Anadili Arapça Olmayanlara Arapça Öğretimi Konusunda Rüşdî Tuayme'nin Öncülük Ettiği Çalışmalar

Mısırlı eğitim bilimci Ruşdî Ahmed Tuayme (1940-2014), ana dili Arapça olmayanlara Arapça öğretimi konusundaki öncülerden biridir. Kendisi, bu alanın Arap dünyasında müstakil bir ilim dalı olarak kabul edilmediği, araştırma ve programların yapılmadığı bir zamanda, Amerika Birleşik Devletleri’nde, Arapça öğretimi ile ilgili eğitim almıştır. Şöyle ki; o dönemde Arapça, ikinci bir dil olarak, ana dilin öğretildiği metotların aynısıyla öğretiliyordu. Yabancı bir dil olarak Arapça öğretiminde izlenilen metot, öğrencilerin ihtiyaçları, motivasyonları ve onlara uygun eğitim teknikleri göz önünde bulundurulmadan, dilbilgisi (nahiv) ve morfoloji (sarf) kuralları ile klasik ve modern edebi metinler ağırlıklıydı. Ruşdî Tuayme’nin yabancı dil öğretiminde -özellikle İngilizce-, alandaki uzmanların tecrübe ve bilgisine olan vukûfiyeti ve onlardan istifadesi, Arapça öğretimi alanına faydalı olmuştur. Çağdaşlarının ve kendisinden sonra gelenlerin faydalanabilmesi için ulaştığı evrensel tecrübelerin Arapçalaştırılması üzerinde uğraş vermiş ve (İlkler) olarak nitelendirebileceğimiz, birçok çalışmada bulunmuştur. Bu araştırma, Ruşdî Tuayme’nin ana dili Arapça olmayanlara Arapça öğretimi konusunda öncülük ettiği eserleri tespit etmeyi amaçlamaktadır. Bu nedenle araştırmacı, bu makalede betimsel analitik yöntemi izlemiştir. Araştırmada, Ruşdî Tuayme’nin yaklaşık kırk yıllık bir zaman dilimi boyunca ürettiği bilimsel çalışmalar ele alınmakta, -1970’lerin sonundan, 2014'teki vefatına kadar- özelde Arapça öğretimi, genelde yabancı dil öğretimi alanında kendisinden önce kimsenin üzerinde durmadığı çalışmalar ve bunlardan yararlanmanın yolları sunulmaktadır. Araştırma, Tuayme’nin öncülük ettiği en önemli ilklerin, “Cloze” sınavını inşâ etmesi, tatbik etmesi ve Arapçada kullanılmasına uygun olduğunu ispat etmesi, Arapça eğitim programları için kültürel esasların listesini çıkarması, Arapça eğitimi alan başlangıç seviyesindeki öğrencilerin iletişim ihtiyaçlarını karşılayan ve bin temel kelimeden oluşan bir listeyi geliştirmesi, ana dili Arapça olmayanlara Arapça öğretiminde materyal oluşturulması ile alakalı bir rehber hazırlaması, kitap içeriklerinin analiziyle alakalı araç hazırlaması, kitap içeriklerinin değerlendirilmesiyle alakalı araç hazırlaması ve ana dili Arapça olmayanlara Arapça eğitimi veren eğitimciler için ilk başvuru kaynağını hazırlaması gibi çalışmalar olduğu sonucuna ulaşmıştır. 

Rushdi Toiemah's pioneer works in the field of teaching Arabic to speakers of other language

The Egyptian educational scholar Rushdi Ahmed Toiemah (1940-2014 AD) was one of the pioneer generation in the field of teaching Arabic to speakers of other languages. He studied this field in the United States of America at a time when this field had no distinct specialization, and no studies or programs in the Arab world. It was at that time when teachers were teaching Arabic as a second/foreign language, just as they teach Arabic as a mother tongue. They were then using many rules of grammar and morphology, and ancient and modern literary texts; without paying attention to learners’ needs, motives, or teaching methods suitable to them. Thus, Rushdi Toiemah ’s discovery of what foreign language teaching experts have – especially English - was helpful to the field of teaching Arabic. So, he benefited from what the other have, and dedicated himself to Arabize what he has got hold of, of universal experiences, to benefit his contemporaries, and those who came after him. Thus, many of his works can be described as (pioneer works). This research aims to identify the works in which Rushdi Toiemah pioneered in the field of teaching Arabic to speakers of other languages. To accomplish this, the researcher, using the descriptive analytical method, investigated Toiemah’s scholarly works over around four decades (from the late70s of the twentieth century, until his death in 2014). Groundbreaking works, and ways to benefit from them in the field of teaching Arabic in particular, and teaching foreign languages in general, were presented. The research concluded that the most important pioneer works of Toiemah are: the development of the cloze test and its use with the Arabic language, making of the cultural foundations list for Arabic education programs, the development of the core list of the 1000most common words in Arabic which meets the communicative needs of novice learners, creating a guide for building materials for teaching Arabic to speakers of other languages, the development of the book content analysis tool, the development of the book content evaluation tool, and the development of the first reference for training teachers of Arabic to speakers of other languages.

___

  • أبو مغنم، جميلة عبيد.(2021). تحليل محتوى الكتاب السادس لتعليم العربية للناطقين بغيرها في الجامعة الأردنية في ضوء أسس ومعايير إعداد كتب العربية للناطقين بغيرها، مجلة الدراسات اللغوية والأدبية ،12(1)،150-177 https://journals.iium.edu.my/arabiclang/index.php/jlls/article/view/869
  • بشير، عز الدين وظيف علي.(2009). من رواد تعليم اللغة العربية للناطقين بغيرها الدكتور رشدي أحمد طعيمة، مجلة العربية للناطقين بغيرها، 8، 289-301
  • تنكو عبد الرحمن، تنكو عين الفرحة.(2013). معايير تقويم كتب تعليم اللغة العربية لغير الناطقين بها: دراسة وصفية تحليلية [رسالة ماجستير غير منشورة]. كوالالمبور: كلية العلوم الإنسانية ومعارف الوحي، الجامعة الإسلامية العالمية ماليزيا.
  • الحاج لطيف، نور عاصمة.(2007). سلسلة كتب "أساس اللغة العربية" المقررة في المدارس العربية ببروناي دار السلام دراسة تقويمية. [رسالة ماجستير غير منشورة]. كوالالمبور: كلية العلوم الإنسانية ومعارف الوحي، الجامعة الإسلامية العالمية ماليزيا. (في تنكو عبد الرحمن، 2013).
  • الحدقي، إسلام يسري.(2015). بناء مقياس حاسوبي للكفايات في اللغة العربية بوصفها لغة أجنبية في المستوى المتوسط [رسالة دكتوراه غير منشورة]. كوالالمبور: كلية التربية، الجامعة الإسلامية العالمية ماليزيا الحدقي، إسلام يسري.(2021). الكفاءة اللغوية: نماذجها وأطرها. إسطنبول: دار أكدم
  • الحدقي، إسلام يسري والسيد، وليد وعبد الرشيد، إيهاب.(2010). العربية للعالم. القاهرة: مركز الديوان
  • حسيني، محمد هارون.(2007). تحليل كتب تعليم اللغة العرية بالمؤسسات التعليمية العليا الخاصة. [رسالة دكتوراه غير منشورة]. كوالالمبور: جامعة ملايا. (في تنكو عبد الرحمن، 2013).
  • زواوي، علي.(1995) المحتوى الثقافي لكتاب "العربية" في تعليم اللغة العربية بوصفها لغة ثانية – دارسة تحليلية تقويمية. [رسالة ماجستير غير منشورة]. كوالالمبور: كلية العلوم الإنسانية ومعارف الوحي، الجامعة الإسلامية العالمية ماليزيا. (في تنكو عبد الرحمن، 2013).
  • علي، أحمد حسن.(2015). مرحبا. بورصة: Amin yayınları
  • علي، أحمد حسن.(2020). الأساس في أساليب تدريس المهارات اللغوية لغير الناطقين بالعربية. أنقرة: Son Çağ
  • علي، أحمد حسن.(2021). إستراتيجيات حديثة في تعليم اللغة العربية وتعلمها للناطقين بغيرها. أنقرة: Son Çağ
  • علي، أحمد حسن، وجاكير، محمد فاروق.(2018). المحادثة الحياتية. بورصة: Amin yayınları
  • علي، عاصم شحادة، وإبراهيم، محمود عبد الفتاح.(2017). معايير تجديدية في تقويم كتب تعليم العربية لغير الناطقين بها"، نشر في مجلة اللسان الدولية، العدد الأول، جامعة المدينة العالمية، بشاه علم، ماليزيا: ص88-101
  • طعيمة، رشدي أحمد. (1982). الأسس المعجمية والثقافية لتعليم اللغة العربية لغير الناطقين بها. مكة المكرمة: معهد اللغة العربية، جامعة أم القرى.
  • طعيمة، رشدي أحمد.(1986). المرجع في تعليم اللغة العربية للناطقين بلغات أخرى. سلسلة دراسات في تعليم العربية (18). مكة المكرمة: معهد اللغة العربية، جامعة أم القرى.
  • طعيمة، رشدي أحمد.(1989م). تعليم العربية مناهجه وأساليبه. الرباط: منشورات المنظمة الإسلامية للتربية والعلوم والثقافة "إيسيسكو".
  • طعيمة، رشدي أحمد.(2004م). المهارات اللغوية مستوياتها، تدريسها، صعوباتها. ط1. القاهرة: دار الفكر العربي.
  • طعيمة، رشدي أحمد.(1982). الأسس المعجمية والثقافية لتعليم اللغة العربية لغير الناطقين بها. سلسلة دراسات في تعليم اللغة العربية (3). مكة المكرمة: معهد اللغة العربية، جامعة أم القرى.
  • طعيمة، رشدي أحمد.(1984). اختبار التتمة وتعليم العربية كلغة ثانية. مجلة معهد اللغة العربية بجامعة أم القرى، ع2، 512-556
  • طعيمة، رشدي أحمد.(1985). دليل عمل في إعداد المواد التعليمية لبرامج تعليم العربية. سلسلة دراسات في تعليم اللغة العربية (7). مكة المكرمة: معهد اللغة العربية بجامعة أم القرى.
  • طعيمة، رشدي أحمد.(2007). السيرة الذاتية للدكتور رشدي أحمد طعيمة. (غير منشورة).
  • شرابي، محمود علي محمد. (2011). فاعليةُ استراتيجيةٍ مُقترحةٍ قائمةٍ علي مُدخليْ التقابلِ اللُّغوي وتحليلِ الأخطاءِ في تنميةِ مَهَارات الفَهمِ الاستماعِي والقراءةِ الجهرية والكتابةِ الوظيفية لدَى دارسي اللغةِ العربيةِ الناطِقِين بغيرِها. [رسالة دكتوراه غير منشورة]. القاهرة: معهد الدراسات التربوية، جامعة القاهرة.
  • عبد الرحمن بن ابراهيم الفوزان.(1431هـ). إضاءات لمعلمي اللغة العربية لغير الناطقين بها. الرياض: العربية للجميع.
  • عثمان، نور الهدي. (2009). مقرر تعليم اللغة العربية للناطقين بغيرها –مدخل تقويمي (ط1). كوالالمبور: الجامعة الإسلامية العالمية ماليزيا. (في تنكو عبد الرحمن، 2013).
  • العنان، مؤمن. (2020). المخرجات الثقافية في تعليم اللغة العربية لغير الناطقين بها معايير نواتج التعلم. مجلة كلية العلوم الإسلامية، ع2، 263-281
  • صالح، محمود إسماعيل. (2019). اتجاهات في تعليم العربية لغة ثانية والدور السعودي في تطويرها. في محمود صالح، محمود الناقة، العياشي إدراوي (تحرير)، السجل العلمي للمؤتمر الدولي الثالث لمعهد اللغويات العربية بجامعة الملك سعود (ص 15-36). الرياض: مركز الملك عبد الله بن عبد العزيز الدولي لخدمة اللغة العربية.
  • المصري، أسمهان نور.(2010). كتاب تعليم اللغة العربية للمرحلة العالية الأولى بإندونيسيا. دراسة تحليلية تقويمية. [رسالة ماجستير غير منشورة]. كوالالمبور: كلية العلوم الإنسانية ومعارف الوحي، الجامعة الإسلامية العالمية ماليزيا. (في تنكو عبد الرحمن، 2013).
  • نئ دين، نئ مرشدة.(2009). كتاب اللغة العربية للصف الأول في المدارس الابتدائية الوطنية (دراسة تقويمية). [رسالة ماجستير غير منشورة]. كوالالمبور: كلية العلوم الإنسانية ومعارف الوحي، الجامعة الإسلامية العالمية ماليزيا. (في تنكو عبد الرحمن، 2013).
  • . (2019). Permana, D. Aتحليل محتوى كتاب دروس اللغة العربية لغير الناطقين بها ل ف عبد الرحيم: دراسة مقارنة بين معيار رشدي أحمد طعيمة وحينري جونتور تاريجان. [رسالة دكتوراه غير منشورة]. UIN Sunan Gunung Djati Bandung‏
  • Furdianto, M .(2018).تحليل كتاب الطالب لتعليم اللغة العربية للصف الثاني من المدرسة الثانوية الإسلامية عند أحمد رشدي طعيمة: دراسة وصفية تحليلية تقويمية، [رسالة دكتوراه غير منشورة]. Universitas Islam Negeri Maulana Malik Ibrahim‏
  • بحوث بلغات أجنبية: Abdelhak, F. A. (1986). An analytic study of the language proficiency skill of Egyptian college students learning English as a foreign language (Doctoral dissertation, University of Connecticut). https://www.proquest.com/docview/303480295?accountid=131577
  • Ghani, K. A., Dahan, H. B. A. M., & Yusoff, N. M. R. N. (2009). Penggunaan ujian kloz dalam mengukur kebolehbacaan teks Arab untuk pembaca bukan Arab di Malaysia: Satu kajian rintis. Journal of Islamic and Arabic Education, 2(1), 15-30.‏ https://www.researchgate.net/publication/312909638_Penggunaan_Ujian_Kloz_dalam_Mengukur_Kebolehbacaan_Teks_Arab_untuk_Pembaca_Bukan_Arab_di_Malaysia_Satu_Kajian_Rintis
  • Jiwandana, A. S., Zaid, A. H., & Bahroni, I. (2019). An Application of Arabic Language Teaching for Senior High Scholl: Communicative Approach. ICLLE 2019, July 19-20, Padang, Indonesia http://dx.doi.org/10.4108/eai.19-7-2019.2289480‏
  • Sesi, G. H. (1982). Validity of cloze procedure as an index of readability of Arabic language reading materials (Doctoral dissertation, Wayne State University).‏ https://www.proquest.com/docview/303087094?accountid=131577
  • Shaputra, F. C., & Alfan, M. (2021). Perbandingan Buku Ajar Bahasa Arab Kelas X MA Indonesia dan 4 Matayoum Thailand Berdasarkan Pandangan Rusydi Ahmad Thu’aimah. JoLLA: Journal of Language, Literature, and Arts, 1(3), 397-415.‏
  • Sjahrony, A., & Abdin Lubis, M. A. L. (2017). Kebolehbacaan Buku Teks Maharat Al-Qira’ah Berasaskan Ujian Kloz Dalam Kalangan Pelajar Universiti Kebangsaan Malaysia.‏ http://ddms.usim.edu.my/handle/123456789/17454
  • Thompson, R. T. (1971). Uncommonly Taught Languages: Another Perspective. Bulletin of the ERIC Clearinghouse for Linguistics.‏
  • Toiemah, R. A. (1978). The use of cloze to measure the proficiency of students of Arabic as a second language in some universities in the United States. University of Minnesota.‏ https://www.proquest.com/dissertations-theses/use-cloze-measure-proficiency-students-arabic-as/docview/302879883/se-2?accountid=131577
  • مواقع إلكترونية: موقع د.رشدي طعيمة على أكاديميا. https://mansoura.academia.edu/Roushdy