ELÂZIĞ’DA ÖLÜM GELENEKLERİ, DİNİ VE KÜLTÜREL BOYUTU

Doğum, yaşam ve ölüm insan yaşamında en temel üç belirleyici aşamadır. Doğumla ölüm arasındaki yaşantı insanoğlunun diğer iki kavramı nasıl algıladığı, yorumladığı ve kabullendiğini gösteren örneklerle doludur. İnsan yaşamının başlangıç ve sonunu imleyen bu iki kavram her toplumda farklı inanış ve uygulamalarla kültürel yapıyı biçimlendirme işlevi üstlenir. Sevinçlerin olduğu kadar acıların paylaşılması, sosyal ilişkilerin güçlendirilmesi bakımından doğum ve ölümle ilgili kimi davranış, gelenek görenek, adet ve kültürel uygulamalar toplumsal yaşamın birer düzenleyici öğesi olarak yer alırlar. Bu öğeler toplumun dini, ahlaki, hukuki, estetik hatta ekonomik bakımdan birikimini, yaşantı biçimini doğrudan etkileyip, değiştirme işlevine sahiptirler. Özellikle birlik beraberlik, dayanışma ve paylaşma için toplumsal bütünleşmeyi sağlayan pek çok gelenek vardır. Bu çalışmada Elâzığ’da ölüm geleneği, cenaze törenleri, defin işlemlerinin, adet, inanış ve kalıplaşmış davranışların nasıl gerçekleştiği araştırılmıştır. Tanıdığı, akrabası veya yakını vefat eden kişiyi ziyaret etme, baş sağlığı dileme, acısını dindirme ve tesellide bulunma ölüm geleneğinin en önemli gösterim biçimleridir. Ölü gömme gelenekleri, ölünün yıkanması, defni, cenaze namazı defin merasiminin ardından yapılanlar, taziye, mevlit gibi ritüeller Elâzığ kültüründe önemlidir. Taziye, ölüm ve sonrasında yapılanlar bu olgunun büyük bir saygı, metanet ve sonsuz hoşgörü, dayanışma, iş birliği, görev bölümü, yardımseverlik ve en önemlisi de acı karşısında kenetlenmeyle kendini gösterir. Özellikle taziye süresinin uzunluğu dikkate alındığında Elâzığ’da ölüm geleneğinin geleneksel Türk kültürünün izlerini taşıdığı görülür. Yakınlarını kaybeden insanlara destek olmak, o eve yemek götürmek, onları sabır ve tevekküle yönelterek acılarını hafifletmek yaygın alışkanlıklardandır. Elâzığ’da ölüm öncesi, ölüm sırasında ve sonrasında bu alışkanlıkların, tutum ve davranışların temelinde genel kabul gören uygulamalarda baskın biçimde hem kültürel hem de dini etkilerin var olduğu görülmüştür.

Anahtar Kelimeler:

Elazığ, ölüm, gelenek, din, kültür

PDF

___

ALBAYRAK, Ali-ARICI İsmail, (2007),“Elâzığ’da Taziye Geleneği”, Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 12, sy. 2, s.33-44.
BAŞOK DİŞ, Sebile (2018), “Modern Bir Teşebbüs: Ölümü İnkâr ve Ölümle Mücadele”, Beytulhikme An International Journal of Philosophy, 8 (1), s.377-393
BAYAT, F.- Cİ̇Cİ̇OĞLU, M (2008), “Türklerde Cenaze Törenleri Bağlamında Mevlid Okuma Geleneği”, Manas Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10 (19), s.147-155.
DEMİR Sertaç Timur (2017), “Modernite ve Ölüm: Açık Erişimli Ölüm Döşeğinden İzole Yoğun Bakım Ünitelerine Bedenin ve Ölmenin Değişen Yüzü” Global Media Journal TR Edition, 7(14) Bahar/Spring, s.190-202.
GENÇ, Hanife Nalan (1999), “Samuel Beckett’in “Godot’yu Beklerken” Adlı Oyununda Bekleme Tutkusu”, Ankara Üniversitesi TÖMER Dil Dergisi, Ankara, sayı:80- Haziran, s.32- 37.
HÖKELEKLİ, Hayati (1991), “Ölüm ve Ölüm Ötesi Psikolojisi”, Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Sayı: 3, Cilt: 3, Yıl: 3, s. 151-165.
İNCİ, Figen-ÖZ, Fatma (2012), “Palyatif Bakım ve Ölüm Kaygısı”, Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 4(2), s.178-187.
KESKİN, G.Ü. (2005), “Ölmekte Olan Hastaya -Kognitif Davranışsal Hemşirelik Yaklaşımı”, Ege Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 21(2), s.125-134.
MALPAS Jeff - SOLOMON Robert C.. (2017), Ölüm ve Felsefe (Çev. Nur Küçük), İthaki Yay., İstanbul.
ONUR, Bekir (1991), Gelişim Psikolojisi Yetişkinlik, Yaşlılık, Ölüm, (2. Basım) V Yayınları, Ankara.
SARTRE, J-P. (2010), Varlık ve Hiçlik, (Çev. T. Ilgaz - G. Ç. Eksen), İthaki Yay., İstanbul.
ŞAHİN, Veysel (2007), “Tahsin Yücel’in “Kumru ile Kumru” Romanında Metanın Tabulaşması” , e-Journal of New World Sciences Academy Social Sciences, 2, (4), C0025, s.386-397.
TANHAN, Fuat - ARI İNCİ, Figen (2009), Ölüm Eğitimi, Pegem Akademi, Ankara.
TAPUCU, Ayşe-AKSOY, Şahin (2004), “Şanlıurfa’da Ölümden Defin’e Kadar Yapılan Uygulamalara Genel Bir Bakış”, Harran Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, 1 (3), s. 53-57.
YALOM, I. (2000), Varoluşçu Psikoloji, (Çev. Z.İ. Babayiğit), Kabalcı Yay. İstanbul.
YALOM, Irvin D.-BERGER, Robert (2000), Ölüm Korkusunu Yenmek, (Çev. Zeliha Babayiğit), Pegasus Yay., İstanbul.
YILDIRIM, A.-ŞİMŞEK, H. (2016), Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri, Seçkin, Ankara.