ENDEMİK ÜÇ SIDERITIS L. TAKSONUNUN TOHUM VE DIŞ MORFOLOJİK ÖZELLİKLERİ

Türkiye, birçok aromatik bitkiden oluşan Lamiaceae familyası için bir gen merkezidir. Bu familyanın bir üyesi olan Sideritis cinsi tıbbi ve aromatik bitkiler içinde önemli bir yere sahiptir. Ülkemizde, Sideritis cinsi 55 takson ile temsil edilmektedir. Bunun 40’ı endemiktir. Çalışmada endemik Sideritis taksonlarından 3 tanesi (S. brevidens P.H.Davis, S. vuralii H.Duman & Başer and S. rubriflora Hub.-Mor.) ele alınmıştır. Yapılan arazi ve laboratuvar çalışmaları sonucunda taksonların dış morfolojik özellikleri ve tohumlarının en-boy ölçüleri, ağırlıkları, Taramalı Elektron Mikroskobunda (SEM) çekilen fotoğraflardan tespit edilen yüzey ornamentasyonları ortaya konulmuştur. Çalışmanın sonuçlarına göre incelenen taksonların tohum şekilleri triangular-ovat ya da ovat olarak tespit edilmiştir. Tohumların ortalama ağırlıkları 0,03 gr ile 0,11 gr arasında değişmektedir.

Anahtar Kelimeler:

Endemik, Morfoloji, Sideritis, Tohum, SEM

SEED AND MORPHOLOGICAL CHARACTERISTICS OF THREE ENDEMIC SIDERITIS L. TAXA

Turkey is a gene center for the Lamiaceae family comprising many aromatic plants. The genus Sideritis L., a member of this family, has an important place in medicinal and aromatic plants. In Turkey, the genus Sideritis is represented by 55 taxa and 40 of this number are endemic to Turkey. In this study, three of the endemic Sideritis taxa (S. brevidens P.H.Davis, S. vuralii H.Duman & Başer and S. rubriflora Hub.-Mor.) were discussed. As a result of the field and laboratory studies, the morphological features of the taxa and also dimensions, weights, the surface ornamentations, determined by the Scanning Electron Microscope (SEM of the seeds) images, of the seeds were revealed. According to the results, the seed shapes of the examined taxa were determined as triangular-ovate or ovate. Average weights of seeds range from 0.03 g to 0.11 g.

Keywords:

Endemic, Morphology, Sideritis, Seed, SEM,

PDF

___

Arslan, N. (2014). Endemik Tıbbi Bitkilerimiz. II. Tıbbi ve Aromatik Bitkiler Sempozyumu, 23–25 Eylül 2014, Bildiriler Kitabı, s. 9-21, Yalova.
Arslan, N., Baydar, H., Kızıl, S., Karık, Ü., Şekeroğlu, N. & Gümüşcü, A. (2015). Tıbbi Aromatik Bitkiler Üretiminde Değişimler ve Yeni Arayışlar. Türkiye Ziraat Mühendisliği VIII. Teknik Kongresi Bildiriler Kitabı-1 s. 483-507, Ankara.
Barbet, J.C., Francisco-Ortega, J., Santos-Guerra, A., Turner, K.G., & Jansen, R.K. (2002). Origin of Macaronesian Sideritis L. (Lamioideae: Lamiaceae) inferred from nuclear and chloroplast sequence datasets, Molecular Phylogenetics and Evolution 23, 293–306.
Bilgin, S. (2013). Some Morphological Characteristics and Uses of Sideritis sipylea Boiss., International Caucasian Forestry Symposium, 24-26 October 2013, Artvin Çoruh Üniversitesi, Orman Fakültesi, s. 525-528.
Bojnanský, V. & Fargašová, A. (2007). Taxonomy and Morphology of Seeds. In Atlas of seeds and fruits of Central and East-European flora, Springer, pp. 1-954, Netherlands.
Çarıkçı, S., Sağır, Z., & Kılıç, T. (2012). Türkiye İçin Endemik İki Sideritis Türünün Mineral İçerikleri. Tıbbi ve Aromatik Bitkiler Sempozyumu, Bildiri kitabı, s. 81-87, Tokat. Davis, P.H., 1965-85. Flora of Turkey and the East Aegean Islands, I-IX., University Press, Edinburgh.
Duman, H., Kırımer, N., Ünal, F., Güvenç, A. & Şahin, P. (2005). Türkiye Sideritis L. Türlerinin Revizyonu. Proje No: TBAG–1853 (199T090), Ankara.
Erbaş, S. & Fakir, H. (2012). Türkiye’nin Batı Akdeniz Yöresinde doğal olarak yetişen dağ çayı (Sideritis libanotica Labill. subsp. linearis (Bentham) Bornm) ve bayır kekiği (Origanum sipyleum L.) türlerinin uçucu yağ oranları ve bileşenlerinin belirlenmesi, SDÜ Orman Fakültesi Dergisi, 13, 119-122.
Erdem, F., Doğan, G., Kıran, Y. & Evren, H. (2017). Morphological, anatomical, palynological and karyological characters of endemic Sideritis vulcanica Hub.-Mor. (Lamiaceae) from Turkey, International Journal of Nature and Life Sciences (IJNLS), 1(1), 1-12.
Güner, A., Aslan, S., Ekim, T., Vural, M., & Babaç, M.T. (2012). Türkiye Bitkileri Listesi. Nezahat Gökyiğit Botanik Bahçesi ve Flora Araştırmaları Derneği Yayını, İstanbul.
Hanoğlu, Y.D., Hanoğlu, A., Yusufoğlu, H., Demirci, B., Başer, K.H.C., Çalış, İ., & Yavuz, D.Ö. (2020). Phytochemical Investigation of Endemic Sideritis cypria Post, Rec. Nat. Prod. 14:2 (2020) pp. 105-115.
Kırımer, N., Başer, K.H.C., Demirci, B. & Duman, H. (2004). Essentıal Oils of Sideritis Species of Turkey Belonging to The Section Empedoclia, Chemistry of Natural Compounds, 40(1), pp. 19-23.
Kuşaksız, G. (2019). Rare and Endemic Taxa of Lamiaceae in Turkey and Their Threat Categories, Journal of Scientific Perspectives, 3(1), 69-84.
Öke F. (2006). Türkiye Sideritis L. (Labiatae) Türlerinin Tohum Protein Analizleri. Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü (Biyoloji Bölümü) Yüksek Lisans Tezi, 60 s., Ankara.
Türkmenoğlu, F.P. & Duman, H, (2015). Comparative Morphological Investigations on Three Related Sideritis L. Species Belonging Section Empedoclia, Hacettepe University Journal of the Faculty of Pharmacy, 35(1), pp. 87-101.
Uçar, E. & Turgut, K. (2009). Bazı Dağ Çayı (Sideritis) Türlerinin In Vıtro Çoğaltımı, Akdeniz Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 22(1), 51–57.
Yaltirik, F. (1971). Yerli Akçaağaç (Acer L.) Türleri Üzerinde Morfolojik ve Anatomik Araştırmalar, Bozak Matbaası, İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Yayınları, İ.Ü. Yayın No 1661, O.F. Yayın No 179, İstanbul, 232 s.
Yordanova, M., & Apostolova, I. (2000). Estimation of the status of representative populations of Sideritis scardica Griseb. in the Rhodopi Mts, Phytologia Balcanica 6(1), 43-57.