Susam (Sesamum indicum L.) genetiği ve ıslahı üzerinde araştırmalar I. Bitki tipini belirleyen özelliklerin kalıtımı

Susamda farklı bitki tiplerinin ortaya çıkmasına neden olan morfogenetik özelliklerin kalıtımı ile, oleik ve linoleik asit üzerine maternal ve sitoplazmik etkiler araştırılmıştır. F1 generasyonunda; 1) bikarpel kapsül tipinin quadrikarpel kapsül tipi üzerine, 2) yaprak koltuğunda tek kapsüllülüğün üç kapsüllülük üzerine, 3) dallanan sap tipinin dallanmayan sap tipi üzerine, 4) loblu yaprak şeklinin basit veya oval yaprak şekli üzerine, 5) tüylülüğün tüysüzlük üzerine, 6) renkli tohum kabuğunun renksiz tohum kabuğu üzerine dominant olduğu saptanmıştır. F2 generasyonunda, yukarda belirtilen tüm özelliklerin 3:1 açılım oranları ile monogenik kalıtım gösterdikleri belirlenmiştir. Tohum kabuğu rengi için sadece 3:1 açılım oranları değil, aynı zamanda 9:4:3 ve 9:3:4 gibi epistatik açılımlar da elde edilmiştir. Kapsülde karpel sayısı, yaprak koltuğunda kapsül sayısı ve dallanma özellikleri temel alınarak, susamda bitki tipinin trigenik kalıtım gösterdiği saptanmıştır. Oleik ve linoleik asit üzerine maternal etki yüksek, sitoplazmik etki ise önemsenmeyecek düzeyde bulunmuştur.

Studies on genetic and breeding in sesame (Sesamum indicum L.) I. Inheritance of the characters determining the plant type

The inheritance of the morphogenetical characters determining the plant types, maternal and cytoplasmic effects on oleic and linoleic acids in sesame was determined. The results obtained from the F 1 generation indicated that 1) bicarpellate capsule was dominant over quadricarpellate, 2) single capsule per leaf axil was dominant over three-capsule 3) branched stem type was dominant over non-branched stem type, 4) lobed leaf shape was dominant over simple or ovate leaf shape, 5) hairiness was dominant over hairless, 6) colored seed coat color was dominant over white seed coat color. The results obtained from the F 2 generation indicated that inheritance of all these characters mentioned above were monogenic with 3:1 segregation ratios. it was not only obtained 3:1 segregation ratios but also epistatic segregations as 9:4:3 and 9:3:4 ratios for seed coat color. Although the maternal effect on oleic and linoleic acids were found high, the cytoplasmic effect was found to be negligible level.

PDF

___

1. Kobayashi, T.: The type classification of cultivated sesame based on genetic characters, FAO Plant Production and Protection Paper 29; 86-89, Rome, 1981.
2. Hiltebrandt, V.M.: Sesamum Indicum L. Bull. Appl. Bot. Gen. and Pl. Bre., series ıX, No:2, 3-107, 1932.
3. Demir, Y.: Türkiye'de yetiştirilen önemli susam çeşitlerinin başlıca morfolojik, biyolojik, ve sitolojik vasıfları Üzerinde araştırmalar. E.Ü.Z.F. Yayınları: 53, İzmir, 1962.
4. Baydar, H.: Türkiye susam (Sesamum indicum L.) populasyonlarında bazı özelliklerin varyasyonu ve verim ile kalite tipi hat geliştirme olanakları. Doktora Tezi, Akdeniz Ün. Fen Bilimleri Ens., Antalya, 1997.
5. Anonymous: FAO Production Year Book, Rome, 1994.
6. Anonymous: Sesame Breeding and Agronomy in Korea. Crop Exp. Station Rural Dev. Administration, 1986.
7. Kobayashi, T.: The diversity and evolution in sesamum. 4th International SABRAO Congress, section: Crop Improvement Research, 361-366p, Bangi, Malaysia, 1983.
8. Baydar, H., Ercan, G., Turgut, K.: Susam (Sesamum indicum L.)'da çiçeklenme, döllenme ve kapsül gelişimi üzerine araştırmalar. Akdeniz Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi 9: 61-70, 1996.
9. Kobayashi, T.: Radiation genetics of sesame Part III morphological changes and mutants by ionizing radiations. The japanese Journal of Genetics, 33: 239-261, 1958.
10. Demir, İ.: Susamda karpel sayısının kalıtımı. Ege Üniv. Ziraat Fak. Derg., 2: 17-20, 1965.
11. Hu, T.K.: The use of different cultivated types in the improvement of yield. Jour. of Agri. Assoc. of China, 130: 44- 51, 1985.
12. Hu, T.K.: Genetic kontrol of the number of loculus per capsule and capsules per leaf axil. Jour. of Agri. Assoc. of China, 34: 23-26, 1985.
13. Murty, G.S.S., Bhatia, C.R.: Lodging due to weak stem; a major problem in sesame improvement. Sesame and Safflower News. No.3, 9-13, 1986.
14. Turgut, İ., Baydar, H.: Susamda (Sesamum indicum L.) farklı ekim zamanlarının yaprak özellikleri üzerine etkisi. Tarla Bitkileri Kongresi, 25-29 Nisan 1994, Cilt:1 Agronomi Bildirileri, 271-273, Yzmir, 1994.
15. Weiss, E.A.: Castor, Sesame and Safflower. Barnes and Noble Inc. New York, 1971.
16. Baydar, H.: Comparison of oil quality criteria of different sesame (Sesamum indicum L.) varieties, Turkish Journal of Field Crops 1: 16-19, 1996.
17. Mosjidis, J.A., Yermanos, D.M.: Maternal effects and cytoplasmic inheritance of oleic and linoleic acid contents in sesame. Euphytica 33: 427-432, 1984.
18. Stumpf, P.K., James A.T.: The biosynthesis of long-chain fatty acids by lettuce chloroplast preparations. Biochem. Biophys. Acta. 70: 20-32, 1963.