SANAL GERÇEKLİK VE ARTIRILMIŞ GERÇEKLİK UYGULAMALARININ CEZA HUKUKU ÜZERİNDEKİ OLASI ETKİLERİ ÜZERİNE BİR DENEME

2020 yılı başından itibaren Dünya genelinde yaşanan Kovid-19 pandemisi ile birlikte Ekim 2021’de ünlü sosyal medya şirketi Facebook’un bir sanal gerçeklik/artırılmış gerçeklik teknolojisi olarak “Meta” uygulamasını tanıtması sonrasında VR/AR teknolojilerine ilgi hızlı bir artış seyrine girmiştir. Bilgi teknolojileri, modern dünyayı tamamen değiştirmekte ve sosyal ilişkilerin dijitalleşmesi, insanlar arasındaki etkileşimin manzarasını, sosyal gerçekliğin doğasını ve yönünü büyük ölçüde dönüşüme zorlamaktadır. Bu dönüşüm, ülkelerin ceza politikaları ile ceza hukuku yaklaşımlarını da yakından etkilemektedir. Her geçen gün, VR/AR ortamlarında işlendiği iddia edilen hukuka aykırı eylemlerle daha sık karşılıyoruz. VR/AR teknolojilerinin haptik etkilerinin geliştirilmesi, bu ortamlarda işlenen eylemlerin sanal-ötesi etkiler olarak nitelendirilme olasılığını da güçlendirmektedir. Makaleyle, söz konusu etkileşimlerin ceza hukuku ve felsefesi ile penoloji üzerindeki olası etkilerine ilişkin bir tartışma oluşturulması arzu edilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Sanal Gerçeklik, Artırılmış Gerçeklik, Metaverse, Ceza Hukuku, Suç, Siber Taciz, Penoloji

An Essay on the Possible Effects of Virtual Reality and Augmented Reality Technologies on Criminal Law

Since the beginning of 2020, with the Kovid-19 pandemic experienced around the world, interest in virtual/augmented reality (VR/AR) technologies has entered a rapid increase after the famous social media company Facebook introduced the “Meta” application as a VR/AR technology in October 2021. Information technologies are completely changing the modern world, and the digitization of social relations is forcing to drastically transform the landscape of interaction between people, the nature and direction of social reality. This transformation closely affects the penal policies and criminal law approaches of countries. Day by day, we encounter more and more illegal acts that are allegedly committed in VR/AR environments. The development of haptic effects of VR/AR technologies also strengthens the possibility of characterizing the actions committed in these environments as intra-virtual effects. With this article, it is desired to create a discussion on the possible effects of these interactions on criminal law, criminal law philosophy and penology.

Keywords:

Virtual Reality, Augmented Reality, Metaverse, Criminal Law, Crime, Cyber-Harassment, Penology Sanal Gerçeklik, Artırılmış Gerçeklik, Metaverse, Ceza Hukuku, Suç, Siber Taciz, Penoloji,

PDF

___

Agrawal S, Simon A ve Diğerleri, Defining Immersion: Literature Review and Implications for Research on Immersive Audiovisual Experiences, Audio Engineering Society, October 2019, New York, United States, https://hal.archives-ouvertes.fr/ (Son Erişim Tarihi: 17.12.2021).
Akers R, Social Learning Theory, Encyclopedia of Criminological Theory, 2010, Sage Publications (s. 22-30).
Aksoy Retornaz E, Bir Siber Taciz Biçimi: Cinsel İçerikli Görüntüleri Rızaya Aykırı Olarak İfşa Etme, Yayma, Erişilebilir Kılma veya Üretme Suçu (Revenge Porn ve Deep Fake, Oniki Levha Yayınları, Mayıs 2021)
Alaydın H C, Benlik Algısının Motor Korteks Uyarılabilirliği Üzerindeki Etkisi, Gazi Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Nöroloji Ana Bilim Dalı, Uzmanlık Tezi, Ankara, 2018.
Algan Canseven H, Hayasızca Hareketler Suçu (TCK m. 225), Ceza Hukuku ve Kriminoloji Dergisi, 10 (1), 2022 (s. 235-279).
Aral V, Hukuk ve Hukuk Bilimi Üzerine, 1979.
Ark Ü, Hukuk-Ahlak İlişkisi Bağlamında Divan-ı Hikmet, International Journal of Cultural and Social Studies, V. 2, Ağustos 2016 (s. 257-268).
Artuk, M E, Cinsel Taciz ve Ceza Hukuku, Ankara Üniversitesi, Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, Y. 1994, V. 49, I. 3, (s.31-50)., s. 38.
Ay, Y A,, Müstehcenlik Suçu, Çağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kamu Hukuku Ana Bilim Dalı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, 2017.
Baş, E, Türk Ceza Hukukunda Cinsel Taciz Suçu, Ankara Üniversitesi, Hukuk Fakültesi Dergisi, Y. 2016, S. 65, I. 4 (s.1135-1215).
Bittlinger, P A., Government Enforcement of Morality: A Critical Analysis of the Devlin-Hart Controversy, University of Massachusetts, Doctor of Philosophy, December 1975, http://www.scholarworks.umass.edu (Son Erişim Tarihi: 11.04.2021).
Brinson S, A Deep Dive on Deepfakes, https://www.sambrinson.com/deepfakes/ (Son Erişim Tarihi: 09.01.2022).
Brundin M, The Rubber Hand Illusion Effectiveness on Body Ownership Induced by Self-Produced Movements: A Meta-Analysis, Master Degree Project in Cognitive Neuroscience, 2020, https://www.diva-portal.org/smash/get/diva2:1445768/FULLTEXT01.pdf (Son Erişim Tarihi: 15.04.2022).
Cassani C, Hukuka Uygunluk Nedeni Olarak Hukukta Rıza, Çeviren: Muharrem Özen, Mustafa Özen, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, S. 77, 2008 (s. 236-248).
Catagnoti A, Ritual circumambulations in the Syro-Mesopotamian cuneiform texts: An Overview, (İçinde Defining the Sacred: Edited by: Nicola Laneri, Oxbow Books, 2015).
Currier J, The Psychology of Focus: How Great Teams Find Traction Amid Distraction, https://www.nfx.com/post/psychology-of-focus/ (Son Erişim Tarihi: 29.03.2022).
Çam Ş, Çocuk Pornografisi Tartışmalarına İlişkin Sorular, Ankara Üniversitesi, İletişim Araştırmaları Dergisi, 2003 (s. 55-86).
Çelik G, Talu M.F, Çekişmeli Üretken Ağ Modelllerinin Görüntü Üretme Performanslarının İncelenmesi, Balıkesir Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 22 (1), 2020 (s. 181-192).
Danaher J, The Law and Ethics of Virtual Sexual Assault (Barflied, W.; Blitz, M; The Law of Virtual and Augmented Reality, Cheltenham, United Kingdom, Edward Elgar Publishers, 2018.
Dannenberg R A, Computer Games and Virtual Worlds, A New Frontier in Intellectual Property Law, 2010.
De Sio, Mecacci G, Four Responsibility Gaps with Artificial Intelligence, Why they matter and how to adress them?, Delft University of Technology, Philosophy and Technology, 34 (4), (s. 1057-1084).
Demirel M, Ceza Hukukunda Rızanın İki Boyutu: Tipikliğe Engel Olan Rıza ve Hukuka Uygunluk Nedeni Olan Rıza, İstanbul Hukuk Mecmuası,78 (3), 2019 (s. 1469-1523). (Kısaltması: DEMİREL, M.)
Demirel P, Yetişkin Suçluluğuna Neden Olan Sosyoekonomik Faktörler, Hacettepe Üniversitesi, Sosyoloji Ana Bilim Dalı, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara 2017.
Devlin P, Morals and the Criminal Law, 179, https://faculty.berea.edu/faculty/butlerj/Devlin.pdf (Son Erişim Tarihi: 11.04.2021).
Doğan M, Biyolojik Doğalcılık Ekseninde John Searle ve Zihin Beden Problemi, Yapay Zeka ve Zihin Felsefesi Dergisi, C. 1, S. 2, Aralık 2018, (s. 227-240), https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/625095 (Son Erişim Tarihi: 15.04.2022).
Doğan M, Penoloji, Fasikül Hukuk Dergisi, C. 8, S. 75, Şubat 2016 (s. 7-26).
Donghee S, How Does Immersion Work in Augmented Reality Games? A User-Centric View of Immersion and Engagement, Communication & Society Journal, V. 22, 2019 (s. 1212-1229).
Dos Santoz R, Second Life: Game, Simulator, or Serious Game?, Journal of Virtual Worlds Research, 2 (1), 2009 (s. 1-21).
Dönmezer S, Ceza Hukuku Özel Kısım Genel Adap ve Aile Düzenine Karşı Cürümler, Filiz Kitabevi, İstanbul, 1983.
Duman Ö, Müstehcenlik Suçu (TCK m. 226), İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kamu Hukuku Ana Bilim Dalı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, 2019.
Ekici Şahin M, Ceza Hukukunda Rıza, Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kamu Hukuku, Kamu Hukuku Ana Bilim Dalı, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara 2010.
El Dakkak S, Criminology and Penology, The Abu Dhabi Judicial Department, 2014, s. 117 (https://www.adjd.gov.ae/sites/Authoring/EN/ELibrary%20Books/Criminology%20And%20Penology.pdf).
Erandaru E, Augmented Reality Applications in Hand-Held Devices in the light of Baudrillard’s “Simulacra and Simulation”, Nirmana Journal, V. 10, 2008 (s. 20-25), https://nirmana.petra.ac.id (Son Erişim Tarihi: 20.08.2022)
Erem F, Hümanist Doktrin Açısından Türk Ceza Hukuku, C. 3, Özel Hükümler, AÜHF Yayınları, 1985.
Eryılmaz K, Türk Yargısının Ahlâkla İmtihanı: “Doğal Olmayan” İlişki, Hukuk Kuramı, C. 2, S. 5, Eylül-Ekim 2015 (s. 11-19).
Franks M A, The Desert of the Unreal: Inequality in Virtual and Augmented Reality, University of California Davis Law Review, V. 51, 2017 (s. 499-538).
Georgiev D, Georgiev I ve Diğerleri, Virtual Reality for Neurorehabilitation and Cognitive Enhancement, Brain Sciences Journal, February 2021, https://www.mdpi.com/2076-3425/11/2/221/htm (Son Erişim Tarihi: 21.12.2021).
Gottfredson M, Self-Control Theory and Crime, July 27, 2017, https://oxfordre.com/criminology/view/10.1093/acrefore/9780190264079.001.0001/acrefore-9780190264079-e-252 (Son Erişim Tarihi: 30.05.2022).
Güloğlu Y, Ahlak Kurallarının Türk Hukuk Sistemine Etkisi, Süleyman Demirel Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 10, S. 2, 2020 (s. 1-18).
Halaçoğlu B N, Panoramadan İçine-Gömülmeye; Video Oyunlarında Kusursuz İllüzyon, Sanat ve Tasarım Dergisi, S. 24, Yıl: 2019 (s. 171-193).
Hamacher A, Stereoscopy in Virtual Reality, International Journal of Engineering Trends and Technology, V. 69, I. 6, June 2021, https://ijettjournal.org/Volume-69/Issue-6/IJETT-V69I6P219.pdf (s. 126-130).
Hansen J, Virtual Indecent Assault: Time for the Criminal Law to Enter the Realm of Virtual Reality, Victoria University of Wellington, Faculty of Law, LLB Degree Thesis, 2018, https://researcharchive.vuw.ac.nz/xmlui/bitstream/ (Son Erişim Tarihi: 30.05.2022).
Harno A J, Some Significant Developments in Criminal Law and Procedure in the Last Century, Journal of Criminal Law, Criminology, and Police Science, November-December 1951, V. 42, No. 4, (s. 427-467)., s. 440 (https://scholarlycommons.law.northwestern.edu/cgi/).
Hartman G, The Longest Shadow: In the Aftermath of the Holocaust, 1996.
Heilig M L, Sensorama Simulator, August 28, 1962, 3,050,870, https://patentimages.storage.googleapis.com/90/34/2f/24615bb97ad68e/US3050870.pdf
Hudson D L, Obscenity and Pornography, https://www.mtsu.edu/ (Son Erişim Tarihi: 22.05.2022).
Husserl E, İçsel Zamanın Bilincinin Fenomenolojisi Üzerine, Avesta Yayınları, 2011.
Ingerstam K, Virtual Reality and Augmented Reality, A Survey from Scania’s Perspective, Royal Institute of Technology in Stockholm-KTH, Master of Science Thesis, 2019, https://kth.diva-portal.org/smash/get/diva2:1317519/FULLTEXT01.pdf, s. 7 (Son Erişim Tarihi: 22.02.2022).
İbn Haldun, Mukaddime, Hazırlayan: Süleyman Uludağ, Dergah Yayınları, Nisan 2020., Bölüm VI, 7. İlmi Talim, s. 779.
Jaishankar K, Space Transition Theory of Cyber Crimes, İçinde; Frank Schmalleger; Michael Pittaro, Crimes of the Internet, Part III, (s. 283-302).
Keyman S, Tipiklik ve Ceza Hukuku, Ankara Üniversitesi, Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 37, S. 1, 1980 (s. 59-105).
Kılıç M, Hukuk-Ahlâk İlişkisinin Temellendirilmesi ve Ayırım Kriterlerinin Analizi, Teorik ve Pratik Yönleriyle Ahlak, Dem Yayınları, İstanbul 2007 (s. 585-602).
Kınağ M, Dilin Oluşumu Bağlamında John Searle’ün Doğal Bilinç Kuramı Üzerine Bir İnceleme, Yapay Zeka ve Zihin Felsefesi Dergisi, C. 3, S. 2, Aralık 2020, (s. 163-189), https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1431995(Son Erişim Tarihi: 15.04.2022).
King B, Augmented Life in the Smart Lane, Marshall Cavendish International, 2016.
King B, Artırılmış Gerçeklik: Akıllı Dünyada Yaşam, Maltepe Üniversitesi Kitapları, Kasım 2021.
Kipper G, Rampolla J, Augmented Reality, An Emerging Technologies Guide to AR, Syngress, Elsevier, 2013.
Kocasakal Ü, Kişilerin Huzur ve Sükûnunu Bozma Suçu (TCK 123), Ankara Barosu Dergisi, 2015 (2), (s. 111-146).
La Valle, S M,, Steven M.; Virtual Reality, Chapter 1. Introduction, s. 1, http://msl.cs.uiuc.edu/vr/vrch1.pdf (Son Erişim Tarihi: 16.08.2021)
Langguth J, Pogorelov K ve Diğerleri, Konstantin ve Diğerleri, Don’t Trust Your Eyes: Image Manipulation in the age of Deep Fakes, Frontiers in Communication, May 24, 2021, https://www.frontiersin.org/articles/10.3389/fcomm.2021.632317/full (Son Erişim Tarihi: 24.0/5.2022).
Lemley M A, Volokh E, Law, Virtual Reality, and Augmented Reality, University of Pennsylvania Law Review, V. 166, No. 5, April 2018, 1051-1138).
Liszio S, Graf L, Masuch M, The Relaxing Effect of Virtual Nature: Immersive Technology Provides Relief in Acute Stress Situations, Annual Review of Cyber Theraph and TeleMedicine, June 2018 (s. 87-93), https://psycnet.apa.org/record/2019-27383-012 (Son Erişim Tarihi: 21.12.2021).
Mandal S, Brief Introduction of Virtual Reality & its Challenges, International Journal of Scientific & Engineering Research, V. 4, I. 4, April 2013, (s. 304-309), https://www.ijser.org/researchpaper/Brief-Introduction-of-Virtual-Reality-its-Challenges.pdf (Son Erişim Tarihi: 20.08.2022)
Marquez J J, An Introduction to Virtual Reality, https://web.mit.edu/16.459/www/VR1.pdf (Son Erişim Tarihi: 16.08.2021)
Matthias A, The responsibility gap: Ascribing responsibility for the actions of learning automata, Ethics and Information Technology 6(3), 2004 (s. 175–183).
Mauco O, The Ideology of the Self in Ludic Digital Worlds, (in Digital Technologies of the Self, Editors: Yasmine Abbas; Fred Dervin, Newcastle, Cambridge Scholars, 2009 (s. 109-123).
Meskys E, Liaudanskas A ve Diğerleri, Regulating Deep-Fakes: Legal and Ethical Considerations, Journal of Intellectual Property Law&Practice, V. 15, I. 1, January 2020 (s. 24-31), https://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=3497144 (Son Erişim Tarihi: 22.05.2022).
Milgram S, Obedience to Authority: An Experimental View, Harper & Row, 1974.
Milk C, How Virtual Reality can create the ultimate empathy machine, TED2015, https://www.ted.com/talks/chris_milk_how_virtual_reality_can_create_the_ultimate_empathy_machine?language=en (Son Erişim Tarihi: 30.05.2022).
Mill J S, On Liberty, Karbon Kitaplar, Haziran 2020.
Mill J S, Özgürlük Üzerine, Çeviren: Berkay Tartıcı, Kutu Yayınları, Eylül 2019.
Moosa E, Fetvalarda Teknoloji Sorunları: İnceliklerin Mercek Altına Alınması, Fıkıh ve Biyoetik, İslam Hukuku Bakımından Tıbbi Konulanda Karar Verme Süreci-2, Editörler: M. İhsan Karaman; Hakan Ertin; Mürteza Bedir, İsar Yayınları, İstanbul 2021 (s. 13-37).
O’Brien S A, She’s been sexually assaulted 3 times, once in virtual reality, October 26, 2016, https://money.cnn.com/2016/10/24/technology/virtual-reality-sexual-assault/index.html (Son Erişim Tarihi: 21.05.2022).
Odabaş U K, John Stuart Mill’in Düşüncesinde Özgürlük Sorunu, Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Aralık 2018, Sayı: 22 (s. 2685-2699).
Oppenheim C, Virtual Reality and Virtual Library, Information Services and Use, V. 13, I. 3, 1993 (s. 215-227).
Özdağ S, İnkaya B, Kanser Hastalarının Ağrı ve Kaygı Yönetiminde Sanal Gerçeklik Teknolojisi Kullanımı, Türkiye Sağlık Bilimleri ve Araştırmaları Dergisi, S, 4 (2), Mayıs 2021 (s. 44-51).
Özen M, Köksal A, Kişilerin Huzur ve Sükûnunu Bozma Suçu, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, S. 68 (2), 2019 (s. 479-527).
Öztürk G A, Türk Ceza Kanunu’nda Müstehcenlik Suçu, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kamu Hukuku Ana Bilim Dalı, Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul 2018.
Paris B, Donovan J, Deepfakes and Cheap Fakes, The Manipulation of Audio and Visual Evidence, Data&Society, September 2019, https://datasociety.net/wp-content/uploads/2019/09/DS_Deepfakes_Cheap_FakesFinal.pdf (Son Erişim Tarihi: 09.01.2022).
Parmanand S K, Volenti non fit Iniuria in Roman Law, https://journals.co.za/doi/pdf/10.10520/AJA05872405_295 (Son Erişim Tarihi: 20.08.2022)
Poborilova M, Virtual Child Pornography, Masaryk University, Journal of Law and Technology, V. 5 (2), 2011 (s. 241-253).
Porter Z, Habli I, ve Diğerleri, The Moral Responsibility Gap and Increasing Autonomy of Systems, First International Workshop Artificial Intelligence Safety Engineering, September 18, 2018, https://eprints.whiterose.ac.uk/133488/1/Resp_Gaps_paper_21.pdf (Son Erişim Tarihi: 30.05.2022).
Riemer M, Trojan J, Fuchs X, The Rubber Hand Universe: On the Impact of Methodological Differences in the Rubber Hand Illusion, Neuroscience & Biobehavioral Reviews, July 2019 (s. 268-280).
Rohde M, Massimilano D, Marc, O E, The Rubber Hand Illusion: Feeling of Ownership and Proprioceptive Drift Do Not Go Hand in Hand, Plos One, 6 (6), 2011, https://journals.plos.org/plosone/article?id=10.1371/journal.pone.0021659 (Son Erişim Tarihi: 30.05.2022)
Rorsemond W C, Virtual Reality and Criminal Law, https://roylelaw.ca/virtual-reality-and-criminal-law/ (Son Erişim Tarihi: 23.02.2022).
Rosenberg R, Rosenberg H D, Revenge Porn in the shadow of the first amendment, University of Pennsylvania Journal of Constitutional Law, V. 24, 2022, https://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=4021172 (Son Erişim Tarihi: 22.05.2022).
Savre F B, Mens Rea, Harvard Law Review, V. 45, I. 6, 1932 (s. 974-1026).
Schmalzi L, Kalckert A ve Diğerleri, Neural Correlates of the Rubber Hand Illusion in Amputees: A Report of Two Cases, Neurocase, August 2014 (s. 407-420).
Senftleben M, Adapting EU Trademark Law to New Technologies-Back to Basics, Constructing European Intellectual Property: Achievements and New Perspectives (Editors: C. Geiger), Edward Elgar Publishing, 2013 (s. 137-176).
Sieber U, Bilişim Teknolojisi ile Globalleşen Dünyadaki Tehlikelerin Önlenmesi ve Ceza Hukuku, Seçilmiş Makaleler, Editörler: Feridun Yenisey; Salih Oktar; Zehra Başer Doğan, Seçkin Yayınları, Ankara, 2021.
Slater M, Antley A, ve Diğerleri,A Virtual Reprise of the Stanley Milgram Obedience Experiments, December 2006, PLOS One, https://journals.plos.org/plosone/article?id=10.1371/journal.pone.0000039 (Son Erişim Tarihi: 30.05.2022).
Sokullu Akıncı F, Avrupa Konseyi Siber Suç Sözleşmesinde Yer Alan Maddi Ceza Hukukuna İlişkin Düzenlemeler ve Özellikle İnternette Çocuk Pornografisi, İstanbul, İÜHFM, C. 59, S. 1-2, 2001.
Solowey R, A Question of Equivalence: Expanding the Definition of Child Pornography to Encompass “Virtual” Computer-Generated Images, Tulane Journal of Technology&Intellectual Property, V. 4, 2002 (s. 161-201).
Soysal T, Dijital Çağda Spor: Ekonomik ve Hukuki Yönleriyle E-Spor, İstanbul Spor Hukuku Dergisi, C. 3, S. 2, 2021 (s.75-141 )., s.124-129. (Kısaltması: Soysal, E-Spor, 2021)
Soysal T, İnternet Alan Adları Hukuku (Domain Name Law), Adalet Yayınları, Eylül 2014., s. 26-40. (Kısaltması, Soysal, Domain Name Law, 2014).
Soysal T, Markanın İnternet Ortamında Eleştiri Amaçlı Kullanımı: Anayasa Mahkemesi’nin 9 Ocak 2019 Tarihli Naif Şaşma Kararı Çerçevesinde Bir Değerlendirme, Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, Y. 11, S. 40, Ekim 2019 (s. 53-111).
Soysal T, Unutulma Hakkının Avrupa Birliği’nin Genel Veri Koruma Tüzüğü Çerçevesinde İncelenmesi, Uyuşmazlık Mahkemesi Dergisi, S. 13, 2019 (s.339-422).
Soysal T, Sınır Dışı (Deportation) ve Suçluların İadesi (Extradition) İlişkisi: Bağlantılar, Farklar ve Değerlendirmeler, Adalet Dergisi, S. 59, Eylül 2017 (s. 7-31).
Soysal T, Suçlu İadesinin Tarihsel Kökenleri, Uluslararası Hukuk Bülteni, S. 24, Eylül 2021 (s. 4-9).
Soysal T, Endüstri 4.0 ve İnsan Hakları: Yeni Ortaya Çıkan Teknolojik Gelişmelerin İnsan Hakları Üzerindeki Dönüştürücü Etkileri, Ankara Barosu. XI. Uluslararası Hukuk Kurultayı, 9-12 Ocak 2020, Bildiriler Kitabı, C. 1 (s. 245-324).
Söker M, Özdenetim ve Bağımlılık, https://www.renkpsikoloji.com/oz-denetim-bagimlilik/ (Son Erişim Tarihi: 10.11.2021).
Sözüer A, Cinsel Dokunulmazlığa Karşı İşlenen Suçlar Bağlamında Çocukların Cinsel İstismarı Suçuna İlişkin Bir Değerlendirme, İstanbul Yeni Yüzyıl Üniversitesi Yayınları, Ocak 2015 (s. 13-33).
Stenersen A, Internet: A Virtual Training Camp?, Terrorism and Political Violence, 20 (2), 2008 (s. 215-233), https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/09546550801920790 (Son Erişim Tarihi: 30.05.2022).
Stephenson, N, Snow Crash, Penguin, 1992.
Steuer J, Defining Virtual Reality: Dimensions Determining Telepresence, Journal of Communication, V. 42, I. 4, December 1992, (s. 73-93).
Stone R J, Virtual Reality and Cyberspace: From Science Fiction to Science Fact, Information Services and Use, V. 11, I. 5, 1991 (s. 283-300).
Şare E, Cinsel Özgürlüğe Karşı Suçlarda İlgilinin Rızası, Dokuz Eylül Üniversitesi, Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 21, S. 2, 2019 (s. 977-1023).
Şen E, Sarkıntılık Suçu, 26 Haziran 2019, https://www.hukukihaber.net/sarkintilik-sucu-makale,6797.html (Son Erişim Tarihi: 12.04.2021).
Tassone B, Biagio G, The Relevance of Husserl’s phenomenological exploration of interiority of contemporary epistemology, Palgrave Communications, 2017, https://www.nature.com/articles/palcomms201766 (Son Erişim Tarihi: 30.05.2022).
Timur B, 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nda Cinsel Taciz Suçu, Antalya Bilim Üniversitesi, Lisanüstü Eğitim Enstitüsü, Kamu Hukuku Tezli Yüksek Lisans Programı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Antalya 2021.
Uysal D, Simülasyon Kavramı Çerçevesinde Wolfgang Hilbig’in “Ich” adlı Romanı, Sakarya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Nisan 2013.
Wang D., Guo Y, ve Diğerleri, Haptic Display for Virtual Reality: Progress and Challenges, Virtual Reality & Intelligent Hardware, V. 1, I. 2, April 2019 (s. 136-162), https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S2096579619300130 (Son Erişim Tarihi: 15.05.2022).
Wu Y, Wang Y ve Diğerleri, Using a Fully Expressive Avatar to Collaborate in Virtual Reality: Evaluation of Task Performance, Presence, and Attraction, Frontiers in Virtual Reality, April 7, 2021, https://www.frontiersin.org/articles/10.3389/frvir.2021.641296/full (Son Erişim Tarihi: 21.12.2021).
Xue J, Hu R, Virtual Reality or Augmented Reality as a Tool for Studying Bystander Behaviors in Interpersonal Violence: Scoping Review, JMIR Publications, February 2021, https://www.jmir.org/2021/2/e25322/ (Son Erişim Tarihi: 10.12.2021).
Yang J, Trademark Law in the Virtual Realism Landscape, New York University, Journal of Intellectual Property and Entertainment Law-JIPEL, V.8, N. 2, Spring 2019, (s. 409-433) (https://jipel.law.nyu.edu/wp-content/uploads/2019/06/Yang_Article.pdf).
Yavuzer H E, Kauçuk El Yanılsamasının Ayna Nöron Aktivitesi Üzerine Etkisinin Elektrofizyolojik Olarak İncelenmesi, Gazi Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyon Ana Bilim Dalı, Uzmanlık Tezi, Ankara, 2017.
Yisroel M, Lee W, The Creation and Detection of Deepfakes: A Survey, ACM Computing Surveys, V. 1, No. 1, January 2020, https://arxiv.org/pdf/2004.11138.pdf (Son Erişim Tarihi: 09.01.2022).
Yüzügüllü H C, Müstehcenlik Suçu, Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara 2019.