KIBRIS SORUNUNUN TÜRK–AMERİKAN İLİŞKİLERİNE YANSIMASI
Kıbrıs sorununa Amerika'nın tam olarak müdahil olması 1958 yılına rastlamaktadır. Kıbrıs sorunu, 1945 yılından itibaren ilk defa derinlikli olarak kurulmaya çalışılan Türk-Amerikan ilişkilerine, 1964 yılında tarihi bir yara aldırması yönüyle çok önemli olmuştur. Kıbrıs'ta Rumların yapmış oldukları zulüm ve katliamlara karşı Türkiye'nin harekete geçme eğilimi Amerikan Başkanı Johnson tarafından gönderilen bir mektupla durdurulmuştur. Bu durum, Türkiye'de Amerika'ya karşı büyük bir tepkinin oluşmasına ve Türk-Amerikan ilişkilerinde yaşanan tarihî sorgulama ve kırılmaya ortam hazırlamıştır
THE REPERCUSSIONS OF CYPRUS ISSUE ON TURKISH-AMERICAN RELATIONS (1958-1974)
In 1958, the US got involved in the Cyprus issue for the first time. Cyprus issue was significant because, in 1964, it profoundly damaged the Turkish-American relations which had been tried to be built since 1945. Turkish intention to take action against the massacres and atrocities perpetrated by Greeks was nullified by a letter send by the US President Johnson. This drew a considerable reaction in Turkey against the US and led to the questioning of and a historical break in the Turkish-American relations
___
- Amerika Birleşik Devletleri Ulusal Arşivi (National Archives and Records Administration, Washington DC), 19 Ocak 1962, NND 949567, Record Group 59, Box: 2032, Rusk, Deparment of State.
- Amerika Birleşik Devletleri Ulusal Arşivi (National Archives and Records Administration, Washington DC), 7 Mayıs 1952, AmConGen, Ġstanbul, Turkey, “Subject: Communism in Turkey” Foreign Service Despatch, NND 842933 Record Group: 59 Box: 4066 Decimal File: 1950-1954, s. 1-5.
- Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi (BCA), 7 Mart 1946, Fon: 30 18 1 2, Kutu: 110, Dosya Gömlek: 18, Sıra: 8, Konu: “Amerikan Deniz Kuvvetleri’ne mensup Missouri SavaĢ Gemisi ile Pover Destroyeri’nin Ġstanbul Limanı’na gelmelerine izin verilmesi.”
- BCA, 3 Nisan 1957, Fon: 30 1 0 0, Kutu: 40, Dosya Gömlek: 238, Sıra: 21, Dosya No: B1, Konu: “Kıbrıs meselesi ile ilgili Amerika ve Ġngiltere’nin tutumunu konu alan BaĢbakan Adnan Menderes ile CumhurbaĢkanı Celal Bayar arasındaki yazıĢmalar.”
- BCA, 2 ġubat 1957, Fon: 30 18 1 2, Kutu: 145, Dosya Gömlek: 109, Sıra: 8, Dosya No: 105/133, Sayı No: 4, Konu: “Ġngiltere tarafından Kıbrıs’a verilecek anayasa hakkında tekliflerle ilgili olarak Kıbrıs Valisi ile görüĢmelerde bulunmak üzere Prof. Dr. Nihat Erim ve Doç. Dr. Suat Bilge’nin Kıbrıs’a, oradan da Ġngiltere’ye gitmeleri.”
- BCA, 19 ġubat 1964, Fon: 30 1 0 0, Kutu: 71, Dosya Gömlek: 452, Sıra: 4, Dosya No: E5, Konu: “BirleĢmiĢ Milletler Güvenlik Konseyi’nde Kıbrıs meselesi hakkında yapılan müzakereler”.
- BCA, 25 Ocak 1964, Fon: 30 18 1 2, Kutu: 175, Dosya Gömlek: 4, Sıra: 12, Dosya No: 107, Konu: “Kıbrıs meselesini görüĢmek üzere Türkiye, Ġngiltere ve Yunanistan DıĢiĢleri Bakanları ile Kıbrıs Türk ve Rum Cemaatlerinin temsilcilerinin iĢtiraki ile Londra’da yapılacak toplantılara katılacak heyet.”
- BCA, 19 Mart 1964, Fon: 30 1 0 0, Kutu: 38, Dosya Gömlek: 238, Sıra: 5, Dosya No: A45, Konu: “Kıbrıs hadiseleri ile ilgili olarak BaĢbakan Ġsmet Ġnönü’ye gönderilen mektup ve telgraflar.”
- BCA, 18 Ağustos 1960, Fon: 30 1 0 0, Kutu: 7, Dosya Gömlek: 40, Sıra: 17, Dosya No: A4, Konu: “Kıbrıs Türk Kurumları Federasyonu BaĢkanı Rauf DenktaĢ’ın Devlet ve Hükümet BaĢkanı Cemal Gürsel’e yazılmıĢ teĢekkür telgrafı.”
- BCA, 14 Aralık 1964, Fon: 30 18 1 2, Kutu: 182, Dosya Gömlek: 77, Sıra: 9, Dosya No: 148, Sayı: 6, Konu: “Ġsrail-Kıbrıs-Türkiye arasında kurulacak feribot seferleri için Denizcilik Bankası Türkiye Anonim Ortaklığı tarafından tersanelerimizde feribot yaptırılması.”
- BCA, 29 Haziran 1953, Fon: 30 1 0 0, Kutu: 103, Dosya Gömlek: 645, Sıra: 5, Dosya No: F11, Konu: “Amerika’da New York Times ve Ġngiltere’de Yorkshire Post gazetelerinde Boğazlar meselesi ve Türkiye-Rusya münasebetleri hakkında yazılan makaleler.”
- BCA, 20 Haziran 1964, Fon: 30 18 1 2, Kutu: 178, Dosya Gömlek: 34, Sıra: 3, Dosya No: 105, Sayı: 6, Konu: “Kıbrıs konusunda ABD BaĢkanı Johnson’un daveti üzerine Washington’a gidecek BaĢbakan Ġnönü’ye refakat edecekler.”
- BCA, 27 Ekim 1964, Fon: 30 18 1 2, Kutu: 181, Dosya Gömlek: 66, Sıra: 9, Dosya No: 105, Sayı: 6, Konu: “Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği’nin daveti üzerine, bu ülkeye DıĢiĢleri Bakanı Feridun Cemal Erkin baĢkanlığında gönderilecek heyetin tespiti.”
- Cumhuriyet Senatosu Tutanak Dergisi, 7 ġubat 1966, Dönem:1, Cilt: 33, Toplantı: 5, 44. BirleĢim, s.155.
- Cumhuriyet Senatosu Tutanak Dergisi, 7 ġubat 1966, Dönem:1, Cilt: 33, Toplantı: 5, 44. BirleĢim, s.156.
- TBMM Tutanak Dergisi, Dönem: VII, Cilt: 18, Toplantı:2, 78. BirleĢim, 25.VI.1945 Pazartesi, s.395.
- Başlangıç: 1925
- Yayıncı: İstanbul Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü