Seyid Muhammed Taki HÜSEYNİ, Ubeydullah SEZİKLİ

Hazîn-i Lâhîcî’nin Fevâidü’s-Semâ’ Adlı Eseri ve Semâ’a Bakışı

Tasavvuf literatüründe önemli kavramlardan birisi Semâ’dır. Bünyesinde mûsikî, şiir ve raks gibi ilimleri ve sanatları barındıran bir mecmua olarak nitelenebilir. Bu mâhiyetinden dolayı birçok alanda tartışma mevzusu olmuştur. Ayrıca semâ’, sûfîler ve tarikat ehli tarafından zikirlerde ibâdî bir merasim olarak uygulandığı için İslam tarihi boyunca tasavvuf erbâbı, şariat ve fıkıh âlimleri, tefsir ehli ve mûsikî üstatlarının ilgilerini çekerek inceleme ve tartışma konusu olmuştur. Nitekim semâ’ konusunda ilk yazarlar bir iki cümle ile görüşlerini açıklarken daha sonra semâ’nın gelişme ve yayılmasıyla müstakil eserlerin yazılmış olduğu gözlemlenmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Hazin-i Lâhicî, Semâ’, Tasavvuf, Mûsikî, Fıkıh

Hazîn-i Lâhîjî's Favâid al-Sama' and His View on Sama’

One of the important concepts in Sufi literature is Sema. It can be described as a magazine that includes sciences and arts such as music, poetry and dance. Due to this nature, it has been the subject of discussion in many fields. In addition, since sama' is practiced as a religious ceremony in dhikr by Sufis and members of the sect, it has been a subject of study and discussion, attracting the attention of Sufi connoisseurs, sharia and fiqh scholars, commentators and masters of music. As a matter of fact, while the first writers explained their views in a sentence or two on the subject of sama, it was observed that after the development and spread of sama, individual works were written.

Keywords:

Hazin-i Lâhicî, Semâ’, Tasavvuf, Mûsikî, Fıkıh,

PDF

___

Afşar, İrec, Fihrist-i Kitabhane-yi Melik, (c.7) Tahran- Neşr-i Hüner 1369hş/1990.
Âgā Büzürg-i Tahrânî, ez-Zerîa ilâ tesânîfi’ş-Şi’a, Necef-Tahran 1355-1398/1936-1978.
Ahmed Ali, Heft Âsmân, (ofs. Tahran 1965) Hindisten 1873.
Aliyev Salih Muhammedoğlu. “Hazîn, Şeyh Ali“, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 17/129-130. Ankara: TDV Yayınları, 1998.
Bursalı Tâhir, İdâre-i Osmâniyye Zamanında Yetişen Kırım Müellifleri; İstanbul 1335.
Cüneyd el-Bağdadî, Ebülkasım b. Muhammed en-Nihâvenî, Resâili’l-Cüneyd; thk. Cemal Receb Seyyid Bey, Dımaşk-Dâr İkrâ 1425.
Devvânî, Alî, Mefâhir-i İslam (c. 7, II. baskı), Tahran-İntişarat-ı Merkez-i Esnad, 1375hş/1996.
Dirâyeti, Mustafa, Fihristgân-i Nüshehâ-yî hatti-yî İran (FENHA); Tahran, 1394hş/2015.
Ebü’l-Mefâhir Bâharzî, Yahyâ b. Ahmed, Evrâdü’l-ahbâb ve’l-fusûsi’l-âdâb; thk. Îrec Efşâr, Tahran 1358hş/1979.
Evcebî, Alî, Resâil-i Hezîn-i Lâhîcî, Tahran-Mirâs-ı Mektub, 1377hş/1998.
Fahrüddîn-i Râzî, Muhammed b. Ömer b. Hüseyn, et-Tefsîrü’l-kebîr, Beyrut-Dârü’l-kütübi’l-ilmiyye, 2004.
Gazzâlî, Muhammed b. Muhammed, el-Mürşidü’l-emin ila mevizeti’l-müminin; Beyrut-Dârü’l-fikr 1416
Gazzâlî, Muhammed b. Muhammed, İhyâu Ulumi’d-din; thk. Abdullah Halidi, Beyrut-Darü’l-fikr, 1419.
Hazin-i Lahici, Tarih-i Hazin, c. 1-5, Londra 1831.
Hücvîrî, Ali b. Osman, Keşfü’l-mahcûb; thk. Mahmud Abidi, Tahran-Suruş, 1384hş/2005.
Hümâyî, Celaleddîn, Târîh-i Tasavvuf der İran, Tahran-Hüma 1362hş/1983.
İbn Manzûr, Ebü’l-Fazl Muhammed b. Mükerrem el-Ensârî, Lisânü'l-ʿArab; Beyrut-Dâru Sâdır 2005.
İbn Kesîr, Ebü’l-Fidâ’ İsmâîl b. Ömer b. Kesîr, Tefsîrü’l-Kur’âni’l-‘azîm; thk. Sâmi b. Muhammed, Dârü Tayyîbe, 2002.
İbnü’l-Arabî, Fütuhati’l-mekkiyye, Beyrut- Darü’l-sadr 1900.
İzzüddîn el-Kâşânî, Mahmûd b. Alî b. Muhammed el-Kâşî, Misbâhü’l-hidâye; thk. Celâleddin-i Hümâyî, Tahran-Neşr-i Hümâ, 1367hş/1988.
Kiyânî, Muhsin, Târih-i Hânkâh der İran; Tahran- Tahurî, 1369hş/1990.
Kurtubî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Ahmed, el-Câmi’ li-ahkâmi’l-Kur’ân; thk. Hüşam Samîr el-Buhârî. Beyrut, Dârü’l-fiker, 1966.
Kuşeyrî, Abdülkerim b. Havazen, er-Risâletü’l-Kureyşîyye; thk. Abdülhalim Mahmud, Ghom 1374hş/1995.
Mayil-i Herevî, Semâ’nâmehâ-yi Farsi; Taran- Neşr-i Ney, 1372hş/1993.
Mecdüddin-i Bağdadi, Ebû Saîd Şeref b. Müeyyed, Tuhfetü’l-berere fi’l-mesâʾili’l-ʿaşere; tercüme, Muhammed Bâkır Sâ’idî-i Horasânî, Tahran-Mervî 1368hş/1989.
Rahmi Serin, İstanbul ve Anadolu Evliyaları; Pamuk Yayıncılık 1999.
Ruzbihân-ı Baklî-i Şirazi, Ebu Muhammed b. Ebu Nasr, Risâletü’l-kuds; thk. Cavad Nurbahş, Tahran-Hankah-ı Ni’metullahî, 1351hş/1972.
Sa‘dî-i Şîrâzî, Külliyât-i Sa’dî; thk. Muhammed Ali Furûgî, Tahran- Emir Kebir 1376hş/1997.
Sâlik, Ma‘sûme, Dâiretü’l-meârif-i Bozorg-i İslami, “Hazîn-i Lâhîcî”, Tahran, 1367hş/1988.
Sâlik, Ma‘sûme, Kitâbşinâsî-yi Hazîn-i Lâhîcî, Tahran-Neşri Sâye 1374 hş/1995.
Sühreverdi, Şihabüddin Ömer b. Muhammed, ‘Avârifü'l-ma'ârif; thk. Muhammed Abdülazizi Halidi, Beyrut-Darü'l-kütübi'l-ilmiyye 1426.
Şimşek, Halil İbrahim. "Mehmed Emin Tokadî", Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi 28/ 467-468. Ankara: TDV Yayınları, 2003.
Şükrü Selim Has. "Halebî, İbrâhim b. Muhammed", Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 15/ 231-232. Ankara: TDV Yayınları, 1997.
Şüşteri, Abdüllatif: Tuhfetü'l-âlem, nşr. Samad Müvehhid, Tahran 1363hş/1984.
Uçman, Abdullah. "Abdülahad Nûri", Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 1/ 178-179 . Ankara: TDV Yayınları, 1988.
Yusuf Şevki Yavuz. “İbn Kayyim el-Cevziyye”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 20/ 123-127. Ankara: TDV Yayınları, 1999.
Zebîdî, Ebü’l-Feyz M. Murtazâ, Tâcü'l-ʿarûs min cevâhiri'l-Kāmûs; thk. Ali Şiri, Beyrut-Dârül’-fikr 1414.