EDİMBİLİM VE SÖZDİZİMİ ARASINDAKİ KARŞILIKLI BAĞLANTI

Dil kullanım bilimi olarak tanımlayabileceğimiz edimbilim, söylem ve bağlam ilişkisi açısından sözün oluşması, konuşucular, konuşmanın dinleyici üzerinde yarattığı etkiyi, dil ve kullanıcılarına göre nasıl oluştuğunu açıklamaya çalışan bir dilbilim alanıdır.Kim, neden, kiminle, nasıl, ne zaman konuşuyor düşünceleri sosyal ve dilsel bir olay olarak incelenerek konuşan ve konuşulan kişi veya konu arasındaki bağlantılar ortaya çıkarılmaya çalışılmaktadır. Genel olarak insanların ikna, istek ve niyetleri doğrultusunda konuşma durumlarının ifade edilerek diğer kişilere bu ikna, istek ve niyetlerin aktarılması sırasında hali hazırda oluşturulan yapıların hem düz anlamlarıyla hem de bağlama göre yan anlamlarıyla ilgilidir. Zaman, mekân, konuşmacı ve dinleyicinin yanı sıra konuşmacının niyeti, katılımcıların geçmiş bilgisi ve birbirleriyle olan ilişkileri ön plana çıkmaktadır. İfadelerin, tümce, sözcük ve konuşma bağlamına göre incelenmesi bu açıdan önem kazanarak konuşma esnasındaki ifadelerin anlamı, bir anlatımın içeriğine ve gönderime ilişkin yorumlamayla anlam kazanmakta ve iletişim sırasındaki anlam, büyük ölçüde edimbilimin ilgi alanına girmektedir. Sözdizimi ise tümceyi oluşturan sözcük türleri arasındaki ilişkiyi inceleyerek sınıflandırmalar yapan bir alandır. Son zamanlarda dilbilimsel olarak ilgi odağında olan edimbilim çalışmalarında sözdizimi önemli bir yer tutmaktadır. Özellikle edimbilim ve sözdizimi arasındaki ilişkilerin araştırılması ve bazı sözdizimsel yapıları uygun bir şekilde kullanabilmek için bağlamsal koşulların yerine getirilmesinin nasıl olduğunun yanı sıra belirli sözdizimsel yapıların kullanımı yoluyla hangi edimsel etkilere ulaşılabileceği sorusu sıkça dilbilimsel çalışmalarda dikkat çekmektedir. Biz de çalışmamızda bu düşüncelerden yola çıkarak bu iki alanı örnekler yoluyla karşılaştırarak aralarındaki ilgi ve önemi açığa çıkarmayı çalışacağız.

PDF

___

Allan, Keith; Jaszczolt, Kasia M. (2012). The Cambridge Handbook of Pragmatics. Cambridge: Cambridge University Press.

Anday, Melih Cevdet (1974). Yeni Tanrılar. İstanbul: Çağdaş Yayınları.

Ataç, Nurullah (1972). Günce 1. Ankara: TDK Yayınları.

Austin, John Langshaw (1972). Zur Theorie der Sprechakte (How to do things with words). Stuttgart: Reclam.

Brinker, Klaus; Antos, Gerd; Heinemann, Wolfgang (2000). Text-und Gesprächslinguistik: Ein internationales Handbuch zeitgenössischer Forschung. Linguistics of Text and Conversation: An international Handbook of Contemporary Research. Berlin/ New York: Walter de Gruyter.

Brown, Dan (2018). Başlangıç. İstanbul: Altın Kitaplar.

Bublitz, Wolfram; Jucker, Andreas H.; Schneider, Klaus P. (2010-2013). Handbooks of Pragmatics. Berlin, Boston: de Gruyter Mounton.

Buğra, Tarık (1981). Küçük Ağa. İstanbul: Ötüken Yayınları.

Chomsky, Noam (1981) Lectures on Government and Binding. Dordrecht: Foris.

Cummings, Louise (2010). The Pragmatics Encyclopedia. London: Routledge.

Douglas, Robinson (2006). Introducing Performative Pragmatics. New York: Routledge.

Ehrhardt, Claus; Heringer, Hans Jürgen (2011). Pragmatik. München: Wilhelm Fink.Ergin, Muharrem (2013). Türk Dil Bilgisi. İstanbul: Bayrak.

Erkü, Feride (1982). “Topic, comment and word order in Turkish”. Minnesota Papers in Linguistics and Philosophy of Language 8. 30-38.

Eziler Kıran, Ayşe (2014). “Dilbilim, Anlambilim, Edimbilim”. Turkish Studies -International Periodical For The Languages, s. 719-729, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 9/6 Spring.

Finkbeiner, Rita (2015). Einführung in die Pragmatik. Darmstadt: WBG.

Güntekin, Reşat Nuri (2015). Yaprak Dökümü. İstanbul: İnkılâp Kitabevi.

Halliday, Michael A. K. (1967). Notes on transitivity and theme in English. Jornal of

Heinemann, Wolfgang; Viehweger, Dieter (1991). Textlinguistik. Eine Einführung. Tübingen: Niemeyer, Reihe Germanistische Linguistik 115.

Hofmann, Simone (2001).“Kohärenz: Wissen und Schlüsse: Studienarbeit”, Verlag für akademische Texte.

Huang, Yan (2015). The Oxford Handbook of Pragmatics. Cambridge: Cambridge University Press.

İşsever, Selçuk (2003). “Information structure in Turkish: The word order–prosody interface”. Lingua 113. 1025–1053.

Kıran, Zeynel ve Ayşe Eziler Kıran. (2002). Dilbilimine Giriş. Ankara: Seçkin.

Klein, Wolfgang; von Stutterheim, C. (1992). “Textstruktur und referentielle Bewegung”. Zeitschrift für Literaturwissenschaft und Linguistik 22, Heft 86.

Korkmaz, Zeynep (2003). Gramer Terimleri Sözlüğü. Ankara: TDK.

---------------------(2014). Türkiye Türkçesi Grameri –Şekil Bilgisi. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.

Krallmann, Dieter; Stickel, Gerhard (1981). Zur Theorie der Frage. Vorträge des Bad Homburger Kolloquiums, 13-15 Kasım 1978, Werner-Reimers-Stiftung, Werner-Reimers-Stiftung für Anthropogenetische Forschung, Institut für Deutsche Sprache tarafından, katkıda bulunan Dieter Krallmann, Gerhard Stickel, Gunter Narr Verlag, s. 55.

Levinson, Stephan, C. (1983). Pragmatics. Cambridge: Cambridge University Press.

Linke, Angelika; Nussbaumer, Markus; Portman, Paul R. (1996). Studienbuch Linguistik. Tübingen: Niemeyer Verlag.

Morris, Charles (1938). Foundations of the Theory of Signs. Chicago: University of Chicago Press.

Motsch, Wolfgang (1987). “Zur Illokutionsstruktur von Feststellungstexten“. Zeitschrift für Phonetik, Sprachwissenschaft und Kommunikationsforschung 40/87.

Motsch,Wolfgang; Viehweger, Dieter(1981). Sprachhandlung, Satz und Text. Yayınlayan, Inger Rosengren, Sprache und Pragmatik. Lunder Symposium 1980 (= Lunder germanistische Forschungen), Malmö: Gleerup.

------------------------------------------(1991). “Illokutionsstruktur als Komponente einer modularen Textanalyse”, Yayınlayan: Klaus Brinker, Aspekte der Textlinguistik (= Germanistische Linguistik 106/107), Hildesheim/Zürich/New York: Olms.

Musan, Renate (2010). Informationsstruktur. Heidelberg: Winter.Özsoy, Sumru. 2019. Word Order in Turkish. Cham: Springer.

Searle, J. R. (1969). Speech Acts. Cambridge: Cambridge University Press. Türkçesi (2000), R. L. Aysever (çev.), Söz Edimleri. Ankara: Ayraç Yayınları.

---------------(1975). A Taxonomy of Illocutionary Acts. Gunderson, Keith (ed.)Language, Mind, and Knowledge (= Minnesota Studies in the Philosophy of Science VII).Minneapolis: University of Minnesota (1976 basım: Trier: L.A.U.T. Series A, 40).

---------------(1976). A Classification of Illocutionary Acts. Language and Society 5,s. 1-23.

Seylan, İnanç (2006). Etmen İletişimi Açısından Web Uyumlu Bir İçerik Dili Tasarımı, Ege Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, İzmir.

Schaaik, van Gerjan (1998). “İşlevsel Dilbilgisi' nedir?”. Dilblim Araştırmaları 1998, Cilt 9, s. 9-25. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi.

Schröder, Thomas (2003). Die Handlungsstruktur von Texten. Ein integrativer Beitrag zur Texttheorie. Tübingen: Gunter Narr Verlag.

Staffeldt, Sven (2007). Perlokutionäre Kräfte. Lexikalisierte Wirkungen sprachlicher Äußerungen im Deutschen. Frankfurt am Main: Lang.

Şener, Serkan (2010). Non-peripheral matters in Turkish syntax. University of Connecticut dissertation.

Taner, Haldun (1999). On İkiye Bir Var Sanchonun Sabah Yürüyüşü Gülerek Ölmek. Ankara: Bilgi Yayınevi.

Tekin, Şinasi (1966). “Uygurcada Yardımcı Cümleler Üzerine Bir Deneme”. TDAYB 1965. Ankara: TDK.

Toklu, Osman (2009). Dilbilimine Giriş. Ankara: Akçağ.Woolridge, Michael (2000). “Semantic issues in the verification of Agent communication Languages”, Autonomous Agent and Multi-Agent Systems, 2000, 3/1. s. 9-31.

Üstünova, Kerime (2002). Dil Yazıları. Ankara: Akçağ Yayınevi.Van Dijk, Teun A. (1980). Textwissenschaft. Eine interdisziplinäre Einführung. Tübingen: Niemeyer.

Vardar, Berke (2002). Açıklamalı Dilbilim Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Multilingual.

Yunus Emre (2012). Yunus Emre’den Seçmeler. Ankara: Elips Kitap.Yurtttaş, Hüseyin (1997). Çürüme. Ankara: Bilgi Yayınevi.

Turkish Studies - Language and Literature-Cover

ISSN: 2667-5641
Yayın Aralığı: Yılda 4 Sayı
Başlangıç: 2006
Yayıncı: ASOS Eğitim Bilişim Danışmanlık Otomasyon Yayıncılık Reklam Sanayi ve Ticaret LTD ŞTİ