia. Sociodemographics and neuropsychological test results were compared. Results: Despite being clinically overlapping, compared to ADHD group, ADHD with dyslexia had a predominance of girls, lower score in WISC-R similarities subtest, higher score of picture completion; higher ratio of late reaction times in first and second domains Stroop test and a poorer reading rate. Conclusion: This study suggests significant differences between ADHD and ADHD with dyslexia which may be of help to the clinician. It also points out the importance of assessment of WISC-R subtests individually and reaction time probably due to decreased processing speed in ADHD with dyslexia.

Keywords:

ADHD, Dyslexia, comorbidity, neuropsychological test, differential diagnosis,

PDF

___

1. NIMH [Internet]. Attention-Deficit/Hyperactivity Disorder. https://www.nimh.nih.gov/health/topics/attention-deficit-hyperactivity-disorder-adhd/index.shtml 13 Ocak 2019.
2. Aysev A. Dikkat eksikliği, hiperaktivite bozukluğu. Ege Psikiyatri Sürekli Yayınları 2001;3: 417-425.
3. Bilgic A, Kılıc BG, Gürkan K, Aysev A. Disruptive behavior disorders and special learning disorders in a clinical sample with diagnosis of Attention Deficit Hyperactivity Disorder. J Child Adolesc Ment Heal. 2006;13(2):54–59.
4. Amerikan Psikiyatri Birliği. Mental Bozuklukların Tanısal ve Sayımsal El Kitabı. 4. Baskı. Ankara: Hekimler Yayın Birliği, 1995.
5. Sexton CC, Gelhorn HL, Bell JA, Classi PM. The Co-occurrence of Reading Disorder and ADHD: Epidemiology, Treatment, Psychosocial Impact, and Economic Burden. J Learn Disabil. 2012;45(6):538–64.
6. Turgut Turan S, Erdoğan Bakar E, Erden G, Karakaş S. Using neuropsychometric measurements in the differential diagnosis of specific learning disability. Nöropsikiyatri Arşivi 2016;53(2):144–51.
7. Savaşır I ŞN. Wechsler Çocuklar İçin Zeka Ölçeği (WISC-R) El Kitabı. Ankara: Türk Psikologlar Derneği Yayınları; 1995.
8. Epstein JN, Erkanli A, Conners CK, Klaric J, Costello JE, Angold A. Relations between continuous performance test performance measures and ADHD behaviors. J Abnorm Child Psychol. 2003;31(5):543–54.
9. Zangwill OL. Clinical Tests of Memory Impairment. Proc R Soc Med. 1943;36(11):576–80.
10. Karakaş S, Doğutepe Dinçer E. BİLNOT Bataryası El Kitabı: Nöropsikolojik Testlerin Çocuklar için Araştırma ve Geliştirme Çalışmaları: BİLNOT- Çocuk (Cilt I). İstanbul: Nobel Tıp Kitabevleri, 2011.
11. Karakaş S, E DD. BİLNOT Bataryası El Kitabı: Nöropsikolojik Testlerin Çocuklar için Araştırma ve Geliştirme Çalışmaları: BİLNOT- Çocuk (Cilt II). İstanbul: Nobel Tıp Kitabevleri, 2011.
12. Stroop JR. Studies of interference in serial verbal reactions. J Exp Psychol. 1935;18(6):643–62.
13. Scarpina F, Tagini S. The Stroop Color and Word Test. Front Psychol. 2017;8:557.
14. MacLeod CM. Half a century of research on the Stroop effect: an integrative review. Psychol Bull. 1991;109(2):163–203.
15. Koppitz EM. The visual aural digit span test. New York: Grune & Stratton,1977.
16. Yalın A, Karakaş S. Görsel İşitsel Sayı Dizisi Testi A formunun bir Türk çocuk örnekleminde güvenirlik, geçerlik ve standardizasyon çalışması. Türk Psikoloji Dergisi 9 (32), 6-14.
17. Wilkinson G. WRAT-3. Wilmington: 1993.
18. Erden G, Kurdoğlu F, Uslu R. İlköğretim okullarına devam eden Türk çocuklarının sınıf düzeylerine göre okuma hızı ve yazım hataları normlarının geliştirilmesi. Türk Psikiyatri Dergisi 2002;13:5-13.
19. Cohen J. A power primer. Tutor Quant Methods Psychol. 2007;3:79-83.
20. Ferguson C. An effect size primer: a guide for clinicians and researchers. Prof Psychol Res Pract. 2009;40:532-8.
21. Kraemer HC, Morgan GA, Leech NL, Gliner JA, Vaske JJ, Harmon RJ. Measures of clinical significance. J Am Acad Child Adolesc Psychiatry. 2003;42(12):1524–9.
22. Willcutt, EG., Pennington BF. Psychiatric comorbidity in children and adolescents with reading disability. J Child Psychol Psychiatry Allied Discip. 2000;41, 1039–1048.
23. Dubow EF, Boxer P, Huesmann LR. Long-term Effects of Parents’ Education on Children’s Educational and Occupational Success: Mediation by Family Interactions, Child Aggression, and Teenage Aspirations. Merrill Palmer Q. 2009;55(3):224–49.
24. Cak HT, Dinc GS, Tuzun Z, Evinc SG, Cop E, Cuhadaroglu Cetin F. Comorbidity and continuity of attention deficit hyperactivity disorder (ADHD) from childhood to adolescence in Turkey. ADHD Atten Deficit Hyperact Disord. 2013;5(4):353–60.
25. Germanò E, Gagliano A, Curatolo P. Comorbidity of ADHD and OCD. Developmental Neuropsychology 2010; 475-493.
26. Erdoğan-Bakar E, Soysal Ş, Kiriş N, Şahin A, Karakaş S. Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğunun Değerlendirilmesinde Wechsler Çocuklar için Zeka Ölçeği Geliştirilmiş Formunun Yeri. Klinik Psikiyatri 2005;8:5-17.
27. Kiriş N. Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğunda Zekânın Wechsler Zeka Testi ve Raven Standart Progresif Matrisler Testi ile Analizi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara: 2002.
28. Erdoğan Bakar E, Soysal A. Ş, Kiriş N, Işık Taner Y, Karakaş S. Wechsler Çocuklar İçin Zeka Ölçeği Yeniden Gözden Geçirilmiş Formunun Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğunda Ölçtüğü Özellikler. Çocuk ve Gençlik Ruh Sağlığı Dergisi 2011;18 (3).
29. Kiriş N, Karakaş S. Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğunun Zeka Testlerinden ve İlgili Diğer Nöropsikolojik Araçlardan Yordanabilirliği. Klinik Psikiyatri Dergisi 2004;7(3):139–52.
30. Maughan B, Carroll J. Literacy and mental disorders. Curr Opin Psychiatry. 2006;19(4):350–4.
31. Erman Ö. Öğrenme bozukluğu ve dikkat eksikliği aşırı hareketlilik bozukluğu olgularının nörofizyolojik ve nöropsikolojik yöntemlerle incelenmesi. Yayınlanmamış Uzmanlık Tezi. Ankara: 1997.
32. Korkmazlar Ü, Sürücü Ö. Öğrenme bozuklukları. In: Çocuk ve Ergen Ruh Sağlığı ve Hastalıkları. Ankara: Golden Print. 2007: 307-326.
33. Katz LJ, Brown FC, Roth RM, Beers SR. Processing speed and working memory performance in those with both ADHD and a reading disorder compared with those with ADHD alone. Arch Clin Neuropsychol. 2011;26(5):425–33.