Geochemical characteristics of the Eastern Pontide volcanics, Turkey: An example of multiple volcanic cycles in the arc evolution
Geochemical characteristics of the Eastern Pontide volcanics, Turkey: An example of multiple volcanic cycles in the arc evolution
Doğu Karadeniz Bölgesi'nde Alpin Metalojen Kuşağı içinde yer alan Doğu Pontidler, Liyas, Üst Kretase ve Eosen'deki orojenik aktiviteler sonucu gelişmiş magmatik kayaçlardan oluşmaktadır. Saha ve jeokimyasal verilerden hareketle bölgede dört ana volkanik devir ayırtlanmış ve oluştukları zaman dilimine göre 1) Jura Volkanik Devri, 2) Üst Kretase Alt Volkanik Devri, 3) Üst Kretase Üst Volkanik devri ve 4) Tersiyer Volkanik Devri olarak adlandırılmıştır. Jeokimyasal veriler Jura devri volkanik ürünlerinin yay gerisi ve zenginleşmiş okyanus ortası sırtı bazaltı lavları özellikleri taşıdığını ve kıtasal kabuktan etkilenmediğini göstermektedir. Pikritik ve nefelin normlu alkali lavların varlığı ve şoşonitik serisi ürünlerin yokluğu rift tipi bir tektonik gerilme ortamına işaret etmektedir. Üst Kretase ve Tersiyer devirlerindeki toleyitik, kalk-alkali ve şoşonitik lavlar farklı jeokimyasal ve dolayısıyla jeodinamik etkinliklere işaret etmektedirler. Yitim zonu özellikli ana-, iz- ve nadir toprak element kompozisyonları bu volkaniklerin oluşumu esnasında birden fazla yitim faaliyetinin varlığını gerekli kılmaktadır. Veriler üst Kretase Üst devri volkanikleri için yay gerisi veya yay içi havza tipinde bir oluşum ortamına işaret ederken Üst Kretase Alt Devri ve Tersiyer Devri volkanikleri için yitim zonunda dalan plakadan ve/veya kabuktan etkilenmiş bir volkanik faaliyet türü göstermektedir. Yitim özellikli Tersiyer Devri volkanikleri Üst Kretase Üst Devri volka¬niklerinin işaret ettiği yay gerisi veya yay içi havza oluşumunun sona erdiğine veya volkanik aktivitenin bittiğine ve yeni bir yitimin başladığına işaret etmektedir. Tersiyer Devri volkaniklerinin yitim sonrası çarpışma ürünü olduklarına ilişkin diğer bir açıklamanın ise henüz araştırılması gerekmektedir. Ana-, iz- ve nadir toprak elementleri kullanılmış, subalkalen ve alkalen lavların her bir devir içinde ve devirler arasındaki petrojenetik ilişkileri ile doğaları araştırılarak şu sonuca varılmıştır: Doğu Pontid volkanikleri genelde kabuk kaynaklı çökellerden hareketli elementler bakımından zengin akışkanlarca az miktarda zenginleşmeye uğrayan MORB benzeri bir mantodan türemişlerdir.