HÜSEYİN SU ÖYKÜLERİNDE ‘BEN VE ÖTEKİ’ BAĞLAMINDA YABANCILAŞMA İZLEĞİ

Endüstrileşmeyle birlikte olumsuz bir içerik kazanan yabancılaşma kavramı, modern dünyada kendini dağılmış, güçsüz ve değersiz hisseden insan tipine işaret eder. Kendini hızlı ve köklü değişimler karşısında bir maruz kalan olarak hisseden yabancılaşmış birey için ‘şimdi’, daralan bir ufuk olarak belirir. Bunun bir neticesi olarak da fiili dünyaya uyum göstermede güçlük yaşar. Bu güçlüğün kendini gösterdiği alanlardan biri de ‘ben ve öteki’ arasında kurulan ilişkidir. ‘Ben’ini ‘öteki’yle bakışımlı bir özerklik ve buyurgan olmayan bir etkileşim içinde kuramayan yabancılaşmış birey, kendini ‘ötekinde’ ya da ‘ötekine rağmen’ konumlandırarak inşa eder. İlkinde ben, kendini ötekinin onayına sunarak, ötekiyle özdeşleşen söylem ve pratikler üreterek kendini artık bir biz olan ‘ötekinde’ kurar. ‘Ötekine rağmen’ kurulumda ise ben, ötekini bir tehdit ya da tehlike olarak anlamlandırır. Taraflardan birinin gücüyle şekillenen bu iki ilişki biçimi, birtakım sorunlar içerse de nihayetinde ben, bu ilişki tarzlarında yer edinerek (ötekinde) ya da yer açarak (ötekine rağmen) kendini kurar. ‘Ben’, kendini ‘ötekinde’ kurduğunda güvende ama ‘ben’i erimiş ya da ertelenmiş, ‘ötekine rağmen’ kurduğunda ise özgürleşmiş ama yalnız kalmıştır. Sosyolojik bir kavramsallaştırmayla ilk durumda tecrübe edilen (‘ben’in ‘ötekinde’ kurulumu) bir ‘kendine yabancılaşma’, ikinci durumda ben kendini ‘ötekine rağmen’ kuramadığında tecrübe edilen ise ‘sosyal yabancılaşma’dır. Bu kavramsallaştırma altında biz, bu yazıda ‘ben’in bölünmüşlüğünün (yabancılaşma) ortaya çıkardığı görünümlerin izini, öncelikle öykünün söylemsel araçlarından olan ‘anlatıcı’ ve ‘bakış açısı’ndan hareketle sürecek, ardından Hüseyin Su öykülerinde bu kurmaca ‘anlatıcı ben’in ötekiyle kurduğu ilişkinin yabancılaşmaya işaret eden anlamlarını araştıracağız.

ALIENATION IN THE CONTEXT OF ‘I’ AND ‘OTHER’ IN HUSEYIN SU STORIES

The concept of alienation, which has a negative content in terms of industrialization, refers to the type of people who feel disintegrated, weak and worthless in the modern world. 'Now' appears as a narrowing horizon for alienated people who feel themselves exposed to rapid and profound changes.. As a result, they have a difficulty in adapting themselves to the actual world. One of the areas in which this difficulty manifests itself is the relationship between I and other. The alienated individual cannot construct himself in transitional autonomy and nonauthoritarian interaction with the other. Rather he poses himself either 'in the other' or 'in spite of the other'. In the first position, 'I' submits himself to the approval of the other by producing practices and discourses through which he identifies himself with other; thus I integrates himself to space controlled by the “we”. In the second position, I builds himself in spite of the other; and the other appears to be a foreigner, enemy, that is as a threat or danger. In these two forms of problematic relationships which are shaped by the will and power of one of the parties, 'I' projects himself by creating a space in the other or by making room despite the other. When I builds himself 'in the other', I feels himself secure at the expense of melting in the other or a postponed identity. When I builds himself in spite of the other, I feels emancipated and lonely. Said with sociological conceptualization, the first situation (building oneself in the other) is called self-alienation; and the second 'social alienation'. From the viewpoint of these conceptualizations, this paper will trace the manifestations of disintegration or alienation, primarily by focusing on “narrator”, which is narrative tools of the story, and the perspective. Then, it will explore the meaning of relationship between fictional narrator (I-as-witness-protagonist or I-as-witness) with the other in terms of the problem of alienation in the stories of Hüseyin Su.

___

  • Akyıldız, H. (1998). Bireysel ve Toplumsal Boyutlarıyla Yabancılaşma. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, S.3 (Güz), ss. 163-176.
  • Chatman, S. (2009). Öykü ve Söylem. (Ö. Yaren, Çev.) Ankara: De Ki Yayınları.
  • Cohn, D. (2008). Şeffaf Zihinler. (F. B. Aydar, Çev.) İstanbul: Metis Yayınları.
  • Culler, J. (2009). Yazın Kuramı. (H. Gür, Çev.) Ankara: Dost Yayınları.
  • Demir, Y.(2002). Anlatıcılar Tipolojisi. İstanbul: Dergâh Yayınları.
  • Göktaş, H. R. (2006). Bensenoğ Türkçenin Ruhu. İstanbul: Ğ Yayınları.
  • Kıran, Z., Kıran A. (2000). Yazınsal Okuma Süreçleri. Ankara: Seçkin Yayınevi.
  • Kiraz, S. (2011b). Yabancılaşma Sorunu ve Hegel. İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Felsefe Anabilim Dalı, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi.
  • Kiraz, S. (2011a). Yabancılaşmanın Kökeni Üstüne. FLSF (Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi), S.: 12 (Güz), ss. 147-169.
  • Parker, J. H. (1978). The Urbanism-Alienation Hypothesis: A Critique, International Review Of Modern Sociology Vol. 8, No. 2, p. 239-244.
  • Ricoeur, P. (2010). Eleştiri ve İnanç. (M. Rifat, Çev.) İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
  • Sağlık, Ş. (2014). Hikâye/Anlatı/Yorum. Ankara: Hece Yayınları.
  • Sazyek, H. (2008). Abdülhak Şinasi Hisar’ın Romanlarında Özel Yabancılaşma, Ankara: Akçağ Yayınları.
  • Su, H. (2008). Ana Üşümesi. Ankara: Hece Yayınları.
  • Su, H. (2009). Aşkın Halleri. Ankara: Hece Yayınları.
  • Su, H. (2008). Gülşefdeli Yemeni. Ankara: Hece Yayınları.
  • Su, H. (2018). İçkanama. Ankara: Hece Yayınları.
  • Zariç, M. (2011). Öyküde Şiirsellik Bağlamında Hüseyin Su Öyküleri. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, S. 12, ss. 113-135.