RESMÎ TARİH TEZİNE “TÜRK TARİH TEZİNE” FARKLI ÇIĞIRLAR, KURUMLAR VE BİR TARİH ALİMİ ZEKİ VELİDİ TOGAN

Türk Tarih Tezi'nin Mustafa Kemal Paşa önderliğinde tartışıldığı dönemde, tarih yazıcılığına hakim tek paradigma değildi. Akademik tarihçilik, resmî tarih teziyle eş zamanlı olarak gelişimini sürdürmeye devam etmiştir. Resmî tarih tezinin, milliyetçilik düşüncesi esas olmak üzere pozitivizm ve laiklik temelinde geliştirdiği tezler, Osmanlı geçmişini bir yana bırakıp Türklerin Orta Asya kökenine dikkatleri çekmişti. Bu tavır, Türk tarihinin en eski geçmişini konu edinen yeni araştırma alanlarına sevk ederek tarihin araştırma alanlarını genişletmesiyle Türk tarih yazıcılığına katkı sağlamıştı. Türklerin İslâm öncesi geçmişini yücelterek, İslâm Osmanlı geçmişini hatırlatan bütün sembolleri ortadan kaldırmaya yönelik tarih ve dil tezlerine çekimser ama ihtiyatlı itirazın sahibi Köprülü, I. Tarih Kongresi haricinde bir daha tezle ilgili konuşmamasına rağmen itirazını resmî tezin hilafına ortaya koyduğu Türk tarihinin kültürel bütünlüğünü sağlayan eserleriyle ifade eder. Resmî tarih tezi, Millî Eğitim Vekâleti vasıtasıyla ortaöğretimde, tarih ders kitapları ve öğretmenler üzerinde ideolojik bir hâkimiyet kurarken, Türk Tarihi Tetkik Cemiyeti yükseköğrenim kurumlarında ve araştırma Enstitülerinde yeterli kontrol mekanizmasına sahip değildir. Cemiyet, Köprülü'nün denetimindeki Türkiyât Enstitüsü'nün çalışmalarına müdahil olmamıştır. Dış Türklerden oluşan Tatar, Azeri ilim adamları, Köprülü'nün gayretleriyle ilmî kariyer sahibi oldular. Enstitü'nün dergisi "Türkiyât Mecmuası"ında yerlerini aldılar. Zeki Velidi Toğan bu ilim adamları arasında temayüz edenlerdendi. Türkiyât Enstitüsü müdürü Fuad Köprülü, 26 Şubat 6 Mart 1926 tarihlerinde Bakü'de toplanan Türkiyât Kongresine katılır

DISTINCT AND PIONEERING WORKS FOR OFFICIAL HISTORY THESIS, INSTITUTIONS, AND A HISTORIAN ZEKI VELIDI TOGAN

Türk Tarih Tezi’nin Mustafa Kemal Paşa önderliğinde tartışıldığı dönemde, tarih yazıcılığına hakim tek paradigma değildi. Akademik tarihçilik, resmî tarih teziyle eş zamanlı olarak gelişimini sürdürmeye devam etmiştir. Resmî tarih tezinin, milliyetçilik düşüncesi esas olmak üzere pozitivizm ve laiklik temelinde geliştirdiği tezler, Osmanlı geçmişini bir yana bırakıp Türklerin Orta Asya kökenine dikkatleri çekmişti. Bu tavır, Türk tarihinin en eski geçmişini konu edinen yeni araştırma alanlarına sevk ederek tarihin araştırma alanlarını genişletmesiyle Türk tarih yazıcılığına katkı sağlamıştı. Türklerin İslâm öncesi geçmişini yücelterek, İslâm Osmanlı geçmişini hatırlatan bütün sembolleri ortadan kaldırmaya yönelik tarih ve dil tezlerine çekimser ama ihtiyatlı itirazın sahibi Köprülü, I. Tarih Kongresi haricinde bir daha tezle ilgili konuşmamasına rağmen itirazını resmî tezin hilafına ortaya koyduğu Türk tarihinin kültürel bütünlüğünü sağlayan eserleriyle ifade eder. Resmî tarih tezi, Millî Eğitim Vekâleti vasıtasıyla ortaöğretimde, tarih ders kitapları ve öğretmenler üzerinde ideolojik bir hâkimiyet kurarken, Türk Tarihi Tetkik Cemiyeti yükseköğrenim kurumlarında ve araştırma Enstitülerinde yeterli kontrol mekanizmasına sahip değildir. Cemiyet, Köprülü’nün denetimindeki Türkiyât Enstitüsü‘nün çalışmalarına müdahil olmamıştır. Dış Türklerden oluşan Tatar, Azeri ilim adamları, Köprülü’nün gayretleriyle ilmî kariyer sahibi oldular. Enstitü’nün dergisi “Türkiyât Mecmuası“ında yerlerini aldılar. Zeki Velidi Toğan bu ilim adamları arasında temayüz edenlerdendi. Türkiyât Enstitüsü müdürü Fuad Köprülü, 26 Şubat 6 Mart 1926 tarihlerinde Bakü’de toplanan Türkiyât Kongresine katılır

PDF

___

Abû Hayyan, El İdrâkü’lLisânü’lEtrâk, Hazırlayan Caferoğlu Ahmet, Evkaf Matbaası, İstanbul 1931.
Ahmet Refik (Altınay), Anadolu’da Türk Aşiretleri, Devlet Matbaası, İstanbul 1930.
Ahmet Refik (Altınay), Osmanlı Devrinde Türkiye Madenleri, Devlet Matbaası, İstanbul 1931.
Aziz Bin Erdeşir Esterâbâdi, Bezmü Rezm, Hazırlayan Kilisli Rıfat (Bilge), Devlet Matbaası İstanbul 1928.
BARHOLD, W., Orta Asya Türk Tarihi Hakkında Dersler, Evkaf Matbaası, İstanbul 1927.
BARTHOLD, W., Uluğ Bey ve Zamanı, Çev. Tahiroğlu Akdes Nimet, Evkaf Matbaası, İstanbul 1930.
BAYKARA, Tuncer, Zeki Velidi Togan, Kültür Bakalığı Yay, 1989.
BORATAV, PertevNaili, Köroğlu Destanı, İstanbul Evkaf Matbaası, 1931.
Bu günkü Türkili (Türkistan) ve Yakın Tarihi, İstanbul 1942.
Düstur, 3.Tertip, C. 6, Ankara Başvekâlet Matbaası, 1934. Akt. Akbayrak, Hasan Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Tarih Yazımı, II. Baskı, İstanbul 2012.
El Kavânînü’l Külliyyelizapti’l Lûgatü’l Türkiye, Kilisli Rıfat (Bilge), Evkaf Matbaası, İstanbul 1928.
Etienne Copeaux, Türk Tarih Tezinden Türk İslâm Sentezine, (Çev. Ali Berktay), İstanbul 1998.
GIBB, H.A.R., Orta Asyada ArapFutühatı, Çev. M. Hakkı, Evkaf Matbaası, İstanbul 1930.
GIBBONS, H. A., Osmanlı İmparatorluğu’nun Kuruluşu, Çev. Ragıp Hulusi, Devlet Matbaası, İstanbul 1928.
GÖLPINARLI, Abdülbaki, Melamilik Melamiler, İstanbul Devlet Matbaası, 1931.
HASLUCK, F.W., Bektaşilik Tetkikleri, Çev. Rağıp Hulusi, Devlet Matbaası, İstanbul 1928.
Hüseyinzade Ali Bey, Haz, Ali Haydar Bayat, Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yay, Ankara 1998.
Hüseyinzade Ali Bey, Haz, Ali Haydar Bayat, Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yay, Ankara 1998.
İLGÜREL, S., “Türkiyât Enstitüsü“, TK, S. 158 1975,
İLGÜREL, S., “Türkiyât Mecmuası Bibliyoğrafyası”, Tarih Enstitüsü Dergisi, 78, (1976-1977).
İNALCIK, Halil, “Türkiye’de Osmanlı Araştırmaları”, 13. Türk Tarih Kongresi C I, TT Yayını, Ankara 2002.
Kilisli Rıfat (Bilge), Mâniler, Devlet Matbaası, İstanbul 1928.
KÖPRÜLÜ, Fuad, “Bakü Kongresi”, Cumhuriyet, 29 Mart 1926 Nakleden, Akbayrak, Hasan Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Tarih Yazımı, II. Baskı, İstanbul 2012.
Köprülüzade Mehmed Fuad, İnfluence du Chamanisme Turco Mongol sur lesordres Mystiques Musulmans, Zelliç Matbaası, İstanbul 1929.
Köprülüzade Mehmet Fuad, Erzurumlu Emrah, İstanbul Evkaf Matbaası, 1929; Köprülüzade Mehmet Fuad, 16. Asrın Sonuna Kadar TürkSazşairleri, İstanbul Evkaf Matbaası, 1930.
Köprülüzade Mehmet Fuad, Gevheri, İstanbul, Yeni Matbaa, 1929.
Köprülüzade Mehmet Fuad, Kayıkcı Kul Mustafa ve Genç Osman Hikâyesi İstanbul Evkaf Matbaası, 1930.
Köprülüzade Mehmet Fuad, Milli Edebiyat Cereyanının İlk Mübeşşirleri ve DivânıTürkîiBasît, Devlet Matbaası, İstanbul 1928.
TUNCAY, Mete, Cumhuriyet Yönetimi’nde Tek Parti Yönetiminin Kurulması, (1923–1931), İstanbul 1999.
Necip Asım, “Türkiyât Müessesesi”, İkdam 8 Nisan1923, No 9362; Nakleden, Akbayrak, Hasan Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Tarih Yazımı, II. Baskı, İstanbul 2012.
ORTAYLI, İlber, Gelenekten Geleceğe, İstanbul, 2001.
Sadettin Nuzhet, Pir Sultan Abdal, İstanbul Evkaf Matbaası, 1930.
SILBERSCHMIDT, Max, Venedik Menbaalarına Nazaran Şark Meselesi, Çev. Köprülüzade Ahmed Cemal, Evkaf Matbaası, İstanbul 1930.
TOGAN, Zeki Velidi, Tarihte Usul, İstanbul 1950.
TOGAN, Zeki Velidi, Hatıralar, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, İstanbul 2013.
TOGAN, Zeki Velidi, Umumi Türk Tarihine Giriş, İstanbul 1946.
TOGAN, Zeki Velidi, Umumi Türk Tarihine Giriş, İstanbul 1946.
Türk Dünyası El Kitabı C. I, II, III, , Türk Kültürü Araştırma Enstitüsü, Ankara 1992.
Türkiyât Mecmuası, Cilt I, Ağustos 1925, İstanbul DarulfûnunTürkiyât Enstitüsü
Türkiyât Mecmuasının I. II. Ciltleri yazı başlıkları ve yazarları için bakınız; Akbayrak, Hasan Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Tarih Yazımı, II. Baskı, İstanbul 2012.
Yahya Kemal, Tarih Muhasebeleri, İstanbul, 1975.