Some of Societies and Their Foundation Reasons in Turkish National Struggle Period

Ottoman State had been de facto abolished with treaties which were signed after in the end of the World War I. It can be observed that authorities of defeated sultanate acted interests of victorious allied powers. During the armistice period a considerable authority gap occured both in Anatolia and Rumelia regions of Ottoman State. This situation motivated the people to variety of ideas such as struggle for independence, accepting a foreign power’s patronage for salvation. As a result of those ideas various societies established amongst population to institiute public vote for their cause. Those societies mainly can be classified into two major groups to examine which are: Societies which were supporting the necessity of national struggle efforts for total national independence and societies which were harmful for national independence movement. This article aims to investigate reasons of foundation of those societies and their intellectuals and historical backrounds. The societies which were established by national/religious minorities, the societies which were useful/harmful for national struggle efforts; were discussed within framework of nation building process. Before World War I, policies and practices of Turkism, which were implemented according to their fundemental ideology by Union and Progress (İttihat Terakki) government had motiviated and accelerated minorities to increase their sense of micro-nationalism and separatist activities espicially for non-muslim minorities. Curiousty of establishing their own national states arouse amongst minorities. Espicially Greeks, Armenians and Jews citizens of Ottoman State were found to these activities. Those minorities were acting behalf of their alleged misinterpretation and upon claims that their fundemental rights were seized or limited.

Millî Mücadele Döneminde Cemiyetlerden Bazıları ve Kuruluş Nedenleri

1. Dünya Savaşı sonrası yapılan antlaşmalarla Osmanlı Devleti fiilen tarihe karışmıştır. Mütareke döneminde Anadolu’da ve Rumeli’de oluşan otorite boşlukları halkı kurtuluş, himaye, mandacılık, bağımsızlık gibi düşüncelere sevk etmiştir. Bu düşünce birliklerinden de cemiyetler kurulmuştur. Millî Mücadele açısından kurulan cemiyetler kendi içlerinde: Millî varlığa yararlı cemiyetler ve millî varlığa zararlı cemiyetler olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Bu makalede millî varlığa yararlı / zararlı cemiyetler, azınlıkların kurduğu cemiyetlerin kuruluş nedenleri, fikriyatı, tarihsel kökenlerinin ne olduğu sorularına cevap aranmıştır. Her cemiyetin kurulma sebebi farklıdır. Azınlıklar kurdukları cemiyetler, İttihat ve Terakki hükümetinin ideolojisi olan Türkçülük politikaları ve uygulamalarına karşı süregelen devlete karşı başkaldırı faaliyetlerini arttırmışlardır. Mondros Ateşkes Antlaşması sonrasında İtilaf Devletlerinin işgalleri; gayr-ı müslim azınlıkların kurdukları cemiyetlerin ayrılıkçı faaliyetlerini hayata geçirmek için zemin hazırlamıştır. Osmanlı Devleti’nin fiilen yıkıldığı bir dönemde devlet kurma saikiyle eski devletlerini canlandırmak için azınlıklarda yeni bir arayış doğmuştur. Bu fikirler ve yaşadıklarına inandıkları kötü muamele, haklarının gasp edilme iddialarından dolayı Rumlar, Ermeniler, Yahudiler bu cemiyetlere katılmışlardır. Makalede millî varlığa zararlı cemiyetler: Wilson Prensipleri Cemiyeti, Kürt Teali (Yükseltme) Cemiyeti; Azınlıkların kurduğu cemiyetler: Pontus Rum Cemiyeti, Mavri Mira Cemiyeti; Millî varlığa yararlı cemiyetler: Trakya Paşaeli Müdafaa-i Heyeti Osmaniyesi, Vilayat-ı Şarkiye Müdafaa-i Hukuk-ı Milliye Cemiyeti, Redd-i İlhak, Müdafaa-i Hukuk Kongresi, Trabzon Muhafaza-i Hukuk-u Millîye Cemiyeti, Milli Kongre cemiyetleri özelinde anlatılmış ve bu farklı gayelerle kurulan cemiyet örnekler üzerinden kendi bulundukları sınıflamalarda genellemeler yapılmaya çalışılmıştır.

PDF

___

Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı

Yer Bilgisi: 216 – 39 Belge Tarihi: H-19-09-1337

Yer Bilgisi: 2850 – 97 Belge Tarihi: H-01-06-1327

Adkins, L., Adkins L.R. (2004). Ancient Rome. Facts on File.

Akyüz, Y. (1989). Atatürk ilkeleri ve inkılâp tarihi. Yüksek Öğretim Kurumu Yayınları.

Alpargu, M., Özçelik İ.- Yavuz N. (2001). Atatürk ilkeleri ve Türk inkılâp tarihi. Gündüz Eğitim Yayıncılık.

Atatürk, M. K. (1938). Nutuk-1938 Tıpkı Basım. Mühür Kitaplığı.

Atatürk, M. K. (1965) Söylev. Türk Dil Kurumu.

Aybars, E. (1994). Türkiye Cumhuriyeti tarihi I. Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları.

Belen, F. (1973) 20. yüzyılda Osmanlı Devleti. Remzi Kitabevi.

Birinci, A. (1990). Hürriyet ve İtilaf Fırkası [doktora tezi]. Dergah Yayınları.

Çoban, E. (2017). Ankara’nın Başkent Oluşunun Yansımaları. Turkish Studies, 12(26), 101-113. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.12516

Eroğlu, H. (1982). Türk inkılâp tarihi. Milli Eğitim Basımevi.

Gencer, A. İ., Özel, S. (1991). Türk inkılâp tarihi. Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.

Göde, K. (1992). Atatürk ilkeleri ve inkılâp tarihi dersleri. Erciyes Üniversitesi Yayınları.

Gök, D., Akadere O., Sönmez O. (1998). Atatürk ilkeleri ve inkılâp tarihi. Selçuk Üniversitesi Vakfı Yayınları.

Heyet (1975). Türk Yunan ilişkileri ve Megalo İdea. Genelkurmay Harp Tarihi Başkanlığı Yayınları.

Keskin, M., Yuvalı, A., Öztürk A., Ekincikli, M. (1995). Türk inkılâbı ve Türkiye. Ufuk Kitabevi Yayınları.

Lewis, B. (1993). Modern Türkiye’nin Doğuşu. Türk Tarih Kurumu Basımevi.

Mumcu, A. (1976). Tarih açısından Türk devriminin temelleri ve gelişimi. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları.

Müderrisoğlu, A. (1990). Kurtuluş Savaşı’nın mali kaynakları. Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları.

Özkaya, Y. (1981). Türk İstiklâl Savaşı ve cumhuriyet tarihi. Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Yayınları.

Öztuna, Y. (1975). Türkiye tarihi. Hayat Yayınları.

Sander, O. (2012) Siyasi Tarih I. İmge Kitabevi.

Selek, S. (1982). Millî mücadele (ulusal kurtuluş savaşı). Örgün Yayınları.

Soysal, M. (1969). Anayasaya giriş. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları.

Şimşir, B. N. (2000). İngiliz belgelerinde Atatürk. Türk Tarih Kurumu Basımevi.

Tansel, S. (1991). Mondros’tan Mudanya’ya kadar. Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.

Tevetoğlu, F. (1991). Millî mücadele yıllarındaki kuruluşlar. Türk Tarih Kurumu Basımevi.

Tunaya, T. Z. (1985) Türkiye'de Siyasal Partiler Cilt 2: 1918-1922 Mütareke Dönemi. Hürriyet Vakfı Yayınevi.

Üçok, C. (1973). Siyasal Tarih. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları.

Zürcher, E. J. (2000). Modernleşen Türkiye'nin tarihi (çev. Yasemin Saner Göner). İletişim Yayınları.

ISSN: 2667-5617
Yayın Aralığı: Yılda 6 Sayı
Başlangıç: 2006
Yayıncı: ASOS Eğitim Bilişim Danışmanlık Otomasyon Yayıncılık Reklam Sanayi ve Ticaret LTD ŞTİ