PSİKOLOJİK PLANLI ESKİTME VE COVID 19 PANDEMİSİNDE DURUM*
Ürünü piyasaya süren kişilerin ürün ömrünü kasten kısaltmak üzere kullandıkları her türlü teknik olarak planlı eskitme Fransa’da Tüketici Kanunu’nun L441-2 maddesinde tanımlanmıştır. Teknolojik, müdahil veya psikolojik eskitme gibi türleri olan planlı eskitme birçok sektörde farklı uygulamalarla ortaya çıktığından kapsamlı bir konudur; ancak hukuki açıdan yeterince incelenmemiştir. Bu eksikliğin giderilmesini amaçlayan bu çalışmanın kapsamı planlı eskitme türlerinden psikolojik eskitme ile sınırlandırılmıştır. Bu bağlamda belirli aralıklarla yeni ürün piyasaya sürülerek mevcut modelin eskidiği algısı uyandırılması gibi planlı eskitme uygulamaları ele alınmıştır. Mevcut sistemde Covid-19 etkisinde online işlemlerin artması ve toplu aktivitelerin yerini sosyal izolasyonun almasının planlı eskitmeye etkisi sorgulanmıştır. Bu şekilde akıllı cihaz talebinde 2013 yılından itibaren en büyük düşüşün Covid-19 nedeniyle özellikle psikolojik planlı eskitme kapsamında üreticiler tarafından oluşturulan toplumsal statünün tükettikçe yükselmesi algısı yahut belirli marka ve yeni model ürünlere sahip olmanın toplumsal statü göstergesi olduğu algısı arasında bir bağ olup olmadığının tespiti amaçlanmıştır.
Psychological Planned Obsolescence and Covid-19*
Planned obsolescence is a strategy causing social, economical and environmental damages. It was defined under French Consumer Protection Code, Article L441-2 as “any techniques whereby the entity responsible for the placement of a product on the market deliberately intends to shorten life span in order to increase its rate of replacement.” It has very wide concept since it has different applications in various sectors and has different types such as technological obsolescence, built-in obsolescence, or psychological obsolescence. Even though planned obsolescence was discussed by economists in detail, there is not sufficient studies legally. This article analyses planned obsolescence regarding legal aspects. This work analyses planned obsolescence applications of designing components with unsustainably short lifespan, and releasing new model regularly aiming to obsolete previous model. It assesses increasing online transactions, and replacing collective activities and works by social isolation caused by Covid-19. It is aimed to determine whether there is a connection between the experience of ‘the biggest decrease in demand for smart devices since 2013 in the Covid-19 period this year’ and the perception of “the more consumption the higher social status” or “having certain brand, or new model products is an indicator of socioeconomic status” which are caused by psychological planned obsolescence
___
- Ackerman F, Why Do We Recycle: Markets, Values, and Public Policy (Island Press 1997).
- Arı M, “Tema”lı Hayatlar Sosyolojisi (Türkiye’de Tüketim Toplumunun Tezahürlerini Anlamak) Yüksek Lisans Tezi, (Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü 2014).
- Babaoğul M ve Buğday EB, ‘Gösteriş Tüketimine Karşı Gönüllü Sadelik’ iç Babaoğul M, Şener A ve Buğday EB (ed), Tüketici Yazıları (III) (Elma Teknik Basım Matbaacılık 2012).
- Bulow J, ‘An Economic Theory of Planned Obsolescence’ (Oxford University Press 1986) The Quarterly Journal of Economics 729 - 750.
- Burns B, ‘Re-evaluating Obsolescence and Planning for It’ iç Cooper T (ed), Longer Lasting Products (Gower Publishing Limited 2010).
- Canalys, ‘Smartphone Shipments in China reach 73 Million in Q1 2020, Down 18% Year on Year’ (2020)
- Chapman J, Emotionally Durable Design: Objects, Experiences, and Empathy (Earthscan 2005).
- Chapman J, ‘Subject/Object Relationships and Emotionallay Durable Design’ iç Cooper T (ed), Longer Lasting Products (Gower Publishing Limited 2010).
- CNNTürk, ‘Dijital Tüketim Trendlerine Korona Virüs Etkisi’ (2020)
- Çelik HC, ‘TV’de Kapitalist Hegemonyanın Yeniden Üretimine Bir Örnek: “Bu Tarz Benim” Yarışması’ (2018) 1(1) SDÜ İfade 87 - 128.
- Çınar R ve Çubukcu İ, ‘Tüketim Toplumunun Şekillenmesi ve Tüketici Davranışları -Karşılaştırmalı Bir Uygulama’ (2009) 13(1) Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 277 - 300.
- De Oliveira, RG, ‘Planned Obsolescence’ (2013) 13(4) Leadership and Management in Engineering 262 - 264.
- Del Mastro A, ‘Planned Obsolescence: The Good and the Bad’ (2018)
- Gabriel Y ve Lang T, The Unmanageable Consumer: Contemporary Consumption and Its Fragmentation (Sage Publications 1995).
- Goldwert L, ‘Maker of Nutella Settles with Consumers Over ‘Healthy Food’ Claims; will Pay Out $3 Million’ (2012) New York Daily News.
- Guiltinan J, ‘Creative Destruction and Destructive Creations: Environmental Ethics and Planned Obsolescence’ (2009) 89(1) Journal of Business Ethics 19 - 28.
- Heater B, ‘Smartphone Shipments Dropped 13% Globally, and COVID-19 is to Blame’ (2020) TechCrunch
- Karimi M, ‘Effect of Culture on Online Shopping: Comparison Between Iran And Turkey’ iç 2nd International Conference on Industrial Engineering and Technology Management (2018) 49 - 56.
- Kayaköy Taş M, Pazarlama İletişiminde Sosyal Medya Kullanımı: Sigorta Pazarına Bir Uygulama Yüksek Lisans Tezi (İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü 2014).
- Latouche, Serge. Farewell to Growth. David M (çev) (Polity Press 2009).
- Legifrance Le Service Public De La Diffusion Du Droit. Ordinance No. 2016- 301 of March 14, 2016 Relating to the Legislative Part of the Consumer Code (2016).
- Michel A, ‘Product Lifetimes Through the Various Legal Approaches within the EU Context: Recent Initiatives Against Planned Obsolescence’ iç Bakker Conny A ve Mugge R (ed), PLATE: Product Lifetimes And The Environment (Delft University of Technology and IOS Press 2017).
- Özdemir Ş ve Yaman F, Türkiye’de Reklam Ahlakı Araştırması Güncel Sorunlar ve Çözüm Önerileri (Limit Ofset 2015).
- Pham S, ‘Samsung Warns Covid-19 will Hurt Smartphone Sales and the Rollout of 5G. But the Work-from-home Revolution is Here to Stay’ (CNN Business 2020)
- Prakash S, Dehoust G, Gsell M, Schleicher T ve Stamminger R, Einfluss der Nutzungsdauer von Produkten auf ihre Umweltwirkung: Schaffung einer Informationsgrundlage und Entwicklung von Strategien gegen “Obsoleszenz.” (Herausgeber 2016).
- Prashad V, In the Ruins of the Present (Tricontinental 2018).
- Soto Pineda J ve Prada Salmoral M, A Juridical ‘Theory’ of Planned Obsolescence. (2017).
- Şit İmamoğlu B, Planlı Eskitme (Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü 2020).
- Torlak Ö ve Tiltay MA, Pazarlama Ahlâkı Sosyal Sorumluluklar Ekseninde Pazarlama Kararları ve Tüketici Davranışlarının Analizi (Beta Basım 2017).
- Torlak Ö, Özdemir Ş ve Yaman F, ‘Pazarlama ve Reklam Ahlakı’ iç Erdoğmuş N, Torlak Ö ve Bilgin Tiryaki K, (ed), Temelleri ve Uygulamalarıyla İş Ahlakı (İGİAD Türkiye İktisadî Girişim ve İş Ahlakı Derneği 2018).
- Uğur NG ve Turan AH, ‘Üniversite Öğrencilerinin Mobil Uygulamaları Kabulü ve Kullanımı: Sakarya Üniversitesi Örneği’ (2015) 6(2) İnternet Uygulamaları ve Yönetimi Dergisi 63 - 79.
- United Nations Guidelines for Consumer Protection (United Nations Conference on Trade and Development 2016).
- ISSN: 1309-6826
- Başlangıç: 2010
- Yayıncı: Türkiye Adalet Akademisi