SÖZLÜ TARİH VE DESTAN BAĞLAMINDA MACMUATU’T – TAVORİH

Macmuatu’t-Tavorih, Sefeddin ibn Damullo Şah Abbas Aksikenti ve oğluNooruzmuhammed tarafından XV. yüzyılın sonu ile XVI. yüzyılın ortalarındakaleme alınmıştır. El yazmasının müellifi Kırgız olmasına rağmen eserin diliFarsçadır. Kırgız sözlü geleneğine ait Manas Destanı’nın merkezî kahramanıManas’ın adına yer veren ilk yazılı kaynak olması nedeniyle eser, destan ve sözlütarih çerçevesinde ele alınmıştır. Söz konusu eserde Manas, efsanevi kişiliğindensıyrılıp tarihî bir kişilik olarak olaylara dâhil edilmiştir. Bu özellik onun girdiğimücadeleler için de geçerlidir. Manas destanının teşekkülünden sonra kaleme alındığıdüşünülen bu eser aynı zamanda Kırgızların geleneklerini, ritüellerini ve kâinattasavvurlarını ihtiva eden bir içeriğe sahiptir. Çalışmada eser ve içeriği, “destan-sözlütarih ve gerçeklik” bağlamında incelenip değerlendirilmiştir.

Macmuatu't - Tavorih In The Context of Oral History And Epic

Macmuatu't-Tavorih was written by Sefeddin ibn Damullo Shah Abbas Aksikenti and his son Nooruzrmuhammed around the late 15 th century and the early 16 th century. Although the author of manuscript was Kyrgyz, the language of the work is Persian. Considering that it is the first written source referring to the name Manas, the protagonist of the Epic of Manas from the Kyrgyz oral tradition, the work is examined within the context of epic and oral history. In this work, Manas was separated from his legendary personality and characterized as a historical personality. This feature is also true for struggles he was engaged in. This work, considered to be written after the formation of the Epic of Manas, has also a content containing the Kyrgyz traditions, rituals and visions of the universe. This study addressed and discussed the work and its content within the context of "epic-oral history and reality".

PDF

___

ARIKAN, Metin, (2011), “Er Esim/Eşim Destanı Bağlamında Destan-Tarih İlişkisi ve Destanın Oluşumu”, Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, S. 194: 155-167.
ARVAS, Abdulselam (2009), Dede Korkut Destanı ve Kıpçak Sahası Epik Destan Geleneği, Van: Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Basılmamış Doktora Tezi.
ERSOY, Ruhi, (2004), “Sözlü Kültür ve Sözlü Tarih Üzerine Bazı Düşünceler”, Millî Folklor, S.61: 102-110.
ERSOY, Ruhi, (2009), Sözlü Tarih Folklor İlişkisi, Ankara: Akçağ Yayınları.
İNAN, Abdulkadir (1998), “Epope ve Hurafe Motiflerinin Tarih Bakımından Önemi”, Makaleler ve İncelemeler I, Ankara: TTK Yayınları.
KAFALI, Mustafa “Ebulgazi Bahadır Han” İslam Ansiklopedisi, C.10, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. (www.islamansiklopedisi.info/Erişim tarihi: 20.4.2018)
PROPP, Vladimir (1998), Folklor/Teori ve Tarih, (Çev. Necdet Hasgül, Tolga Tanyel), İstanbul: Avesta Yayınları.
Tarıhtardın Cıynagı “Macmuatu’t-Tavorih” (1996), (Çev. Moldo Mamasabır Dosbolov, Omor Sooronov), Bişkek: “Akıl” Mamkontserni.
ÜÇÜNCÜ, Kemal, (2004), “ Sözlü Kültür/Tarih Bağlamında Edebî Bir Metin Olarak Otman Baba Vilayetnâmeleri”, Bilig, Kış, S. 28: 1-29.
YILDIRIM, Dursun (1998), “Tarih Yazımı ve Sözlü Kaynak Ortamı”, Türk Bitiği, Ankara: Akçağ Yayınları.
YILDIZ, Naciye, (2009), “Manas Destanı ve Muhtar Avezov”, Gazi Türkiyat, S. 5: 259-269.
YILDIZ, Naciye, (2017), “Manas Destanı’nda Dinî Şahsiyet’in Efsanevi Şahsiyete Dönüşmesi: Ebu Nasır Sâmanî’den Aykoco’ya”, Millî Folklor, S.115: 119-132.
YILDIZ, Naciye, (1995), Manas Destanı (W. Radloff) ve Kırgız Kültürü ile İlgili Tespit ve Tahliller, Ankara: TDK Yayınları.
http://tarihvakfi.org.tr/Proje/kilavuzkitaplarvekaynakca/15 Erişim tarihi 22/04/2015.