RUHAN İLKNUR GAZİOĞLU ŞENSOY, ADNAN DOĞAN, CÜNEYT UYAK, NURHAN KESKİN

Viticulture Biodiversity in Van Province

Viticulture preserved its significance from the past to the present that have been ruled in all civilization the region of Van. The presence of carbonized grape seeds in the remains of the Early Iron Age tombs and cities gives information about the history of grape cultivation in Van and its vicinities. However, many of the local varieties described by the elderly are now unfortunately not seen in large areas. Some of the genotypes are no longer encountered, while many genotypes are observed in a few vineyards with a few vines. The grape genetic resources except Erciş variety in the region are threatened with extinction. In spite of many ecological factors that restrict crop production in the region, vineyard has existed for thousands of years and urgent precautions have to be taken to protect this genetic heritage bearing grape landraces close to standard genotypes. The region has been investigated by many researchers for many years and the determined local varieties have been investigated in detail in terms of morphological and pomological characteristics, chemical contents and nutrients and defined in terms of molecular or ampelographic aspects in different studies. With this review, it is aimed to recover the knowledge of these genotypes in a single study in using scientific studies made up to this day in the region. So that it is aimed to lead the steps to be taken in the establishment of a gene pool composed of these local varieties which are under the risk of extinction is increasing day by day. The study also includes information on local adaptations of some standard grape cultivars that have been planted in previous years.

Van İli Bağcılığında Biyoçeşitlilik

Bağcılık kültürü, Van yöresinde geçmişten günümüze hüküm süren bütün medeniyetlerde önemini korumuştur. Erken Demir Çağına ait mezar ve şehir kalıntılarında karbonlaşmış üzüm çekirdeklerine rastlanmış olması, Van ve çevresinde üzüm yetiştiriciliğinin geçmişi hakkında bilgi vermektedir. Ancak yaşlıların tanımladığı çok sayıda mahalli çeşit, günümüzde ne yazık ki geniş alanlarda görülememektedir. Genotiplerin bir bölümüne artık rastlanmazken, birçok genotip ise çok az sayıda omca ile birkaç üzüm bağında gözlemlenmektedir. Yörede Erciş üzüm çeşidi dışındaki üzüm gen kaynaklarımız, yok olma tehlikesiyle karşı karşıyadır. Bölgede bitkisel üretimi sınırlayan birçok ekolojik faktöre karşın varlığını binlerce yıldır sürdürmüş ve aralarında standart üzüm özelliği taşıyan genotiplerin de bulunduğu bu genetik mirasın korunması için acil önlemler alınması gerekmektedir. Yöre uzun yıllardır birçok araştırıcı tarafından taranmış, belirlenmiş olan mahalli çeşitler, farklı çalışmalarda moleküler düzeyde ya da ampelografik açıdan tanımlanmış, morfolojik ve pomolojik özellikleri, kimyasal içerikleri ve besin öğeleri yönüyle incelenmiştir. Bu çalışma ile yörede bu güne kadar yapılmış bilimsel çalışmalardan yararlanılarak bu genotiplere ait bilgilerin tek bir çalışmada toparlanması hedeflenmiştir. Her geçen gün yok olma tehlikesi ile yüz yüze olan bu mahalli çeşitlerden oluşmuş gen havuzunun kurulması konusunda atılacak adımlara öncülük edilmesi hedeflenmektedir. Ayrıca çalışma, önceki yıllarda dikimi gerçekleştirilmiş bazı standart üzüm çeşitlerinin yöreye adaptasyonları konusunda da bilgiler içermektedir.

PDF

___

Anonymous. 1971. Van Gölü Havzası Toprakları. Köy İşleri Bakanlığı Toprak Su Genel Müdürlüğü No: 197

Anonymous. 2011. Van Bitlis ve Hakkari İlleri Meyve Yetiştiriciliği Çalıştay Raporu. 5-6 Aralık 2011.

Anonymous. 2015. Manisa Bağcılık Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü, Sofralık Üzüm Yetiştirmeye Yönelik Kültürel Uygulamalar, http://arastirma.tarim.gov.tr/manisabagcilik/Belgeler/genelb agcilik/Kalıtelı% 20sofralık%20uzum% 20yetıstırıcılıgı%20 fadıme %20ates. pdf/(Erişim Tarihi:07.11.2015).

Çelik H, Karanis C. 1998. Amasya’da Yetiştirilen Bazı Üzüm Çeşitlerinin Ampelografik Özelliklerinin Saptanması Üzerine Bir Araştırma. 4. Bağcılık Sempozyumu Bildirileri, 20-23.

Ersayar F. 2010. Van Merkez ve Edremit İlçelerinde Bağ Varlığının Tespiti ve Yetiştirilen Üzümlerin Tanımlanması (Yüksek lisans tezi, basılmamış). YYÜ, Fen Bilimleri Enstitüsü, Van.

Ersayar F, Kazankaya A, Doğan A, Uyak C. 2011. Van İli Merkez İlçe ve Köylerinde Yetiştirilen Bazı Üzüm Çeşitlerinin Ampelografik Özelliklerinin Belirlenmesi. Iğdır Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 1(2): 23-33.

Gazioğlu Şensoy Rİ. 2008. Bazı Üzüm Çeşitlerinin Van Ekolojik Şartlarına Adaptasyonunun Belirlenmesi ve Van Yöresine Ait Bazı Yerli Asma Formlarının RAPD Markörleriyle Tanımlanması. YYÜ Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, 127 s., Van.

Gazioğlu Şensoy Rİ, Balta F. 2010. Bazı üzüm çeşitlerinin Van ekolojik şartlarına adaptasyonu. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Tarım Bilimleri Dergisi, 20(3): 159-170.

Gazioğlu Şensoy Rİ, Balta F. 2011. Van Yöresine Ait Bazı Yerli Asma Formlarının Tespiti ve RAPD Markörleriyle Tanımlanması. Iğdır Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 1(3) 41-56.

Gazioğlu Şensoy Rİ, Tutuş A. 2017. Tarih Boyunca Van İli ve Çevresinde Bağcılık Kültürü. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi. 22 (1): 56-63.

Güleryüz M, Köse C. 2003. Olur (Erzurum) İlçesi'nde yetiştirilen üzüm çeşitlerinin ampelografik özellikleri. Journal of the Faculty of Agriculture, 34(3): 205-209.

Kelen M. 1991. Van İli Bağcılığı ve Burada Yetiştirilen Üzüm Çeşitlerinin Ampelografik Özellikleri Üzerinde Araştırmalar (Yüksek lisans tezi, basılmamış). YYÜ, Fen Bilimleri Enstitüsü, Van.

Kelen M, Cangi R, Doğan A. 2001. Bazı Amerikan asma anaçlarının Van ekolojik koşullarına adaptasyon yeteneklerinin belirlenmesi üzerine bir araştırma, SDÜ Fen Bil. Ens. Dergisi, 5(2): 125-132.

Kelen M, Tekintaş E. 1991. Van ili bağcılığı. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi. Cilt :1, No :1: 182-188

Kılıç MF, Doğan A, Kazankaya A, Uyak C. 2011. Gevaş (Van)’da Yetiştirilen Üzüm Çeşitlerinin Ampelografik Özelliklerinin Belirlenmesi Üzerine Bir Araştırma. Iğdır Üniversitesi. Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 1(1): 23-31.

Tekdal D, Sarlar S. 2016. Yerel asma genetik kaynakları ve önemi. Bağbahçe Bilim Dergisi, 3(3): 20-26.

Uysal H, 2015a. Önemli Bazı Tarımsal Ürünlerin Gelecek Eğilimlerinin Belirlenmesi Sofralık Üzüm, 2011/2015. T.C. Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü Manisa Bağcılık Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü, Manisa.