20263

Adıyaman Halk Kültüründe Dua ve Beddualar (Alkışlar-Kargışlar)

Halk kültürü ürünleri, halkın aynası ve geleceğe aktarılan mirasıdır. Dua ve beddualar halk kültüründe kültür aktarımını sağlayan önemli sözlü anlatım türlerinden birisi olup insanların günlük hayat içerisinde farkında olarak ya da olmayarak en fazla kullandıkları kalıplaşmış sözlerdir. İnsanların hayatın akışı içerisinde karşılaştıkları olumlu davranışlar karşısında alkışta bulunmaları ya da dua etmeleri ne kadar doğal bir durum ise karşılaştıkları kötü hadiseler karşısında tepki olarak kargışta bulunmaları ya da beddua etmeleri de bir o kadar doğal bir durumdur. Türk toplumu içerisinde iyi davranışlar her zaman takdir edilir. Bu takdir halk kültüründe dualarla karşılık bulur. Ancak beddualar için bu durum tam tersi yönde algılanır ve beddua etmekten mümkün olduğunca uzak durulmaya çalışılır. Geçmişten günümüze, aktarılarak gelen alkış ve kargışlar kalıp sözlerdir. Bu yönüyle atasözü ve deyimlerle benzerlik gösterirler. Bu çalışmada, Adıyaman ili ve çevresinde halen canlı bir şekilde kullanılmakta olan dua ve beddua örnekleri incelenmiş ve diğer türler ile aralarındaki bağlar ortaya konulmuştur.

Anahtar Kelimeler:

Adıyaman, Dua-Beddua, Alkış-Kargış, Halk kültürü, Kalıplaşmış sözler

Prayers and Curses in Adiyaman Folk Culture (Acclamations and Imprecations)

Products of folk cultures are the mirror of the folk and are a heritage transferred to the future. Prayers and curses are significant verbal expressions which enable cultural transfer. They are also the most used stereotypical epithets used by people in their daily lives, either consciously or unconsciously. Just as people acclaim and pray for the positive situations they face, so it is natural that they imprecate when they are faced with negative situations. Positive attitudes are always admired and praised in Turkish society. This admiration is reflected by the prayers in folk culture. However, for curses, this situation is perceived quite differently. Therefore, curses are avoided whenever possible. Acclamations and imprecations, which are stereotypical epithets, have come from the past to present. In this aspect, they have many things in common with proverbs and idioms. In this paper, the types of prayers and curses used in daily life in Adıyaman city and its surrounding areas are studied along with their connections with other types.

Keywords:

Adıyaman, Prayer-Curse, Acclamation-Imprecation, Folk culture, Stereotype epithets,

PDF

___

Akalın, L. Sami. Türk Dilek Sözlerinden Alkışlar Kargışlar. Ankara: Kültür Bakanlığı Halk Kültürünü Araştırma Dairesi Yayınları, 1990.
Beydili, Celal. Türk Mitolojisi Ansiklopedik Sözlük. Çeviren Eren Ercan. Ankara: Yurt Yayınları, 2005.
Boratav, Pertev Naili. Türk Halk Bilimi I-100 Soruda Türk Halk Edebiyatı. İstanbul: Gerçek Yayınevi, 1995.
Bulut, Serdar. “Anadolu Ağızlarında Dini İnançları Yansıtan Kalıp Sözler”, The Journal Of Academic Social Science Studies (JASSS) 6/1 (2013): 435-465.
Bulut, Serdar. “Türkiye Türkçesi Ağızları İle Kıbrıs Türk Ağızlarında Ortak Kullanılan Kalıp Sözlerden HayırDualar ve Beddualar”, Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi (ASOS JOURNAL) 4/24 (2016): 298-308.
Çiftçioğlu, Arzu. “Bedduaların Anlam Açısından İncelenmesi”, Lanet Kitabı, 7-59, Editör Emine Gürsoy Naskali. İstanbul: Kitabevi Yayınları, 2009.
Çobanoğlu, Özkul ve Sacide Çobanoğlu. “Türk Halk Kültüründe Konuşmalık Türler Bağlamında Sözel Nasihatler, Dua ve Beddualar”, Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi 4/7 (2015): 1-32.
Duymaz, Ali. “Sihir Şiirlerinin Bir Türü Olarak Alkışlar”, Milli Folklor, 45 (2012): 15-21.
Elçin, Şükrü. Halk Edebiyatına Giriş. Ankara: Akçağ Yayınları, 2004.
Ergin, Muharrem. Dede Korkut Kitabı. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 2004.
Ersöz, Serpil. “Türkiye Türkçesi Doğu Grubu Ağızlarında Bedduaların İşlevleri”, Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi XIV/2 (2014): 29-46.
Harmancı, Meriç. “Dede Korkut Hikâyelerindeki Alkış ve Kargışlara İşlevsel Bir Yaklaşım”, Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 23 (2012): 1-17.
Kaya, Doğan. “Dualar ve Beddualar”, Türklük Bilimi Araştırmaları Dergisi 4 (1997): 99-121.
Kaya, Doğan. Türk Halk Edebiyatı Terimleri Sözlüğü. Ankara: Akçağ Yayınları, 2007.
Terzioğlu, Öykü. “Alkış ve Kargışların Sözlü Kültürdeki Yerleşik Kodların Aktarımını ve Yeniden Üretimini Kolaylaştıran Biçimsel Özellikleri”, Milli Folklor 75 (2007): 34-37.