İZNİK’TE ERKEN DÖNEM OSMANLI MİMARİSİ ÖRNEKLERİ: ZAVİYE, İMARET, CAMİ

İznik, tarihsel süreç içerisinde çeşitli uygarlıkları içinde barındırmış olup, bu dönemlere ilişkin etnografik eserleri, kalıntıları ve sivil yapıları sergileyen bir açık hava müzesi olma özelliğine sahiptir. Tarih boyunca ana ticaret yolları üzerinde bulunan İznik, stratejik açıdan önemli bir yere sahip olmuştur; bu durum kente ekonomik ve kültürel açıdan canlanmasına zemin hazırlamıştır. Bu çalışmanın amacı, erken Osmanlı dönemine odaklanarak “zaviye, imaret ve cami” örnekleri üzerinden İznik’in önemli yapılarının kuramsal bir çerçevede yeniden incelenmesidir. Helenistik, Roma, Bizans, Selçuklu ve Osmanlı kültürünü içinde barındıran kentte uygulanan plan şemaları gözden geçirilerek, çalışma zaviye, imaret ve cami yapılarıyla sınırlandırılmaktadır. “Erken Osmanlı mimarisi”nin önemli bir parçası olan İznik, bu çalışma kapsamında incelenirken, Türk yapı sanatının merkezi olarak kabul edilen bu mimari eserlerin önemi yeniden vurgulanmaktadır. Örnek seçilen yapılar ile ilgili literatür taraması ve yerinde fotoğraflama tekniği gerçekleştirilmiştir. Bu tarihi yapıların seçilme nedeni dönemin ilk örnekleri arasında yer almaları ve yapı yapım özelliklerinin tarihe ışık tutmasıdır.

Anahtar Kelimeler:

İznik, Zaviye, İmaret, Cami

OTTOMAN ARCHITECTURE IN İZNİK: ZAVİYE, İMARET, MOSQUE

İznik has contained various civilizations within itself in the historical process and it is an open-air museum exhibiting ethnographic works, ruins and civil structures related to these periods. İznik, which has been on the main trade routes throughout history, has had a strategically important position; this situation established the ground for the economic and cultural revival of the city. The aim of this study is to re-examine the important structures of İznik in a theoretical framework, by focusing on the early Ottoman period, though examples of “zaviye, imaret and mosque”. The study is limited to zaviye, imaret and mosque structures by reviewing plan schemes applied in the city that hosts Hellenistic, Roman, Byzantine, Seljuk and Ottoman cultures. While İznik, which is an important part of “Early Ottoman Architecture”, is examined within the scope of this study, the importance of these architectural works which are accepted as the center of Turkish building art is re-emphasized. A literature review and on-site photographing technique were carried out on selected structures. The reason for choosing these historical buildings is that they are among the first examples of the period and the building construction features shed light on history.

Keywords:

İznik, Zaviye, İmaret, Mosque,

PDF

___

Aslanapa, O., (1989). Türk Sanatı. (2. Baskı).İstanbul: Remzi Kitabevi. Ayverdi, E. H., (1966). İstanbul Mimari Çağının Menşei. Osmanlı Mimarisinin İlk Devri 630-805 (1230-1402), İstanbul. Cerasi, M. M., (2001). Osmanlı Kenti Osmanlı İmparatorluğu’nda 18. ve 19. Yüzyıllarda Kent Uygarlığı ve Mimarisi. (2. Baskı). (Çev. Aslı Ataöv). YKY Yayınları: İstanbul. Develioğlu, F., (2013). Osmanlı-Türkçe Ansiklopedik Lügat. (30. Baskı). Ankara: Aydın Kitabevi. Eyice, S., (1988). İznik Tarihçesi ve Eski Eserleri. Sanat Tarihi Araştırmaları Dergisi Yayınları: 1: İstanbul. İnalcık, H., (1998). İznik İçin Osman Gazi ve Bizans Mücadelesi, “Osmangazi Sempozyumu Bildiri Kitabı”, Eskişehir Anadolu Üniversitesi. Kuban, D., (2016). Osmanlı Mimarisi. (2. Baskı). Yapı-Endüstri Merkezi Yayınları: İstanbul. Kuran, A., (1964). İlk Devir Osmanlı Mimarisinde Cami. ODTÜ Mimarlık Fakültesi: Ankara. Kuran, A., (1996). “A Spatial Study of Three Ottoman Capitals: Bursa, Edirne and Istanbul”, Muqarnas, 13, ss. 114-131. Kılıçkaya, A., (1981). Nıcaea-Nikaia İznik Tarihi ve Eski Eseler Kılavuzu. Eser Matbaası: Bursa. Naza Dönmez, E. E., (2008). İznik Yeşil Camii ve Türk Mimarisindeki Yeri. Prof. Dr. Haluk Abbasoğlu’na 65. Yaş Armağanı. İnan Kıraç Akdeniz Medeniyetleri Araştırma Enstitüsü: Antalya, ss. 807-831. Ödekan, A. (1997). İmaret. Eczacıbaşı Sanat Ansiklopedisi. C.2. İstanbul: Yapı Endüstri Merkezi Yayınları. 843. Sevin, V., (2019). Anadolu’nun Tarihi Coğrafyası I. (5. Baskı). Türk Tarih Kurumu: Ankara. Sözen, M. ve Tanyeli, U., (2003). Sanat Kavram ve Terimleri Sözlüğü. (7. Baskı). Remzi Kitabevi: İstanbul. Strabon. (2000). Antik Anadolu Coğrafyası (Geographika: XII-XIII-XIV). (4. Baskı). (Çev. Adnan Pekman). Arkeoloji ve Sanat Yayınları: İstanbul. Şahin, F., (1989). İznik Yeşil Camii Minaresi ve Unutulmuş bir Çini Tekniği, Sanat Tarihi Araştırmaları Dergisi 2(4), ss. 48-54. Tanyeli, U., (1993). “Batılılaşma Dönemi Öncesinin Türk Mimarlığında Batı Etkileri (14.17. Yüzyıl)”. Türk Kültüründe Sanat ve Mimarlığı Üzerine Denemeler. Ed. Mehmet Saçlıoğlu ve Gülsün Tanyeli. İstanbul: 21. Yüzyıl Eğitim ve Kültür Vakfı. 157-188. Tugay, S., (1997). İznik. Eczacıbaşı Sanat Ansiklopedisi. C.2. İstanbul: Yapı Endüstri Merkezi Yayınları. 908-910. Tanyeli, U. (1996). “Osmanlı Barınma Kültüründe Batılılaşma – Modernleşme: Yeni Bir Simgeler Dizgesinin Oluşumu”. Tarihten Günümüze Anadolu’da Konut ve Yerleşme. Ed: Yıldız Sey. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları. ss. 284-297. Taylor, J., (2007). Imperial Istanbul: A Travellers Guide, Inclıdes Iznik, Bursa and Edirne. London: Tauris Parke Paperbacks. Tunalı, S., (2004). İznik’te Mimarlık ve İç Mimarlık Olgusunun Tarihsel Gelişimi, Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi. Ülgen, A. S., (1938). İznik’te Türk Eserleri, Vakıflar Dergisi 1, ss. 53-69. Yılmazyaşar, H., (2017). Orhan Gazi Döneminde (1326-1362) İznik Kenti, Osmanlı Dünyasında Kültürel Karşılaşmalar ve Sanatsal Yansımaları, Prof. Dr. Filiz Yenişehirlioğlu Onuuna Sempozyum, Ankara: Hacettepe Üniversitesi Basımevi.